Page 11 - Klinika nr 25 (30)/2018
P. 11

DEBATA ŚRODOWISKOWA



            Biopsja kosmówki (trofoblastu), w myśl definicji zawartych w li-  twierdzającego ojcostwo przed urodzeniem się dziecka, które jed-
            teraturze medycznej, polega na pobraniu próbki kosmówki (frag-  nocześnie są metodami nieinwazyjnymi i nie stwarzają zagrożenia
            mentów  kosmków)  na  drodze  przezbrzusznego  lub  przezszyj-  dla zdrowia i życia kobiety ciężarnej lub płodu.
            kowego nakłucia pod kontrolą ultrasonografii . W  odróżnieniu
                                               35
            od amniopunkcji może być wykonywana na wcześniejszym etapie   3. Podsumowanie
                             36
            ciąży – od 12. tygodnia .                           Rodzicielstwo odnoszące się do fazy prenatalnej jest tematem, któ-
            Obie metody mogą zostać wykorzystane do przeprowadzenia ana-  ry od dawna pojawia się w dyskursie prawniczym, z różnym na-
            lizy mającej na celu ustalenie ojcostwa. Ma ona charakter analizy   tężeniem. W starszej literaturze uwagę autorów najczęściej przy-
            porównawczej profilów genetycznych uzyskanych z komórek pło-  ciągała problematyka ochrony prawnej matki i jej nienarodzonego
            dowych oraz komórek nabłonkowych badanych rodziców. Mate-  dziecka . Wiele publikacji w tym zakresie wiązało się ze zmianami
                                                                      43
            riału porównawczego dostarcza się w wyniku pobrania wymazu   lub projektami zmian regulacji prawnej przerywania ciąży. Obec-
            z policzka od matki i wymazu z policzka lub mikrośladu od do-  nie więcej uwagi zwraca się na zmianę modelu ojcostwa oraz ról
            mniemanego ojca .                                   kobiety i mężczyzny w związku małżeńskim lub partnerskim.
                         37
            Jednocześnie w  literaturze medycznej dostrzega się rozwój no-
            wych, nieinwazyjnych metod. Najważniejszym w obecnym stanie   Przeprowadzenie postępowania dowodowego dotyczącego
            nauk medycznych osiągnięciem tego rodzaju jest badanie wolnego   pochodzenia dziecka od mężczyzny już na etapie prena-
            DNA płodu z surowicy krwi matki (cffDNA – cell free fetal DNA ‒   talnym, gwarantowane najnowszymi osiągnięciami medy-
            określane również jako NIPT – non invasive prenatal testing). Naj-  cyny, na nowo otwiera dyskusję nad możliwością prawnej
            ważniejszą cechą badań tego rodzaju jest to, że są całkowicie bez-  dopuszczalności tego sposobu stwierdzania ojcostwa wo-
            pieczne dla płodu i nie stwarzają żadnego zagrożenia utraty ciąży.   bec nasciturusa. Wykorzystanie najnowszych technik bada-
            Ich przebieg zbliżony jest do badania morfologicznego, a skutecz-  nia DNA płodu z surowicy krwi matki oznacza z punktu
            ność opiera się na fakcie, że w krwi matki znajduje się również   widzenia obowiązującej regulacji prawnej, że ustalenie oj-
            DNA płodu. Jego ilość wzrasta wraz z  rozwojem ciąży, średnio   costwa pozamałżeńskiego jest możliwe bez wykazywania
            wynosząc od 11% do 13% . Badania te służą przede wszystkim   podstawy domniemania, o którym mowa w art. 85 KRO.
                                38
            wykryciu nieprawidłowości związanych z nadmiarem lub brakiem   Idąc dalej, można przyjąć, że jeśli odrzuci się koncepcję
            chromosomów u płodu (pozwala to na stwierdzenie takich zabu-  o materialnoprawnym charakterze domniemania ojcostwa
            rzeń jak zespół Downa).                                pozamałżeńskiego (a uzna się je – tak jak proponuje M. Do-
            W literaturze medycznej można spotkać zarzut, że określanie tych   mański – jedynie za ułatwienie dowodowe), możliwe będzie
            metod nieinwazyjnymi nie jest prawidłowe i stanowi zabieg mar-  stwierdzenie, że sądowe ustalenie ojcostwa dziecka poczę-
            ketingowy laboratoriów wykonujących te  badania komercyjnie.   tego możliwe jest nawet w aktualnie obowiązującym kształ-
            Nie jest on jednak związany z zagrożeniami, jakie ich wykonanie   cie tej instytucji i nie wymaga już interwencji ustawodawcy.
            mogłoby powodować dla płodu, a jedynie z faktem, że ich przepro-
            wadzenie wymaga naruszenia ciągłości tkanek ciała matki w celu   Zagwarantowanie jak najszerszego spektrum możliwości praw-
            pobrania krwi .                                     nych dotyczących sposobów ustalenia pochodzenia dziecka poczę-
                      39
            Badania tego rodzaju zasługują również na uwagę w kontekście   tego od mężczyzny służy w szczególności zapewnieniu możliwości
            postępowania dowodowego w postępowaniu sądowym w sprawie   reprezentowania jego interesów przez rodziców, np. w zakresie de-
            sądowego ustalenia ojcostwa. Ich główną zaletą jest fakt, że są cał-  cyzji o podejmowanym leczeniu lub diagnostyce. Mimo że kwestia
            kowicie bezpieczne dla płodu , a  także mogą być wykonywane   sądowego ustalenia ojcostwa dziecka poczętego była już w prze-
                                   40
                               41
            na wczesnym etapie ciąży . Ich przeprowadzenie wymaga pobra-  szłości przedmiotem dyskursu naukowego, wydaje się, że podno-
            nia próbki krwi matki oraz domniemanego ojca. Osiągnięty tą me-  szone wówczas argumenty przeciwko temu rozwiązaniu straciły
            todą wynik określany jest jako równie pewny jak ten uzyskany me-  obecnie na aktualności.
                                     42
            todą badań DNA po narodzinach .
            Powyższe dowodzi, że w aktualnym stanie wiedzy medycznej ist-  Streszczenie
            nieją  możliwości przeprowadzenia  bezpośredniego dowodu  po-  Przedmiotem analizy jest dopuszczalność sądowego ustalenia oj-
                                                                costwa wobec dziecka poczętego. Podjęta problematyka od kilku
            35  Tamże, s. 89.                                   dekad stanowi przedmiot dyskusji doktrynalnej. Artykuł zawiera
            36  Tamże, s. 89.
            37  https://pewnytato.pl/ojcostwo_prenatalne/ (dostęp: 19.6.2018 r.).  przegląd poglądów doktryny dotyczących tego zagadnienia, a tak-
            38  N. Sochacki-Wójcicka, NIPT – czyli badania wolnego płodowego DNA z krwi matki,   że omówienie najważniejszych argumentów przeciwstawianych
             (dostęp: 27.2.2017 r.),: https://mamaginekolog.pl/nipt-czyli-badania-wolnego-  temu sposobowi ustalania stosunków filiacyjnych wobec dziecka
             plodowego-dna-z-krwi-matki  (dostęp: 28.6.2018 r.).
            39  P. Węgrzyn, B. Nowakowska, Diagnostyka…, s. 273.  w okresie prenatalnym i ocenę ich aktualności. Publikacja wskazu-
            40  Badania te mogą być skutecznie przeprowadzane w przypadku ciąż pojedynczych.   je również na najnowsze osiągnięcia nauk medycznych, które sta-
             W odniesieniu do ciąż mnogich mogą wskazywać na fałszywe wyniki, w zależno-  wiają w nowym świetle problematykę postępowania dowodowego
             ści od tego, czy ciąża jest jednokosmówkowa, czy dwukosmówkowa. Tak: N. So-
             chacki-Wójcicka, NIPT – czyli badania wolnego płodowego DNA z krwi matki,
             27.2.2017 r., https://mamaginekolog.pl/nipt-czyli-badania-wolnego-plodowego-
             dna-z-krwi-matki (dostęp: 28.6.2018 r.). W odniesieniu do ciąż mnogich możliwe
             jest wykonanie badań takich jak amniopunkcja lub biopsja kosmówki.   43  Por. J. Mazurkiewicz, Wrocławski projekt ustawy o rozszerzeniu ochrony dóbr oso-
            41  Źródła wskazują rozbieżnie na 8. lub 10. tydzień ciąży jako najwcześniejszy moż-  bistych i innych praw dziecka oraz jego rodziców, Acta Universitatis Wratislavien-
             liwy moment przeprowadzenia tego rodzaju badań. Przeprowadzenie badań   sis, Przegląd Prawa i Administracji XXXVI, Wrocław 1997, s. 47‒86; A. Cisek, J. Ma-
             w celach ustalenia ojcostwa możliwe jest już od 8. tygodnia ciąży, a ze wskazań   zurkiewicz, J. Strzebinczyk, O rozszerzenie ochrony dóbr osobistych dziecka i ma-
             medycznych zaleca się je od 10. tygodnia ciąży. Por. N. Sochacki-Wójcicka, NIPT   cierzyństwa prenatalnego, NP 1988, z. 10‒12, s. 73‒86; A. Cisek, J. Mazurkiewicz,
             – czyli badania wolnego płodowego DNA z krwi matki, 27.2.2017 r., https://ma-  J. Strzebinczyk, O zmiany w prawie rodzinnym w celu wzmocnienia dobra dziec-
             maginekolog.pl/nipt-czyli-badania-wolnego-plodowego-dna-z-krwi-matki (dostęp:   ka, NP 1990, z. 10‒12, s. 70‒90; J. Mazurkiewicz, Zanim pomysły nasze sczezną
             28.6.2018 r.); https://badaniaprenatalne.pl/dna-plodowe/ (dostęp: 28.6.2018 r.).  wraz z nami. Wrocławskie projekty ochrony prawnej dzieci i kobiet, Wrocław 2016,
            42  https://badaniaprenatalne.pl/dna-plodowe/ (dostęp: 29.6.2018 r.).  s. 89‒219.

            10 KLINIKA Nr 25 (30)/2018                                                            www.fupp.org.pl



       KLINIKA 25(30) 2018.indd   10                                                                          28.01.2019   14:42
   6   7   8   9   10   11   12   13   14   15   16