Page 20 - Klinika nr 24 (29)/2018

DEBATA ŚRODOWISKOWA

20
uprawniona do kontaktu zarówno na pierwszym, jak i drugim czasie zaczęto postulować wprowadzenie do Kodeksu karne-
etapie postępowania wykonawczego uzyska korzystne dla niej go kary ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności w przy-
postanowienie, może się okazać, że ściągnięcie oznaczonej sumy padku utrudniania lub uniemożliwiania wykonywania kontaktów
pieniężnej w toku postępowania egzekucyjnego przez komornika lub sprawowania opieki nad małoletnim lub osobą nieporadną
napotka poważne problemy, np. wobec braku majątku dłużnika. ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny. Jeżeli zaś w następ-
Zdarza się również, że nakładane kary pieniężne są zbyt niskie, stwie niewykonywania orzeczenia o władzy rodzicielskiej dziecko
aby skłoniły rodzica zobowiązanego do zmiany zachowania. targnie się na własne życie, rodzic miałby podlegać karze pozba-
Bardzo często w przypadku utrudniania kontaktu strona upraw- wienia wolności nawet do lat 12. Powyższe rozwiązanie może jed-
niona do kontaktu wzywa policję. Niemniej jednak należy pa- nak budzić wątpliwości w zakresie tego, czy prawo karne powinno
miętać, że policja nie posiada uprawnień do przymusowe- służyć kształtowaniu odpowiednich relacji rodzicielskich, czy też
go odebrania dziecka i przekazania go osobie uprawnionej prawa do kontaktów nie powinno wykonywać się poprzez instru-
do kontaktu z nim. Wskazać przy tym trzeba, że w przypadku, menty przewidziane w prawie rodzinnym. Niewątpliwie jednak
kiedy zobowiązany utrudnia lub uniemożliwia kontakt z dziec- postulowane zmiany stanowią próbę rozwiązania problemu nie-
kiem, ale nie ma bezpośredniego zagrożenia życia i zdrowia dziec- efektywnego systemu wykonywania kontaktów z dziećmi.
ka lub nie dochodzi do naruszeń prawa wyczerpujących znamio-
na czynu zabronionego, policjant może jedynie pouczyć strony Opieka naprzemienna
o prawnych możliwościach rozwiązania sytuacji konfliktowej oraz W obecnych realiach dzieci najczęściej po rozwodzie rodziców
udokumentować czynności służbowe poprzez sporządzenie notat- mieszkają z matką, rzadziej z ojcem. Zdecydowana mniejszość
ki urzędowej. W żaden inny sposób policja nie może zmusić osoby, mieszka naprzemiennie z obydwojgiem rodziców. Takie rozwiąza-
pod której opieką dziecko pozostaje, do wydania dziecka rodzico- nie wynika z przeszłości, gdy naturalna wydawała się być tendencja
wi uprawnionemu do kontaktu. Policja nie ma bowiem obowiązku do powierzania opieki matce. Niemniej jednak kontekst kulturowy
21
interweniowania w sprawach regulowanych przez przepisy prawa uległ zmianie i coraz częściej postuluje się , że najlepszym rozwią-
cywilnego, o ile nie dochodzi do popełnienia przestępstwa tudzież zaniem po rozwodzie rodziców byłoby orzekanie przez sądy o po-
wykroczenia. Warto jednak pamiętać, że sporządzone przez poli- wierzeniu rodzicom opieki naprzemiennej nad dzieckiem. Zawsze
cjantów notatki urzędowe mogą posłużyć jako dowód w postępo- jednak model opieki musi być dostosowany do konkretnej sytuacji.
waniu sądowym, potwierdzający utrudnianie lub udaremnianie Trzeba wskazać, że w aktualnym stanie prawnym zgodnie z art. 58
kontaktów. Istotne jest zatem, aby zadbać, by za każdym razem, § 1 i 1a KRO w wyroku orzekającym rozwód sąd rozstrzyga o wła-
gdy następuje odmowa wydania dziecka rodzicowi uprawnionemu dzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem obojga
do kontaktu, funkcjonariusz sporządził stosowną notatkę urzędo- małżonków i kontaktach rodziców z dzieckiem oraz orzeka, w ja-
wą stwierdzającą tę okoliczność. kiej wysokości każdy z małżonków jest obowiązany do ponoszenia
Utrudnianie lub uniemożliwianie kontaktów rodzica z dzieckiem kosztów utrzymania i wychowania dziecka. Sąd uwzględnia pisem-
może stanowić również przyczynę uzasadniającą zmianę prawo- ne porozumienie małżonków o sposobie wykonywania władzy ro-
mocnego postanowienia regulującego wykonywanie władzy rodzi- dzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem po rozwodzie,
cielskiej albo postanowienia tymczasowego wydanego w postępo- jeżeli jest ono zgodne z dobrem dziecka. Rodzeństwo powinno wy-
waniu zabezpieczającym, np. rozstrzygającego, pod czyją pieczą chowywać się wspólnie, chyba że dobro dziecka wymaga innego
na czas postępowania mają pozostawać dzieci. Sąd Najwyższy rozstrzygnięcia. W przypadku braku porozumienia sąd, uwzględ-
uznał, że uniemożliwienie utrzymania właściwego kontaktu oso- niając prawo dziecka do wychowania przez oboje rodziców, roz-
bistego pomiędzy rodzicem a dzieckiem narusza w zasadzie inte- strzyga o sposobie wspólnego wykonywania władzy rodzicielskiej
res małoletniego i może stanowić przyczynę uzasadniającą zmianę i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem po rozwodzie. Sąd może
prawomocnego postanowienia regulującego wykonywanie władzy powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodzi-
17
rodzicielskiej (art. 577 KPC) . ców, ograniczając władzę rodzicielską drugiego do określonych
Prawidłowemu wykonywaniu orzeczeń sądu w przedmiocie kon- obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka, jeżeli do-
taktów mogą służyć także przepisy Kodeksu cywilnego. Rodzic, bro dziecka za tym przemawia.
któremu bezprawnie ogranicza się kontakt z dzieckiem, może Jak wynika z uchwały Sądu Najwyższego w zakresie stosowania
dochodzić zadośćuczynienia na podstawie art. 448 KC. Stano- przepisów art. 56 oraz art. 58 KRO: „obecnie dopuszczalne jest
wisko takie zajął Sąd Apelacyjny w Gdańsku, uznając, że ograni- także pozostawienie pełni władzy rodzicielskiej obojgu rozwiedzio-
czenie osobistych kontaktów rodzica z dzieckiem godzi w dobro nym małżonkom. Takiego rozstrzygnięcia nie można jednak trak-
osobiste uprawnionego do kontaktu w postaci więzi rodzicielskiej, tować jako reguły. Wymaga ono bowiem ustalenia, że stosunek
a jest to więź szczególna, której naruszenie wiąże się ze znacznym wzajemny małżonków oraz inne okoliczności, a przede wszystkim
cierpieniem psychicznym, co uzasadnia przyznanie zadośćuczy- ich dotychczasowy stosunek do dzieci oraz wzajemne kontakty
nienia . Podobnie Sąd Apelacyjny w Katowicach wskazał, że więź w tym zakresie, zapewniają szanse zgodnego wykonywania przez
18
emocjonalna rodzica z dzieckiem jest dobrem osobistym w rozu- oboje rodziców władzy rodzicielskiej wspólnie, w sposób odpowia-
mieniu art. 23 KC. Jednocześnie SA dodał, że w każdym wypadku dający dobru dziecka i interesowi społecznemu (art. 95 § 3)” .
22
więź ta jest wartością niemajątkową, związaną z osobowością czło-
19
wieka, uznaną powszechnie w społeczeństwie .
Mając na uwadze to, że dotychczasowe przepisy nie dają gwaran-
cji skutecznego wykonywania władzy rodzicielskiej, w ostatnim 20 Projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy – Kodeks poste-
powania cywilnego – oraz ustawy Kodeks karny, druk 776 z 30.3.2018 r., https://
www.senat.gov.pl/prace/senat/druki/page,2.html, dostęp na 14.4.2018 r.
21 Posiedzenie Komisji Praw Człowieka, Praworządności i Petycji (nr 216) w dniu
17 Wyrok SN z 30.81977 r., III CRN 204/77, Legalis. 13.3.2018 r., https://www.senat.gov.pl/prace/komisje-senackie/przebieg,7643,1.
18 Wyrok SA w Gdańsku z 15.7.2015 r., I ACa 202/15, Legalis. html, dostęp: 14.4.2018 r.
19 Wyrok SA w Katowicach z 4.11.2011 r., V ACa 374/11, LEX 1184829. 22 Uchwała SN (cała izba) z 18.3.1968 r., III CZP 70/66, LEX nr 657.

18 KLINIKA Nr 24 (29)/2018 www.fupp.org.pl

KLINIKA 24(29) 2018.indd 18 16.05.2018 11:05