Page 11 - Klinika nr 25 (30)/2018

DEBATA ŚRODOWISKOWA

Biopsja kosmówki (trofoblastu), w myśl definicji zawartych w li- twierdzającego ojcostwo przed urodzeniem się dziecka, które jed-
teraturze medycznej, polega na pobraniu próbki kosmówki (frag- nocześnie są metodami nieinwazyjnymi i nie stwarzają zagrożenia
mentów kosmków) na drodze przezbrzusznego lub przezszyj- dla zdrowia i życia kobiety ciężarnej lub płodu.
kowego nakłucia pod kontrolą ultrasonografii . W odróżnieniu
35
od amniopunkcji może być wykonywana na wcześniejszym etapie 3. Podsumowanie
36
ciąży – od 12. tygodnia . Rodzicielstwo odnoszące się do fazy prenatalnej jest tematem, któ-
Obie metody mogą zostać wykorzystane do przeprowadzenia ana- ry od dawna pojawia się w dyskursie prawniczym, z różnym na-
lizy mającej na celu ustalenie ojcostwa. Ma ona charakter analizy tężeniem. W starszej literaturze uwagę autorów najczęściej przy-
porównawczej profilów genetycznych uzyskanych z komórek pło- ciągała problematyka ochrony prawnej matki i jej nienarodzonego
dowych oraz komórek nabłonkowych badanych rodziców. Mate- dziecka . Wiele publikacji w tym zakresie wiązało się ze zmianami
43
riału porównawczego dostarcza się w wyniku pobrania wymazu lub projektami zmian regulacji prawnej przerywania ciąży. Obec-
z policzka od matki i wymazu z policzka lub mikrośladu od do- nie więcej uwagi zwraca się na zmianę modelu ojcostwa oraz ról
mniemanego ojca . kobiety i mężczyzny w związku małżeńskim lub partnerskim.
37
Jednocześnie w literaturze medycznej dostrzega się rozwój no-
wych, nieinwazyjnych metod. Najważniejszym w obecnym stanie Przeprowadzenie postępowania dowodowego dotyczącego
nauk medycznych osiągnięciem tego rodzaju jest badanie wolnego pochodzenia dziecka od mężczyzny już na etapie prena-
DNA płodu z surowicy krwi matki (cffDNA – cell free fetal DNA ‒ talnym, gwarantowane najnowszymi osiągnięciami medy-
określane również jako NIPT – non invasive prenatal testing). Naj- cyny, na nowo otwiera dyskusję nad możliwością prawnej
ważniejszą cechą badań tego rodzaju jest to, że są całkowicie bez- dopuszczalności tego sposobu stwierdzania ojcostwa wo-
pieczne dla płodu i nie stwarzają żadnego zagrożenia utraty ciąży. bec nasciturusa. Wykorzystanie najnowszych technik bada-
Ich przebieg zbliżony jest do badania morfologicznego, a skutecz- nia DNA płodu z surowicy krwi matki oznacza z punktu
ność opiera się na fakcie, że w krwi matki znajduje się również widzenia obowiązującej regulacji prawnej, że ustalenie oj-
DNA płodu. Jego ilość wzrasta wraz z rozwojem ciąży, średnio costwa pozamałżeńskiego jest możliwe bez wykazywania
wynosząc od 11% do 13% . Badania te służą przede wszystkim podstawy domniemania, o którym mowa w art. 85 KRO.
38
wykryciu nieprawidłowości związanych z nadmiarem lub brakiem Idąc dalej, można przyjąć, że jeśli odrzuci się koncepcję
chromosomów u płodu (pozwala to na stwierdzenie takich zabu- o materialnoprawnym charakterze domniemania ojcostwa
rzeń jak zespół Downa). pozamałżeńskiego (a uzna się je – tak jak proponuje M. Do-
W literaturze medycznej można spotkać zarzut, że określanie tych mański – jedynie za ułatwienie dowodowe), możliwe będzie
metod nieinwazyjnymi nie jest prawidłowe i stanowi zabieg mar- stwierdzenie, że sądowe ustalenie ojcostwa dziecka poczę-
ketingowy laboratoriów wykonujących te badania komercyjnie. tego możliwe jest nawet w aktualnie obowiązującym kształ-
Nie jest on jednak związany z zagrożeniami, jakie ich wykonanie cie tej instytucji i nie wymaga już interwencji ustawodawcy.
mogłoby powodować dla płodu, a jedynie z faktem, że ich przepro-
wadzenie wymaga naruszenia ciągłości tkanek ciała matki w celu Zagwarantowanie jak najszerszego spektrum możliwości praw-
pobrania krwi . nych dotyczących sposobów ustalenia pochodzenia dziecka poczę-
39
Badania tego rodzaju zasługują również na uwagę w kontekście tego od mężczyzny służy w szczególności zapewnieniu możliwości
postępowania dowodowego w postępowaniu sądowym w sprawie reprezentowania jego interesów przez rodziców, np. w zakresie de-
sądowego ustalenia ojcostwa. Ich główną zaletą jest fakt, że są cał- cyzji o podejmowanym leczeniu lub diagnostyce. Mimo że kwestia
kowicie bezpieczne dla płodu , a także mogą być wykonywane sądowego ustalenia ojcostwa dziecka poczętego była już w prze-
40
41
na wczesnym etapie ciąży . Ich przeprowadzenie wymaga pobra- szłości przedmiotem dyskursu naukowego, wydaje się, że podno-
nia próbki krwi matki oraz domniemanego ojca. Osiągnięty tą me- szone wówczas argumenty przeciwko temu rozwiązaniu straciły
todą wynik określany jest jako równie pewny jak ten uzyskany me- obecnie na aktualności.
42
todą badań DNA po narodzinach .
Powyższe dowodzi, że w aktualnym stanie wiedzy medycznej ist- Streszczenie
nieją możliwości przeprowadzenia bezpośredniego dowodu po- Przedmiotem analizy jest dopuszczalność sądowego ustalenia oj-
costwa wobec dziecka poczętego. Podjęta problematyka od kilku
35 Tamże, s. 89. dekad stanowi przedmiot dyskusji doktrynalnej. Artykuł zawiera
36 Tamże, s. 89.
37 https://pewnytato.pl/ojcostwo_prenatalne/ (dostęp: 19.6.2018 r.). przegląd poglądów doktryny dotyczących tego zagadnienia, a tak-
38 N. Sochacki-Wójcicka, NIPT – czyli badania wolnego płodowego DNA z krwi matki, że omówienie najważniejszych argumentów przeciwstawianych
(dostęp: 27.2.2017 r.),: https://mamaginekolog.pl/nipt-czyli-badania-wolnego- temu sposobowi ustalania stosunków filiacyjnych wobec dziecka
plodowego-dna-z-krwi-matki (dostęp: 28.6.2018 r.).
39 P. Węgrzyn, B. Nowakowska, Diagnostyka…, s. 273. w okresie prenatalnym i ocenę ich aktualności. Publikacja wskazu-
40 Badania te mogą być skutecznie przeprowadzane w przypadku ciąż pojedynczych. je również na najnowsze osiągnięcia nauk medycznych, które sta-
W odniesieniu do ciąż mnogich mogą wskazywać na fałszywe wyniki, w zależno- wiają w nowym świetle problematykę postępowania dowodowego
ści od tego, czy ciąża jest jednokosmówkowa, czy dwukosmówkowa. Tak: N. So-
chacki-Wójcicka, NIPT – czyli badania wolnego płodowego DNA z krwi matki,
27.2.2017 r., https://mamaginekolog.pl/nipt-czyli-badania-wolnego-plodowego-
dna-z-krwi-matki (dostęp: 28.6.2018 r.). W odniesieniu do ciąż mnogich możliwe
jest wykonanie badań takich jak amniopunkcja lub biopsja kosmówki. 43 Por. J. Mazurkiewicz, Wrocławski projekt ustawy o rozszerzeniu ochrony dóbr oso-
41 Źródła wskazują rozbieżnie na 8. lub 10. tydzień ciąży jako najwcześniejszy moż- bistych i innych praw dziecka oraz jego rodziców, Acta Universitatis Wratislavien-
liwy moment przeprowadzenia tego rodzaju badań. Przeprowadzenie badań sis, Przegląd Prawa i Administracji XXXVI, Wrocław 1997, s. 47‒86; A. Cisek, J. Ma-
w celach ustalenia ojcostwa możliwe jest już od 8. tygodnia ciąży, a ze wskazań zurkiewicz, J. Strzebinczyk, O rozszerzenie ochrony dóbr osobistych dziecka i ma-
medycznych zaleca się je od 10. tygodnia ciąży. Por. N. Sochacki-Wójcicka, NIPT cierzyństwa prenatalnego, NP 1988, z. 10‒12, s. 73‒86; A. Cisek, J. Mazurkiewicz,
– czyli badania wolnego płodowego DNA z krwi matki, 27.2.2017 r., https://ma- J. Strzebinczyk, O zmiany w prawie rodzinnym w celu wzmocnienia dobra dziec-
maginekolog.pl/nipt-czyli-badania-wolnego-plodowego-dna-z-krwi-matki (dostęp: ka, NP 1990, z. 10‒12, s. 70‒90; J. Mazurkiewicz, Zanim pomysły nasze sczezną
28.6.2018 r.); https://badaniaprenatalne.pl/dna-plodowe/ (dostęp: 28.6.2018 r.). wraz z nami. Wrocławskie projekty ochrony prawnej dzieci i kobiet, Wrocław 2016,
42 https://badaniaprenatalne.pl/dna-plodowe/ (dostęp: 29.6.2018 r.). s. 89‒219.

10 KLINIKA Nr 25 (30)/2018 www.fupp.org.pl

KLINIKA 25(30) 2018.indd 10 28.01.2019 14:42