Page 7 - Klinika nr 26 (31)/2019

DEBATA ŚRODOWISKOWA

Poradnictwo kliniczne

a prawo do obrony

w postępowaniu karnym

Arkadiusz Domasat*

Podczas jednego z dyżurów w klinice prawa UW do poradni zgłosił się klient w celu uzyska-
1
nia porady prawnej dotyczącej zatrzymania procesowego dokonanego przez policję z powodu
podejrzenia popełnienia przestępstwa. Z dokumentów dostarczonych przez klienta wynikało,
że w trakcie zatrzymania procesowego własnoręcznie złożył podpis pod oświadczeniem o na-
stępującej treści: „nie będę składał zażalenia na zasadność, legalność i prawidłowość zatrzy-
mania. Nie żądam kontaktu z adwokatem ani bezpośredniej z nim rozmowy. Nie chcę nikogo
powiadamiać o swoim zatrzymaniu”. Treść oświadczenia została zapisana na protokole pismem
komputerowym. Klient podczas wizyty poinformował studentów, że nie włada językiem polskim
w stopniu umożliwiającym w pełni zrozumienie pouczeń udzielonych mu przez funkcjonariuszy
Policji, którzy rzekomo zmusili zatrzymanego do złożenia podpisu na protokole. Klient wyraził
wątpliwość, czy – ze względu na treść oświadczenia – klinika prawa ma uprawnienia, żeby do-
radzać mu w toczącym się przeciwko niemu postępowaniu karnym. W ramach powyższego pro-
blemu klienta i jego wątpliwości studenci kliniki analizujący sprawę rozważyli zagadnienie sku-
teczności oświadczeń składnych w toku zatrzymania, a także poradnictwa klinicznego jako formy
prawa do obrony w postępowaniu karnym.

Treść prawa do obrony z uprawnieniami danego podmiotu w procesie karnym , co naka-
5
Prawu do obrony – jako jednej z podstawowych zasad polskiego zuje upatrywać źródła prawa do obrony w obowiązujących przepi-
2
procesu karnego – poświęcono szereg publikacji naukowych . sach prawa. Przykładowo na treść prawa do obrony zatrzymanego
Dlatego też w ramach niniejszej pracy autor skupi się wyłącznie składają się wyłącznie uprawnienia przewidziane w art. 244 KPK .
6
na wybranych przez niego zagadnieniach dotyczących obrończych Z drugiej zaś strony wskazuje się, że prawo do obrony ma cha-
uprawnień osób, przeciwko którym skierowano postępowanie rakter prawa podstawowego, wynikającego z godności człowieka,
karne. a także z idei humanizmu czy zasady demokratycznego państwa
Ze względu na bogactwo literatury nie jest możliwe skonstruowa- prawnego . W tym drugim przypadku przepisy karnoprocesowe,
3
7
nie jednolitej definicji prawa do obrony , co zresztą nie stanowi np. KPK, są jedynie wyrazicielami abstrakcyjnie pojmowanego
4
celu niniejszej pracy. Kluczowe jest jednak wskazanie dwóch sposo- prawa do obrony, a nie jego podstawowymi wyznacznikami.
bów postrzegania jego źródła. W doktrynie znaleźć można bowiem W dalszej części pracy przyjęta zostanie druga optyka postrzegania
stanowiska, zgodnie z którymi prawo do obrony wiąże się ściśle prawa do obrony, która – w przekonaniu autora – najpełniej od-
daje jego istotę i sens. Podjęta zostanie ponadto próba wykazania,
że prawo do obrony aktualizuje się już przy pierwszej czynności or-
* Student IV roku prawa, Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego ganów ścigania skierowanej przeciwko jednostce. Niniejsza uwaga
1 Studencki Ośrodek Pomocy Prawnej działający na Wydziale Prawa i Administracji
Uniwersytetu Warszawskiego, Krakowskie Przedmieście 26/28, 00–927 Warszawa.
2 Np. A. Kordik, Prawo do obrony, Nowa Kodyfikacja Prawa Karnego. Tom III, Wro- 5 P. Wiliński, Zasada prawa do obrony w polskim procesie karnym, Kraków 2006,
cław 1998, s. 93‒102; P. Wiliński, Obrona materialna i formalna w procesie kar- s. 39. Według autora „prawo do obrony w znaczeniu konkretnym (na gruncie kon-
nym, [w:] G. Rejman, B. Bieńkowskiej, Z. Jędrzejewskiego, P. Mierzejewskiego (red.), kretnego systemu prawnego – przyp. aut.) to zespół norm prawnych, określających
Problemy prawa i procesu karnego. Księga poświęcona pamięci Profesora Alfre- uprawnienia procesowe przysługujące oskarżonemu i służących ochronie jego inte-
da Kaftala, Warszawa 2008, s. 341‒351; P.K. Sowiński, Uprawnienia składające się resów w procesie karnym”.
na prawo oskarżonego do obrony. Uwagi na tle czynności oskarżonego oraz orga- 6 Ustawa z 6.6.1997 r. – Kodeks postępowania karnego (t.j. Dz.U. z 2018 r.
nów procesowych, Rzeszów 2012, s. 118‒294, 583‒681. poz. 1987 ze zm.) – dalej jako: KPK.
3 Np. P. Kruszyński, Zasada prawa do obrony w świetle orzecznictwa ETPCz w Stras- 7 Prawo do obrony jest uznanym standardem międzynarodowym, co wynika m.in.
burgu – zagadnienia wybrane, [w:] Gaudium in litteris Est. Księga jubileuszowa ofia- z art. 14 ust. 3 lit. b, d, g Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Poli-
rowana Pani Profesor Genowefie Rejman, L. Gardockiego, M. Królikowskiego, A. Wal- tycznych, a także art. 6 ust. 3 lit. c Europejskiej Konwencji Praw Człowieka; vide:
czak-Żochowskiej (red.), Warszawa 2005, s. 585‒596; W. Depa, Prawa oskarżone- uchwała SN z 20.9.2007 r., I KZP 26/07 (OSNKW 2007, Nr 10, poz. 71 ‒ funda-
go do obrony de lege lata, Kraków 2004, s. 38‒124; M. Myczkowski, Zasada prawa mentalne prawo obywatelskie); wyrok TK z 17.2.2004 r., SK 39/02 (Dz.U. Nr 34,
oskarżonego do obrony a dowód z zeznań świadka incognito, Nowa Kodyfikacja poz. 302, 7-elementarny standard demokratycznego państwa prawnego); wyrok
Prawa Karnego 2003, t. XII, s. 199–206. TK z 19.3.2007 r., K 47/05 (OTK-A 2007, Nr 7, poz. 27); wyrok SN z 24.5.2018 r.,
4 J. Kosonoga, Komentarz do art. 6 KPK, [w:] Kodeks postępowania karnego. Komen- V KK 434/17, Legalis ‒ Prawo do obrony to zawsze prawo do obrony człowieka,
tarz. Tom 1, R.A. Stefańskiego, S. Zabłockiego (red.), Warszawa 2017, s. 117. a nie jego roli lub statusu w postępowaniu karnym.

www.edukacjaprawnicza.pl 3(174) rok akademicki 2018/2019 3

KLINIKA 26(31) 2018-2019.indd 3 29.05.2019 19:29