Page 24 - Klinika nr 24 (29)/2018

DEBATA ŚRODOWISKOWA

stosowanie właściwych środków« rozumie się fachowe postępowa- oraz dwa szczególne przypadki, tj. błąd techniczny i błąd or-
4
nie, które w danej sytuacji było wskazane z medycznego punktu ganizacyjny .
widzenia”, czyli postępowanie zgodne ze wzorcem.
Jak wynika z opinii sądowo-lekarskiej, zastosowane procedury Błąd diagnostyczny polega na stwierdzeniu nieistniejącej choro-
medyczne były prawidłowe, a proces leczenia powoda nie nosi zna- by bądź na nierozpoznaniu rzeczywistej choroby pacjenta. Uogól-
mion nawet zaniedbania, a tym bardziej błędu w sztuce lekarskiej. niając, błąd diagnostyczny odnosi się do źle postawionej diagnozy.
Ponadto sąd zauważył, że zachowanie jest fachowe, jeżeli dana Bardzo często wiąże się z błędem terapeutycznym, polegającym
osoba posiada odpowiednie kwalifikacje zawodowe (np. specjaliza- na wyborze nieodpowiedniej terapii lub podjęciu wadliwego spo-
cję, stopień naukowy) oraz doświadczenie, a w przypadku lekarzy – sobu leczenia.
gdy jest dodatkowo spełniony obowiązek stałego pogłębiania wie- Błąd techniczny odnosi się do niewłaściwego pod względem
dzy medycznej i zaznajamiania się z nowymi metodami leczenia. technicznym wykonania czynności leczniczej. Z kolei błąd orga-
Sąd na poparcie swoich argumentów przytoczył wyrok Sądu Naj- nizacyjny odnosi się zazwyczaj do organizacji szpitala i rozdy-
wyższego z 18.1.2013 r., w którym stwierdzono, że: „o zawinie- sponowywania środków NFZ. W 1985 r. Sąd Najwyższy uznał,
niu lekarza może zdecydować nie tylko zarzucenie mu braku wy- że „dyrektor szpitala nie odpowiada za śmierć pacjenta, która była
starczającej wiedzy i umiejętności praktycznych, odpowiadających wynikiem błędu sztuki lekarskiej; może natomiast odpowiadać, je-
aprobowanemu wzorcowi należytej staranności, ale także nie- żeli w wyniku jego zaniedbań organizacyjnych lekarz nie był w sta-
zręczność i nieuwaga, jeżeli, oceniając obiektywnie, nie powinny nie wykonać prawidłowo czynności leczniczej” , co polegać miało
5
one wystąpić w konkretnych okolicznościach. Nie chodzi zatem na narażeniu na niebezpieczeństwo utraty życia pacjentów wsku-
o staranność wyższą od przeciętnej wymaganej wobec lekarza, lecz tek wadliwej organizacji oddziału w szpitalu.
o wysoki poziom przeciętnej staranności każdego lekarza jako sta- Początkowo orzecznictwo opierało się na definicji błędu medycz-
2
ranności zawodowej (art. 355 § 2 KC)” . nego sformułowanej w oparciu o pogląd Sądu Najwyższego, wy-
6
Sąd nie stwierdził, że zachowanie lekarza odbiegało na niekorzyść rażony w orzeczeniu z 1.4.1955 r. , gdzie podkreśla się, że przez
od przyjętego, abstrakcyjnego wzorca postępowania. błąd medyczny należy rozumieć obiektywny element winy. Obec-
nie oddziela się obiektywny element winy (czyli bezprawność za-
Uwagi ogólne chowania) od elementu subiektywnego, tj. zarzucalności czynu.
Analizowany wyrok obok pojęcia winy lekarza w kontekście od- Aby lekarz poniósł odpowiedzialność cywilną za błąd medyczny,
szkodowania za błąd w sztuce porusza kilka innych ciekawych za- konieczny jest element subiektywny winy danej osoby.
gadnień, tj. definicję błędu medycznego, problem zgody na zabieg Zgodnie z poglądem M. Nesterowicza „obiektywny element winy
i związane z nim potencjalne ryzyko oraz kwestię ciężaru dowodu wypełnia każde zachowanie się niewłaściwe, a więc niezgodne bądź
w sprawach o tzw. błąd medyczny. z przepisami prawa przedmiotowego, bądź z zasadami etyczny-
mi, bądź w ogóle z obowiązkiem ostrożności, jaką każdy człowiek
Definicja błędu medycznego w społeczeństwie powinien przestrzegać, aby drugiemu szkody nie
Współcześnie, głównie za sprawą krytyki lekarzy medycyny sądo- wyrządzić” . Z kolei subiektywny element winy dotyczy „działania
7
wej, odchodzi się od określenia „błąd w sztuce lekarskiej/medycz- lub zaniechania (…) gdy szkody można było uniknąć, gdyby lekarz
nej” na rzecz określeń „błąd medyczny” i „błąd lekarski”. Warto dołożył należytej staranności” .
8
zauważyć inny zakres podmiotowy tych pojęć. Otóż błąd lekarski
dotyczy tylko lekarzy, natomiast błąd medyczny – wszystkich osób Podsumowując, „za błąd w sztuce lekarskiej uważa się do-
wykonujących zawód medyczny, czyli lekarza, lekarza dentysty, prowadzenie do uszczerbku na zdrowiu pacjenta na skutek
pielęgniarki, położnej, rehabilitanta itd. nieprzestrzegania ustalonych standardów, procedur me-
W obecnym stanie prawnym brak jest definicji legalnej błędu me- dycznych” . Aby mówić o błędzie medycznym, konieczne
9
dycznego, jednak utrwaliła się linia orzecznicza, która pozwala jest zaistnienie obu elementów winy: obiektywnego oraz
na zrekonstruowanie definicji. Pierwsze definicje błędów popeł- subiektywnego . „Zachowanie lekarzy i innych pracow-
10
nianych przez lekarzy oraz dyskusje na temat odpowiedzialności ników medycznych musi być obiektywnie bezprawne i su-
lekarzy pojawiły się w 2. poł. XX w. W jednym z pierwszych orze- biektywnie zawinione” .
11
czeń dotyczących tej tematyki Sąd Najwyższy uznał, że „błędem
w sztuce lekarskiej jest czynność (zaniechanie) lekarza w zakresie
diagnozy i terapii, niezgodna z nauką medyczną w zakresie dla le- Błąd medyczny a należyta staranność (art. 355 KC)
3
karza dostępnym” . Z powyższego wynika, że lekarz popełnia błąd, W sprawach dotyczących błędów medycznych istotne jest, by pra-
jeżeli: nie rozpoznał, leczył nieprawidłowo, zaniedbał lub zlekce- widłowo odróżnić błąd medyczny/lekarski od niedołożenia nale-
ważył chorego lub też podjął się leczenia, mimo że nie posiadał żytej staranności w czynnościach leczniczych, niedbalstwa lekarza
odpowiedniej biegłości. Obecnie oddziela się obiektywny element lub personelu medycznego i różnego rodzaju błędów technicznych
winy od elementu subiektywnego, o czym niżej. lub organizacyjnych. Błąd medyczny jest szczególną kategorią de-
liktu; szczególną ze względu na obiektywny element winy – bez-
Najczęściej spotykanym podziałem błędów medycznych jest
4 Por. A. Liszewska, Odpowiedzialność karna za błąd w sztuce lekarskiej, Kraków
podział w oparciu o kryterium etapu postępowania leczni- 1998, s. 153.
czego. Wyróżnia się błąd diagnostyczny, błąd terapeutyczny 5 Wyr. SN z 27.10.1983 r., II KR 219/83, OSNKiW 1984, Nr 5−6, poz. 54.
6 Orz. SN z 1.4.1955 r., IV CR 39/54, OSNCK 1957, Nr 1, poz. 7.
7 M. Nesterowicz, Prawo medyczne, Toruń 2016, s. 95.
8 Ibidem, s. 97.
9 Wyr. SA w Krakowie z 23.11.2012 r., I ACa 1072/12, Legalis.
10 Por. A. Liszewska, op. cit., s. 19.
2 Wyr. SN z 18.1.2013 r., IV CSK 431/12, Legalis. 11 Wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 31 maja 2016 r., V ACa 877/15 (Le-
3 Orz. SN z 1.4.1955 r., IV CR 39/54, OSNCK 1957, Nr 1, poz. 7. galis).

22 KLINIKA Nr 24 (29)/2018 www.fupp.org.pl

KLINIKA 24(29) 2018.indd 22 16.05.2018 11:05