Page 12 - Klinika nr 24 (29)/2018

DEBATA ŚRODOWISKOWA

Typ specjalistyczny należy podzielić na dwa warianty: tradycyjny pozaprawnym, choćby nie było to poznanie mieć na celu wyłącznie
42
i nowoczesny. rozwiązywania problemów praktycznych prawa .
1. Typ tradycyjny odpowiada koncepcjom pozytywizmu prawni-
czego, izoluje prawoznawstwo od dyscyplin filozoficznych i spo- Komentarz końcowy
łecznych. Dobór programowy przedmiotów na studiach pomija Na koniec artykułu, nawiązując do powyższych rozważań, chcia-
takie, które nie mają bezpośredniego odniesienia do praktyki. łem się odnieść do aktualnych dyskusji o kształcie edukacji praw-
2. Typ nowoczesny uwzględnia ujęcie prawa jako zjawiska spo- niczej. W istocie model ogólny jest obecnie wyłącznie stosowanym
łecznego. Oznacza to, że prawnik ma działać nie tylko na sali przez uczelnie wyższe w Polsce. Koreluje on z tzw. modelem kor-
sądowej, lecz także na innych płaszczyznach funkcjonowania poracyjnym dostępu do zawodów prawniczych, przedstawionym
prawa, w szczególności w administracji i zarządzaniu. Należy przez L. Morawskiego, zakładającym, że samorządy prawnicze
zatem włączyć do programu studiów zajęcia właściwe dla ogól- przejmują ciężar praktycznego kształcenia prawników, a ich rola,
nego typu kształcenia prawniczego, jak logika, psychologia, jeśli chodzi o wpływ na uniwersytecką edukację prawniczą, spro-
ekonomika, jak również wyspecjalizowane zajęcia z administra- wadza się do „oddziaływania” na proces kształcenia prawniczego
cji, zarządzania itp. przez formułowanie postulatów lub wskazań dotyczących treści
43
Modele prawoznawstwa a typy kształcenia prawniczego programowych, metod i efektywności kształcenia .
Tradycyjny model dogmatyczny prawoznawstwa jest wyraźnie Pojawia się jednak coraz więcej głosów przeciwnych obecnemu
powiązany z modelem tradycyjnym specjalizacyjnego typu kształ- systemowi kształcenia prawniczego i w konsekwencji coraz wię-
cenia. Skierowany jest na kształcenie prawników mających zasi- cej propozycji zmian . Z jednej strony wszechobecne są postulaty
44
lić zasoby wymiaru sprawiedliwości, podczas gdy ‒ jak zauważa położenia większego nacisku na praktyczną edukację, czyli zrobie-
J. Wróblewski ‒ rola prawnika już dawno nie ogranicza się tylko nia zwrotu w stronę typów specjalistycznych edukacji prawniczej.
do działalności na sali sądowej . Oczy reformatorów zwrócone są przede wszystkim na USA, gdzie
39
Nowoczesny model dogmatyczny nie ma w sposób jasno okre- modelem docelowym i istotnym elementem edukacji prawniczej
ślony związku z danym typem kształcenia. Nie jest już związany jest przekazanie studentom tzw. advocacy skills, czyli umiejętności
z praktyką jak w modelu tradycyjnym, aczkolwiek z większym argumentowania na rzecz stanowiska i interesu osoby reprezento-
natężeniem izoluje prawoznawstwo od dyscyplin pozaprawnych, wanej, oraz w stronę modelu niemieckiego, „sędziowskiego”, gdzie
zgodnie ze swoimi założeniami filozoficzno-metodologicznymi . chodzi o zajęcie stanowiska w postawionej kwestii, rozstrzygnięcie
40
Model antydogmatyczny koresponduje z nowoczesnym warian- kazusu, działanie w interesie praworządności, realizację in concreto
tem specjalizacyjnego typu kształcenia. Nastawiony jest na speł- aksjologii przyjętej przez ustawodawcę . Z drugiej strony obecnie
45
nienie oczekiwań związanych z aktualnymi potrzebami różnych dyskutowany jest pomysł wprowadzenia tzw. uniwersyteckiej apli-
ról prawnika w nowoczesnym społeczeństwie. Nie wystarcza sama kacji. Miałaby ona trwać 2 lata i być prowadzona przez wydziały
znajomość tekstów prawnych, a potrzebne są również techniki prawa. Warto zwrócić uwagę na fakt, że żyjemy w czasach potrze-
rozwiązywania rozmaitych problemów społecznych z wykorzysta- by dokonywania reform często już skostniałych metod nauczania.
niem decyzji prawnych, na których kształtowanie należy wpływać. Typ ogólny nauczania i korporacyjny model dostępu do zawodów
W odróżnieniu jednak od założeń antydogmatycznych studenta prawniczych niedługo zaczną ewoluować i odchodzić od swoich
trzeba uczyć nie tylko przedmiotów pozaprawnych, ale również typowych ról. Moim zdaniem wprowadzenie tzw. uniwersyteckiej
ogólnych standardów decyzji. Model antydogmatyczny traci tym aplikacji doprowadzi z czasem do zmiany typu ogólnego kształ-
samym swój radykalny charakter w procesie kształcenia . cenia w bardziej specjalistyczny. Ci sami dydaktycy, nauczając
41
Model integracyjny ściśle związany jest z ogólnym modelem kształ- na aplikacji oraz w ramach studiów, a zatem łącząc doświadczenie
cenia. Ponieważ prawo jest złożonym zjawiskiem, to trzeba podcho- teoretycznego i praktycznego nauczania, rozpoczną oddolną ini-
dzić do niego w kompleksowy sposób i uzupełniać prawoznawstwo cjatywą reformę systemu, przekazując wiedzę nie w formie mało
o twierdzenia, metody i techniki dyscyplin pozaprawnych. efektywnych wykładów, a konkretnych ćwiczeń praktycznych, za-
równo z twardych, jak i miękkich umiejętności prawniczych.
J. Wróblewski stanął na stanowisku, że najlepszym wybo-
rem rodzaju nauczania studenta będzie kształcenie zgod- Niezależnie od argumentów za wprowadzeniem lub prze-
nie z modelem ogólnym i że ten model należy rozwijać. ciw wprowadzaniu tej zmiany w mojej ocenie skrócony
Zdaniem Profesora nie jest możliwe wykształcenie praw- okres aplikacji, a co się z tym wiąże: zaoszczędzone przez
nika w sposób, który mógłby w pełni przygotować go absolwentów prawa pieniądze, może w przeważającej licz-
do wszelakich prawniczych ról, ze względu na zbyt daleko bie przypadków być wystarczającym powodem do wyboru
posuniętą specjalizację zawodów. właśnie tej drogi nauki, co z pewnością przyniesie nega-
tywne konsekwencje dla samorządów prawniczych.
Prawnik powinien być uzbrojony w metody i techniki prawnicze
oraz ogólne teoretyczne i ideologiczne podstawy prawa, co pozwo- 42 Ibidem.
li mu na poruszanie się w stale modyfikowanym i poszerzanym 43 L. Morawski, Demokracja a przywileje korporacyjne, maszynopis opracowania,
materialne normatywnym i w konsekwencji rozwiązywanie pro- przekazany przez autora, PiP 2007, Nr 6, s. 49–62.
44 Ibidem. Zdaniem L. Morawskiego: „Jest bowiem oczywistym mitem twierdzenie,
blemów, z którymi będzie się musiał mierzyć w każdym konkret- że tylko korporacje mogą gwarantować należyte wykonywanie zawodów prawniczych
nym zawodzie prawniczym. Prawo jest traktowane jako zjawisko i stąd przynależność do nich musi być przymusowa, gdyż kontrolę taką z powodze-
kultury, co znajduje wyraz nie tylko w historycznej perspekty- niem sprawować mogą również sądy (w naszym kraju sprawują ją zresztą jako najwyż-
sza instancja). Retoryka zwolenników korporacji pachnie natrętnym paternalizmem,
wie, ale i lepszym rozumieniu prawa dzięki dyscyplinom również a twierdzenie, że jest to w interesie obywateli, że korporacje prawnicze mają mieć wy-
łączność w świadczeniu usług prawniczych, jest przejawem zwykłej hipokryzji”.
39 J. Wróblewski, op. cit., s. 28−29. 45 A. Radwan, Edukacja prawnicza wobec wyzwań XXI wieku, [w:] B. Stoczewska
40 Ibidem. (red.), Polska i społeczeństwo w XXI wieku. Państwo i prawo w XXI wieku – szanse
41 Ibidem. i zagrożenia, Kraków 2004, s. 195.

10 KLINIKA Nr 24 (29)/2018 www.fupp.org.pl

KLINIKA 24(29) 2018.indd 10 16.05.2018 11:05