Page 15 - Klinika nr 24 (29)/2018

DEBATA ŚRODOWISKOWA

datne do zakreślenia zakresu zastosowania wielu przepisów po- w dokumencie w taki sposób, by możliwe było ustalenie osoby skła-
sługujących się pojęciem dokumentu, w tym przepisów Kodeksu dającej to oświadczenie. Wprawdzie wymogu tego nie należy mylić
postępowania cywilnego regulujących problematykę dowodu z do- z wymogiem podpisu, niewątpliwie jednak dla zachowania formy
kumentu . W zależności od rodzaju dokumentu sposób prowadze- dokumentowej, oprócz złożenia oświadczenia woli w postaci do-
6
3
1
nia takiego dowodu może się istotnie różnić. Zgodnie z art. 243 kumentu w rozumieniu art. 77 KC, wymagane jest nadanie temu
KPC do dokumentów zawierających tekst, umożliwiających ustale- dokumentowi cech umożliwiających identyfikację osoby składają-
nie ich wystawców, stosuje się bowiem przepisy o dowodzie z do- cej oświadczenie. Wydaje się, że kryterium tej identyfikacji należy
kumentów (art. 243 –257 KPC), do innych dokumentów zaś ‒ od- ujmować obiektywnie. O zachowaniu formy dokumentowej po-
1
powiednio przepisy o dowodzie z dokumentów oraz o dowodzie winno więc przesądzać takie powiązanie oświadczenia woli z oso-
z oględzin (zob. art. 308 KPC). bą, od której ono pochodzi, by mogło ono zostać zweryfikowane
przez osoby trzecie. Nie ma przy tym znaczenia, czy weryfikacja
W odniesieniu do formy dokumentowej jako formy czyn- taka nastąpi na podstawie samej treści dokumentu (np. w oparciu
ności prawnej (oświadczenia woli) jest jednak oczywiste, o badanie pisma sporządzonego własnoręcznie, ale niepodpisa-
że o jej zachowaniu można mówić tylko o tyle, o ile infor- nego albo o badanie fonoskopijne nagrania; por. art. 308 KPC),
macja przekazana w dokumencie ma charakter oświadcze- czy przy uwzględnieniu techniki złożenia oświadczenia, np. przez
nia woli (por. jednak art. 65 KC). Konstytutywną cechą identyfikację numeru IP komputera, adresu e-mail lub numeru te-
1
dokumentu składającego się na formę dokumentową jest lefonu, z którego wysłano e-mail albo wiadomość SMS, obejmują-
utrwalenie wyrażanego w nim oświadczenia woli w spo- ce oświadczenie woli .
11
sób umożliwiający zapoznanie się z tym oświadczeniem Uzasadnione wydaje się przyjęcie, że dla zachowania formy do-
(por. art. 77 KC). kumentowej nie jest konieczne, by treść oświadczenia była
3
utrwalona samodzielnie przez osobę składającą oświadczenie
Treść dokumentu (oświadczenie woli) może zostać utrwalona woli w formie dokumentowej. Tak jak w przypadku formy pisem-
w dowolnej postaci (np. za pośrednictwem znaków graficznych, nej zachowanie formy następuje także wówczas, gdy treść oświad-
dźwięku, obrazu) oraz na dowolnym nośniku (np. na papierze, czenia woli została utrwalona przez osobę trzecią (np. e-mail zre-
w postaci pliku doc, pdf, wav, mp3 itp.). Jej utrwalenie jest nie- dagowany przez pracownika osoby składającej oświadczenie woli
zbędne, by nadawała się do odczytania lub odtworzenia w inny albo nagranie przez osobę trzecią słów oświadczenia wypowiada-
sposób. W związku z tym wymóg utrwalenia można uznać nego przez tego, kto je składa). W doktrynie dość żywo dyskutowa-
za wyrażony pośrednio w art. 77 KC , przy czym jego spełnienie ny jest jednak problem świadomości utrwalenia oświadczenia woli
7
3
ma miejsce dopiero wtedy, gdy zachodzi możliwość wielokrotnego (zgody na utrwalenie) jako elementu składowego zachowania tejże
odczytania lub odtworzenia informacji (oświadczenia woli) po po- formy . Utożsamianie zachowania formy dokumentowej ze zgo-
12
wstaniu dokumentu . Jak się więc wydaje, za oświadczenia woli dą składającego oświadczenie na działania polegające na zachowa-
8
złożone w formie dokumentowej nie mogą być uznane oświadcze- niu formy dokumentowej przez inne osoby (z intencją utrwalenia
nia wymieniane przy zawieraniu umowy przez telefon, jeżeli roz- oświadczenia przez te osoby) nie wydaje się prawidłowe. Zagadnie-
mowa telefoniczna nie została odpowiednio utrwalona, np. nagra- nie zachowania formy dokumentowej jest problemem odrębnym
na w formacie wav, mp3. od kwestii intencji osoby, od której pochodzi oświadczenie woli.
Jak widać, do kwalifikacji nośnika informacji jako dokumentu nie Intencja złożenia oświadczenia lub jej brak ma znaczenie z punktu
jest konieczne, by był on podpisany (tradycyjnie albo przy użyciu widzenia oceny, czy dane oświadczenie (objęte formą dokumen-
podpisu elektronicznego) lub by zachodziła jakakolwiek możliwość tową) może być w ogóle uznane za oświadczenie woli i przypisane
powiązania nośnika z osobą czy osobami, od których pochodzi konkretnej osobie. Podstawą dla tej oceny jest zastosowanie dyrek-
utrwalona na nim informacja. Słusznie podkreśla się, że walor do- tyw wykładni oświadczeń woli wyrażonych w art. 65 KC. Do kryte-
kumentu przysługuje de lege lata wydrukowi komputerowe- riów, na których dyrektywy te zostały zbudowane, należy nie tylko
9
mu niezawierającemu własnoręcznego podpisu . Opatrzenie subiektywny czynnik w postaci woli osoby składającej oświadcze-
dokumentu podpisem ma natomiast znaczenie z punktu widzenia nie, ale także zaufanie adresata oświadczenia. Przypisanie oświad-
jego mocy dowodowej (zob. art. 245 KPC) . czenia woli osobie, która rzeczywiście nie ma intencji jego złoże-
10
nia, może mieć miejsce wówczas, gdy adresat oświadczenia może
Możliwość ustalenia osoby składającej oświadczenie racjonalnie sądzić, że określone działanie stanowi oświadczenie
woli a rzeczywiste utrwalenie oświadczenia woli określonej osoby, a takie wrażenie adresata jest spowodowa-
Sam podpis, inaczej niż w przypadku formy pisemnej czy elektro- ne brakiem należytej staranności osoby, której oświadczenie woli
nicznej, nie stanowi również elementu formy dokumentowej. Jak ma być przypisane. Z punktu widzenia problematyki formy do-
jednak powiedziano wyżej, przepis art. 77 KC przesądza, że samo kumentowej oznacza to, jak się wydaje, że uznanie, iż określona
2
wygenerowanie dokumentu obejmującego oświadczenie woli nie osoba złożyła oświadczenie woli (ujęte w formie dokumentowej),
jest wystarczające dla zachowania formy dokumentowej. Jej za- byłoby zasadne także wówczas, gdyby osoba ta lekkomyślnie od-
chowanie wiąże się z koniecznością złożenia oświadczenia woli dała do dyspozycji swój komputer oraz adres poczty e-mail osobie
6 Por. J. Gołaczyński, Elektronizacja postępowania cywilnego – nowelizacja KPC i KC
wchodząca w życie 8.9.2016 r., MoP 2016, Nr 19, s. 1025. 11 Por. K. Górska, op. cit., s. 45; M. Jedlińska, Nowe rozwiązania w zakresie formy
7 Por. T. Tomczak, Pojęcie formy dokumentowej i dokumentu na gruncie Kodeksu czynności prawnych w kodeksie cywilnym, Rej. 2016, Nr 11, s. 102.
cywilnego oraz forma dokumentowa przy następczych czynnościach prawnych, 12 Zob. np. P. Sobolewski, [w:] K. Osajda (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Tom
MoP 2017, Nr 6, s. 315. I. Część ogólna. Przepisy wprowadzające Kodeks cywilny. Prawo o notariacie
8 Podobnie K. Górska, Zastosowanie i funkcje formy dokumentowej, Rej. 2016, (art. 79−95 i 96−99), Warszawa 2017, s. 644, gdzie podkreślono, że „utrwalenie
Nr 11, s. 47; odmiennie, jak się wydaje, W.J. Kocot, Dalsza modernizacja kodekso- treści oświadczenia na nośniku informacji (dokumencie) przez inną osobę bez
wej regulacji formy pisemnej czynności prawnej, PPH 2016, Nr 10, s. 9. zgody podmiotu składającego oświadczenie nie może być kwalifikowane jako zło-
9 T. Tomczak, op. cit., s. 317. żenie oświadczenia w formie dokumentowej”. Zbliżony pogląd wyraża T. Tomczak,
10 Zob. też J. Gołaczyński, Elektronizacja postępowania..., op. cit., s. 1024. op. cit., s. 318.

www.edukacjaprawnicza.pl 2(170) rok akademicki 2017/2018 13

KLINIKA 24(29) 2018.indd 13 16.05.2018 11:05