Page 18 - Klinika nr 24 (29)/2018

DEBATA ŚRODOWISKOWA

i nastawianie dziecka przeciw niemu jest formą wykorzystywania uwzględnieniem pozycji zajmowanej przez dziecko w sporze ro-
psychicznego i może spowodować nieodwracalne zniszczenie więzi dziców i stopnia skonfliktowania małżonków, a nadto powinno
z jednym rodzicem, a w konsekwencji zmiany w psychice dziecka” . zostać poprzedzone uzyskaniem wiedzy specjalnej od biegłych
6
Jak zostało wcześniej wskazane, z problemem alienacji rodziciel- psychologów, psychiatrów dziecięcych czy też zespołu biegłych.
skiej często można się spotkać w sprawach rozwodowych w sy- Najczęściej sądy w tego typu sprawach zlecają sporządzenie opinii
tuacji silnego skonfliktowania stron. Dzieci są wówczas wikłane opiniodawczym zespołom sądowych specjalistów, niemniej jed-
w walkę między rodzicami. Nierzadko bowiem niechęć jednego nak należy zauważyć, że organizacja ich pracy często nie pozwala
współmałżonka do drugiego jest tak duża, że ma on wręcz obse- na poświęcenie wystarczającej ilości czasu na ustalenie wszystkich
sję na jego punkcie i z pełną świadomością dąży do całkowitego powyższych kwestii i dokładne zapoznanie się z całością akt spra-
wykluczenia go z życia dziecka. Często spór sądowy o to, pod czyją wy, co prowadzi do pobieżnych wniosków, intuicyjnych ocen i nie-
pieczą mają pozostać dzieci, komu ma zostać powierzona władza wystarczająco uzasadnionych propozycji rozstrzygnięć w obszarze
rodzicielska i jak mają wyglądać kontakty z dziećmi po rozwodzie, wychowawczym. W konsekwencji niezadowolone strony postę-
nie jest podyktowany rzeczywistą troską o dobro dziecka, lecz oso- powania składają obszerne zastrzeżenia do ww. opinii, wnoszą
bistymi pobudkami jednego z rodziców i stanowi sposób na po- o przeprowadzenie pisemnych lub ustnych opinii uzupełniających
gnębienie współmałżonka. Jeden ze współmałżonków przenosi lub też o powoływanie kolejnego zespołu biegłych. Dodać można,
wówczas na dziecko swoje negatywne nastawienie wobec drugiego że niewątpliwie przeciągające się procesy sądowe, ciągle odraczane
współmałżonka, np. otwarcie krytykuje go przy dziecku, wypowia- terminy rozpraw utrwalają lub wzmacniają występowanie zespo-
da się niepochlebnie o członkach jego rodziny, deprecjonuje, lekce- łu alienacji rodzicielskiej. Strony skarżą bowiem kolejne rozstrzy-
waży, oczernia, zniekształca i przerysowuje informacje o nim albo gnięcia sądu, sprawy ciągną się latami, a dzieci zamiast być pod-
utrudnia jego kontakty z dzieckiem. W praktyce to rodzic wiodący miotem toczącego się postępowania, stają się w rękach rodziców
w większym stopniu ponosi odpowiedzialność za kształtowanie narzędziem służącym do pognębienia przeciwnika procesowego.
się zaburzeń u dziecka, ponieważ to on pełni codzienne funkcje Wobec powyższego zarówno przez prawników, jak i lekarzy
wychowawcze, to z nim dziecko zamieszkuje i z jego środowiskiem (w szczególności psychologów i psychiatrów) postulowane są zmia-
rodzinnym bardziej się utożsamia, przez co ma on większy udział ny polegające m.in. na szerszym wykorzystywaniu konsyliacyjnych
7
w jego wychowaniu . metod rozwiązywania sporów rodzinnych, w tym poprzez wyko-
rzystywanie mediacji przedsądowej lub korzystanie z instytucji
Na problem alienacji rodzicielskiej wielokrotnie zwracał mających na celu zwiększenie wśród rodziców świadomości po-
uwagę Rzecznik Praw Dziecka w pismach kierowanych trzeb dziecka, np. przez kierowanie na terapię rodzinną. Należy
zarówno do sądów, jak i organów administracji rządowej, jednak zauważyć, że automatyczne kierowanie na terapię rodzinną
wskazując, że alienacja dziecka od jednego z rodziców jest nie zawsze jest dobrym rozwiązaniem, bowiem niejednokrotnie
8
formą przemocy emocjonalnej . Jednocześnie zwracał on rodzice, którzy indukują dzieciom negatywne postawy względem
uwagę na konsekwencje zachowań alienacyjnych, do któ- drugiego rodzica, nie dopuszczają do siebie myśli, że mają jakiekol-
rych zaliczył zaburzenia osobowościowe, emocjonalne, wiek problemy wymagające terapii i nie czują się współodpowie-
społeczne i rozwojowe dziecka. Rzecznik Praw Dziecka dzialni za zaburzenia psychiczne występujące u dziecka. Pomimo
podkreślił także, że wpajane dziecku negatywne postawy zatem odbycia takiej terapii ich postawa i stanowisko nie ulegają
i przekonania wobec drugiego rodzica skutkują głębokimi zmianie. Jak twierdził R.A. Gardner, nie można „nakazać odbycia
zaburzeniami w sferze emocjonalnej dziecka i mają ogrom- psychoterapii”, można jedynie „nakazać przebywanie w pokoju
ny wpływ na jego późniejsze dorosłe życie . z terapeutą” .
9
10
Niewątpliwie, by przeciwdziałać problemowi alienacji rodzi-
Z uwagi na skalę zjawiska, jakim jest izolowanie dziecka od jedne- cielskiej, konieczne jest współdziałanie biegłych, sędziów,
go z rodziców, konieczne wydaje się podjęcie działań i wprowadze- kuratorów sądowych, terapeutów i innych osób zajmujących
nie takich rozwiązań, które w pełni zabezpieczałyby prawa dziecka się pomocą rodzinie, a nadto zwiększenie wśród nich świa-
do wychowania w rodzinie. Obecny system prawny wydaje się nie domości istnienia problemu izolowania dziecka od jednego
być w tym względzie w pełni efektywny. Przede wszystkim nale- z rodziców. Z kolei opiniodawcze zespoły biegłych sądowych spe-
ży uznać, że zarówno sędziowie, jak i biegli, w tym opiniodawcze cjalistów, które zastąpiły dawne rodzinne ośrodki diagnostyczno-
zespoły specjalistów sądowych sporządzające opinie w sprawach -konsultacyjne, nie powinny opracowywać opinii pod presją cza-
rodzinnych, powinni posiadać szeroką wiedzę w zakresie wystę- su, w szczególności gdy istnieje podejrzenie poważnych zaburzeń
powania zjawiska alienacji rodzicielskiej po to, by łatwiej rozpo- relacji pomiędzy rodzicami a dziećmi lub ostrych form wpajania
znawać charakterystyczne objawy u dziecka uwikłanego w spór dziecku wrogości do drugiego rodzica.
sądowy pomiędzy rodzicami. Z kolei stwierdzenie tych objawów
powinno znaleźć odzwierciedlenie w decyzji sądu rodzinnego roz- Utrudnianie kontaktów dziecka z jednym z rodziców
strzygającego o dalszych losach dziecka. Podjęcie decyzji w tym za- jako forma zjawiska alienacji rodzicielskiej
kresie winno być poprzedzone poznaniem stanowiska wszystkich Dokonując analizy kwestii utrudniania kontaktów z dziećmi, nale-
stron zaangażowanych w konflikt, pełną, rzetelną i wnikliwą ana- ży w pierwszej kolejności zwrócić uwagę na art. 113 § 1 KRO, zgod-
lizą zebranego w sprawie materiału dowodowego, ze szczególnym nie z którym niezależnie od władzy rodzicielskiej rodzice oraz ich
dzieci mają prawo i obowiązek utrzymywania ze sobą kontaktów.
6 Ibidem. Tym samym podkreślenia wymaga, że prawo do osobistej stycz-
7 A. Czardecka, op. cit., s. 15.
11
8 Wystąpienie rzecznika praw dziecka Marka Michalaka do Ministra Sprawiedliwości ności z dzieckiem nie wchodzi w zakres władzy rodzicielskiej ,
i Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z 21.4.2017 r., http://brpd.gov.pl/
aktualnosci-wystapienia-generalne/prawo-dziecka-do-obojga-rodzicow-przepisy- 10 I. Namysłowska, op. cit.
rzeczywistosc, dostęp: 14.4.2018 r. 11 G. Jędrejek, Art. 113, [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz aktualizowa-
9 Ibidem. ny, LEX/el. 2018.

16 KLINIKA Nr 24 (29)/2018 www.fupp.org.pl

KLINIKA 24(29) 2018.indd 16 16.05.2018 11:05