Page 9 - Klinika nr 24 (29)/2018

DEBATA ŚRODOWISKOWA

doktryna claritas). Wszelkie luzy interpretacyjne są pozorne. (Sollen), do której zalicza normy prawne, sferze bytu (Sein), czyli
Preferowane są językowe i systemowe dyrektywy interpretacyj- sferze konkretnych zachowań człowieka, eliminując z prawoznaw-
ne, a dyrektywy funkcjonalne są traktowane podejrzliwie. Wy- stwa wszelkie analizy historyczne, psychologiczne, socjologiczne,
kładnia taka nie uwzględnia roli ocen w interpretacji prawa . polityczne oraz etyczne. Powstała w ten sposób „czysta teoria pra-
6
3. Sędzia to „jedynie usta, które wygłaszają brzmienie praw” – taki wa” sprowadza badanie prawa do analizy normy prawnej i systemu
7
18
pogląd wiąże się z ideologią związanej decyzji sądowej. Wska- prawa . H. Kelsen uznawał, że konieczne jest odrzucenie wszelkie-
zuje ona między innymi na cechy samego prawa, które ma być go wartościowania prawa pozytywnego – nauka prawa to nauka
niesprzeczne, zupełne, a na bazie reguł w nim zawartych moż- o normach. W drodze poznania naukowego nie można wskazać
na rozstrzygnąć dowolne zagadnienie prawne, nie wychodząc absolutnych wartości moralnych, nie można rozstrzygnąć o tym,
poza przepisy w nim zawarte. Prawo ma stanowić zamkniętą co jest dobrem, a co złem, sprawiedliwością i niesprawiedliwością
całość. Decyzja sędziowska ma charakter logiczny, mechanicz- zawsze, we wszelkich sytuacjach. Skoro zadaniem teorii poznania
ny czy też automatyczny . Stosowanie prawa ma w tym przy- pozytywnego jest wyłącznie poznanie istoty i struktury prawa po-
8
padku również wymiar algorytmiczny, na który składa się pro- zytywnego, to właściwą metodą koncepcji normatywnej okazała
ces przeprowadzony wg konkretnych reguł – określenia normy się metoda formalno-dogmatyczna .
19
obowiązującej, ustalenia stanu faktycznego sprawy, dokonania
aktu subsumpcji i na tej podstawie wydania zgodnej z prawem Wykładnia prawa w tym modelu, w odróżnieniu od ujęcia
decyzji . pozytywistycznego, nie stara się odkryć znaczenia, które
9
4. Prawoznawstwo jest nauką jedynie de lege lata. Ani dogmatyka można by przypisać woli prawodawcy. Prawo w tym mode-
prawa, ani teoria nie są zainteresowane postulatami de lege fe- lu wyznacza pewne ramy, w których obrębie prawnik może
renda, które należą do świata polityki, a nie do prawoznawstwa, dokonać swojego twórczego wyboru .
20
czyli innymi słowy – zajmuje się tylko tym, jakie prawo jest,
a nie, jakie być powinno . Do nauki prawa nie należy również H. Kelsen przedstawił również pojęcie normy prawnej jako wypo-
10
formułowanie twierdzeń o zgodności prawa z regułami moral- wiedzi hipotetycznej, która wskazuje jej adresatom, aby wymie-
nymi . Programowy pozytywizm nie widział również potrze- rzali określone sankcje w przypadku, gdy jakaś osoba spowoduje
11
by badania prawa w płaszczyźnie społeczno-psychologicznej przez swoje zachowanie zdarzenie wskazane w normie. Ponad-
– skutków norm prawnych czy motywacji podmiotów prawa to oprócz opisania systemu norm prawnych przedstawił bardzo
skłaniających ich do przestrzegania prawa . Rola prawnika istotną koncepcję hierarchii norm, zgodnie z którą normy niższe-
12
przy tworzeniu prawa ogranicza się do formułowania tekstów go rzędu są zależne proceduralnie od norm wyższego rzędu, oraz
prawnych zapewniających niesprzeczność i zupełność systemu tzw. normę podstawową o charakterze domyślnym, stanowiącą
prawa w oparciu o myślenie logiczne. uzasadnienie obowiązywania prawa pozytywnego, dającą prawo-
J. Austin, uważany przez wielu za pierwszego przedstawiciela pozy- dawcy kompetencję do ustanowienia konstytucji.
tywizmu , uważał, że prawem można nazwać jedynie prawo pozy-
13
tywne, czyli system wzajemnie uwarunkowanych reguł będących 3. Model antyprawniczy
zbiorem popartych sankcją rozkazów wydanych z woli suwerena Model ten powstał niejako w opozycji do pozytywistycznego for-
14
w formie aktów prawnych . Twierdził, że władza jest suwerenna, malizmu prawniczego . Do koncepcji obrazujących jego charakter
21
na podstawie posłuszeństwa poddanych . zaliczyć należy realizm prawniczy w jego różnych ujęciach – ame-
15
rykańskim, skandynawskim, włoskim ‒ oraz kierunki wolnego
2. Model nowoczesny dogmatyczny prawa, socjologizm i psychologizm prawniczy . Do ich cech moż-
22
Kolejnym modelem prawoznawstwa jest model nowoczesny do- na zaliczyć silnie antypozytywistyczne nastawienie, które dąży
gmatyczny. Jego paradygmatem jest normatywizm prawniczy do oderwania prawnika od skrępowania normami na gruncie mie-
austriackiego prawnika H. Kelsena. Należy zaznaczyć, że mimo iż szanego systemu prawa ustawowego i common law. Prawo jest
koncepcja ta pojawiła się w rezultacie krytyki skierowanej na po- traktowane jako element realnego świata, zjawisko społecz-
zytywizm prawniczy XIX w., to ostatecznie odeszła od pozytywi- ne i można je badać jak każdy inny fakt społeczny. Koncepcja
zmu tylko w sferze ideologicznej, a z punktu widzenia metodolo- realistyczna nie interesuje się pochodzeniem prawa czy jego istotą,
16
gicznego okazała się jego kontynuacją, a nawet skrajną postacią . a jego praktycznym znaczeniem.
Prawo w tym modelu jest rozumiane jako system norm bada- Przedmiotem prawoznawstwa w realizmie prawniczym jest
nych za pomocą specyficznej metody normatywistycznej oraz tzw. law in action, czyli prawo w działaniu, które odpowiada za ana-
jako społeczny fakt, który nie interesuje się zagadnieniami lizę prawa jako zachowania organu orzekającego, w tym przepowia-
17
pochodzenia prawa czy jego uwarunkowaniami . Normaty- danie zachowań, w szczególności decyzji sądowych – orzecznictwo
wizm przeciwstawia na różnych płaszczyznach sferę powinności sądowe ma dawać człowiekowi realny i pewny punkt odniesienia
w jego codziennym postępowaniu.
Nauka prawa zajmuje się przepowiadaniem indywidualnych za-
6 A. Bator, Wprowadzenie do nauk prawnych. Leksykon tematyczny, Warszawa
2008, s. 60, 226. chowań decyzyjnych lub trendów decyzyjnych. W związku z tym
7 J. Wróblewski, op. cit., s. 18. norma prawna nie determinuje rozstrzygnięć sędziów, gdyż związ-
8 A. Bator, op. cit., s. 275.
9 J. Oniszczuk, op. cit., s. 147. ki przyczynowe zachodzą tylko między realnymi wydarzeniami,
10 Ibidem, s. 145. a nie pomiędzy stanem rzeczywistym a normami. Naukę prawa
11 Ibidem, s. 142.
12 J. Oniszczuk, op. cit., s. 146.
13 M. Sadowski, T. Scheffler, M. Marszał, op. cit., s. 591. 18 http://encyklopedia.pwn.pl/haslo/normatywizm;3948300.html, dostęp: 18.3.2018 r.
14 Ibidem, s. 590. 19 J. Oniszczuk, op. cit., s. 161.
15 J. Oniszczuk, op. cit., s. 155−156. 20 J. Wróblewski, op. cit., s. 21.
16 Ibidem, s. 160. 21 Ibidem, s. 21.
17 Ibidem. 22 Ibidem, s. 22.

www.edukacjaprawnicza.pl 2(170) rok akademicki 2017/2018 7

KLINIKA 24(29) 2018.indd 7 16.05.2018 11:05