Page 26 - Klinika nr 24 (29)/2018

DEBATA ŚRODOWISKOWA

błędu medycznego. Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego jaki mogą mieć wpływ na prawidłowe funkcjonowanie organizmu.
„ryzyko, jakie bierze na siebie pacjent, wyrażając zgodę na zabieg Nie można więc domagać się od lekarza, by uprzedzał pacjenta
operacyjny, obejmuje tylko zwykłe powikłania pooperacyjne. Nie o wszelkich mogących wystąpić komplikacjach, zwłaszcza takich,
można uznać, że taka zgoda obejmuje również komplikacje po- które zdarzają się niezmiernie rzadko, mając charakter incydental-
22
wstałe wskutek pomyłki lekarza” . ny. Takie uprzedzenie mogłoby prowadzić do zbędnego pogorsze-
nia samopoczucia pacjenta i do bezpodstawnej odmowy wyrażenia
Zgoda pacjenta jest jedną z przesłanek kontratypu czyn- zgody na dokonanie zabiegu. Sposób pouczenia przy odbieraniu
ności leczniczej. Pozostałymi przesłankami są: cel leczni- zgody na zabieg musi być uzależniony od rodzaju zabiegu” .
29
czy, wykonanie czynności zgodnie z aktualnym stanem Zabieg leczniczy wykonany bez zgody pacjenta jest przestępstwem
wiedzy i należytą starannością – co jest wyrażone w art. 4 z art. 192 § 1 KK. Jest to zasada, jednak jeśli pacjent nie jest zdolny
ZawLekU, art. 6 i 8 PrPacjRPPU , a także w art. 6 i 8 Ko- do wyrażenia zgody i „zwłoka w jej udzieleniu mogłaby spowodo-
23
24
deksu etyki lekarskiej – oraz wykonanie czynności przez wać niebezpieczeństwo utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciała
wykonawcę formalnie kompetentnego (faktyczna kompe- lub ciężkiego rozstroju zdrowia”, lekarz ma obowiązek, zgodnie
tentność osoby wykonującej zabieg mieści się w przesłance z art. 30 ZawLekU, podjąć konieczne działania. Konieczność nie-
dotyczącej należytej staranności). zwłocznej pomocy reguluje również art. 33 ZawLekU.

Problematyka zgody pacjenta jest uregulowana w art. 32 ZawLekU Ciężar dowodu w sprawach o tzw. błąd medyczny
oraz art. 16−17 PrPacjRPPU. Ustawodawca przewidział szczegól- W polskim prawie, zgodnie z art. 6 KC, zasadą jest, że „ciężar do-
ną formę zgody – formę pisemną – w przypadku, gdy planowany wodu „spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki
zabieg operacyjny albo metoda leczenia lub diagnostyki stwarza prawne”. Wynikałoby z tego, że w sprawach o błąd medyczny oso-
25
podwyższone ryzyko . Forma pisemna ma być zachowana dla ce- bą, która musi udowodnić, że do błędu doszło, jest pacjent.
lów dowodowych (ad probationem). Udzielając pisemnej zgody, pa- Jednak Sąd Najwyższy uznał, że jeżeli w sprawie ustalono, że „stan
cjent akceptuje potencjalne ryzyko i wyraża, że jest jego świadomy. sanitarny szpitala był wyjątkowo zły i że mógł doprowadzić do in-
Przez potencjalne ryzyko rozumie się niepożądane skutki, które fekcji, a zakażenie rzeczywiście nastąpiło, prawdopodobieństwo
występują statystycznie często. związku przyczynowego między złym stanem sanitarnym a za-
Wyrażenie zgody musi poprzedzać, zgodnie z art. 31 ust. 1 Za- infekowaniem organizmu jest tak duże, iż można przyjąć, że po-
wLekU, poinformowanie pacjenta o charakterze, przebiegu i skut- wód spełnił swój obowiązek wynikający z art. 6 KC” . Nie można
30
kach zabiegu. W przepisie tym ustawodawca „specyfikuje zakres bowiem stawiać powodowi nierealnego (zakładając, że powód nie
informacji uznanych za »bazę« danych medycznych potrzebnych posiada wiedzy medycznej) obowiązku przeprowadzenia dowodu,
do podjęcia decyzji o udzieleniu świadczenia zdrowotnego” . jak doszło do zakażenia. Dlatego też, jeżeli strona pozwana twier-
26
Co ważne, muszą to być informacje przystępne dla pacjenta, udzie- dzi, że mimo ustalonego stanu rzeczy zakażenie pochodzi z innych
lający informacji lekarz powinien dostosować przedstawiane in- źródeł, ciężar dowodu przesuwa się z powoda na pozwanego. Zda-
formacje do wieku, rozeznania, poziomu intelektualnego pacjenta. niem Sądu Najwyższego „nie można na stronę nakładać takich
Jest to tzw. zgoda poinformowana, której konstrukcja zawarta jest obowiązków dowodowych, których nie jest w stanie spełnić” .
31
w art. 16 PrPacjRPPU.
Problematyczną kwestią jest zakres obowiązku informacji, co było Uwagi i wnioski de lege ferenda
przedmiotem orzeczeń polskich sądów powszechnych . Sąd Ape- W glosowanej sprawie sąd orzekł zgodnie z dominującą linią
27
lacyjny w Poznaniu wskazał, że „zakres obowiązku informacji nie orzeczniczą, tj. że pacjent, podpisując zgodę na zabieg, przyjmuje
zależy od tego, co lekarz sądzi, ile pacjent powinien wiedzieć, lecz na siebie potencjalne ryzyko powikłań pooperacyjnych. Pisemne
od tego, co rozsądna osoba będąca w sytuacji pacjenta obiektywnie wyrażenie zgody wyłącza możliwość pociągnięcia lekarza do odpo-
potrzebuje usłyszeć od lekarza, aby podjąć »poinformowaną« i in- wiedzialności za zmaterializowanie się potencjalnego ryzyka, zwią-
teligentną decyzję wobec proponowanego zabiegu” . W orzeczeniu zanego z operacją. Należy się zgodzić z takim stanowiskiem sądu.
28
tym sąd zwrócił uwagę na obiektywny miernik zakresu informacji, Nasuwają się jednak pewne pytania co do obecnego stanu prawne-
jaką należy przekazać pacjentowi, jednak informacja ta musi być go. Otóż należy rozważyć, czy warte jest zamieszczenie w polskim
oprócz zgodności ze wskazanym obiektywnym miernikiem odpo- prawie krajowym definicji legalnej błędu medycznego. Pozwoliłoby
wiednio zindywidualizowana. Indywidualizacja powinna uwzględ- to na unikanie pomyłek sądów w postaci utożsamiania błędu me-
niać kompetencje intelektualne pacjenta oraz jego historię choro- dycznego z niedołożeniem należytej staranności, co byłoby zgodne
by, uczulenia itp. Od lekarza nie można „wymagać, by informacja z zasadą jasności i pewności prawa. Zaklasyfikowanie danego dzia-
wymieniała i opisywała wszystkie możliwe następstwa zabiegu. łania jako błąd medyczny wpływa na obiektywny element winy
Wystarczające jest ogólne określenie rodzaju możliwych następstw oraz rozkład ciężaru dowodu, co z punktu widzenie pacjenta-po-
zabiegu oraz wskazanie, czy zagrażają życiu pacjenta, ewentualnie, woda jest bardzo istotne.
Zgodnie z doktryną i orzecznictwem w procesach odszkodowaw-
22 Wyr. SN z 29.10.2003 r., III CK 34/02, OSP 2005, Nr 4, poz. 54. czych to poszkodowany powinien udowodnić szkodę, winę leka-
23 Ustawa z 6.11.2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, tekst jedn.: rza (podmiotu leczniczego) oraz związek przyczynowy pomiędzy
Dz.U. z 2017 r. poz. 1318 ze zm.), dalej jako: PrPacjRPPU.
24 Uchwała Nadzwyczajnego II Krajowego Zjazdu Lekarzy z 14.12.1991 r. ze zm., postępowaniem (działaniem lub zaniechaniem) lekarza (podmio-
dalej jako: KEL.
25 Por. art. 34 ZawLekU i art. 18 PrPacjRPPU.
26 B. Janiszewska, Zgoda na udzielenie świadczenia zdrowotnego. Ujęcie wewnątrz-
systemowe, Warszawa 2013, s. 429.
27 Zob. wyr. SA w Szczecinie z 9.12.2015 r., I ACa 527/15, Legalis; wyr. SN 29 Wyr. SN z 8.7.2010 r., II CSK 117/10, Legalis.
z 24.9.2015 r., V CSK 738/14, Legalis; wyr. SA w Krakowie z 6.9.2012 r., I ACa 30 Wyr. SN z 14.10.1974 r., II CR 415/74, Legalis; zob. wyr. SN z 17.10.2007 r.,
723/12, Legalis; wyr. SN z 31.8.2017 r., V CSK 619/16, Legalis. II CSK 285/07, Legalis.
28 Wyr. SA w Poznaniu z 29.9.2005 r., I ACa 236/05, OSA 2007, Nr 7, poz. 22. 31 Wyr. SN z 24.10.2013 r., IV CSK 64/13, Legalis.

24 KLINIKA Nr 24 (29)/2018 www.fupp.org.pl

KLINIKA 24(29) 2018.indd 24 16.05.2018 11:05