Page 13 - Klinika nr 25 (30)/2018

DEBATA ŚRODOWISKOWA

Wybrane uwagi na temat

rodzajów mediacji

w sprawach cywilnych

Dr Magdalena
Skibińska*

W praktyce oraz doktrynie wykształciło się wiele rodzajów mediacji, które w literaturze angloję-
2
1
zycznej nazywa się również modelami (stylami) praktyki (models/styles of practice) , paradygma-

4
3
tami (paradigms) czy stylami paradygmatycznymi (paradigmatic styles) . Co więcej, w doktrynie
5
można się spotkać ze stanowiskiem, że nie istnieje „typowa” mediacja .

Poszczególne formy mediacji różnią się od siebie przede wszyst- médiation conventionnelle, pozasądową , kontraktową , przedpro-
9
8
kim celami, dozwolonymi zachowaniami mediatorów, a także spo- cesową , prywatną ) oraz mediację sądową (zwaną również
11
10
12
sobami wszczęcia postępowania mediacyjnego. I choć uważa się, mediacją z inicjatywy sądu, mediacją w trakcie postępowania są-
że powstanie tylu odmian mediacji jest oznaką dojrzałości praktyki dowego , mediacją w toku sprawy lub mediacją w ramach wy-
13
14
mediacji, podkreśla się również potrzebę jej większej czystości, tak miaru sprawiedliwości czy też instytucjonalną , z angielskiego
15
aby można było odróżnić tę metodę od innych sposobów rozwią- court-annexed mediation, court-referred mediation, court-related me-
zywania sporów . Dodatkowo mnogość modeli powoduje, że waż- dation , court–oriented mediation lub mediation in the context of
6
16
ne zarówno dla samych mediatorów, jak i dla uczestników mediacji
oraz prawników jest zaznajomienie się z nimi i wybranie takiego
wariantu, który najbardziej odpowiada specyfice sporu oraz po-
zwoli na osiągnięcie przez strony satysfakcjonującego je rozwią- 8 Określeniem tym posługują się np. A. Kalisz i A. Zienkiewicz, wskazując jednak
słusznie, że może ona być również prowadzona z inicjatywy sądu, Mediacja są-
zania. Wiedza taka jest również przydatna studentom świadczą- dowa i pozasądowa. Zarys wykładu, Warszawa 2009, s. 49. Inaczej rozumie je na-
cym porady w uniwersyteckich poradniach prawnych, gdyż do ich tomiast E. Dobiejewska, Idea pozasądowej mediacji czynnikiem budującym ład
obowiązków m.in. należy wskazanie przy sporządzeniu opinii społeczny, [w:] S.L. Stadniczeńko (red.), Prawno-psychologiczne uwarunkowania
mediacji i negocjacji, Opole 2006, s. 84. Autorka wskazuje, że mediacjami poza-
odpowiednich prawnych dróg postępowania. Nie budzi przy tym sądowymi są mediacje prowadzone na podstawie wprowadzonych do KPC i KPK
wątpliwości, że w konkretnym przypadku wybranie metod ADR, 9 przepisów.
w tym mediacji, może być najlepszym sposobem na rozwiązanie Tak np. A. Zienkiewicz, Mediator w sprawach cywilnych, Rej. 2005, Nr 5, s. 138;
S. Kalus, Mediacja w postępowaniu w sprawach rodzinnych, [w:] Ewolucja polskie-
sporu. go postępowania cywilnego wobec przemian politycznych, społecznych i gospo-
darczych. Materiały konferencyjne Ogólnopolskiego Zjazdu Katedr Postępowania
Cywilnego, Szczecin–Niechorze 28‒30.9.2007, M. Dolecki, K. Flaga-Gieruszyńska
Mediacja umowna i mediacja sądowa (red.), Warszawa 2009, s. 26; A. Kalisz, A. Zienkiewicz, op. cit., s. 49; E. Gmurzyńska,
W literaturze wyróżnia się dwa podstawowe rodzaje mediacji: me- Rodzaje…, s. 303; taż, [w:] E. Gmurzyńska, R. Morek (red.), Mediacje. Teoria i prak-
tyka, Warszawa 2009, s. 111.
diację umowną (zwaną przez niektórych autorów także media- 10 Określeniem tym posługują się np.U. Dąbrowska, [w:] J. Ignaczewski (red.), Rozwód

cją konwencjonalną – w j. ang. conventional mediation, w j. franc. i separacja, Sądowe komentarze tematyczne, Warszawa 2012, s. 262; M. Uliasz, Ko-
7
deks postępowania cywilnego. Komentarz do nowelizacji, Warszawa 2006, s. 87,
choć ten ostatni słusznie wskazuje, że jest ono niefortunne. Na przedprocesowy
charakter tego rodzaju mediacji zwracają również uwagę A. Kalisz i A. Zienkiewicz,
* Doktor nauk prawnych, adiunkt w Katedrze Prawa Cywilnego, Postępowania Cy- określając ją jako poprzedzającą postępowanie sądowe, op. cit., s. 49.
wilnego oraz Komparatystyki Prawa Prywatnego WPiA UZ. 11 A. Cybulko, A. Siedlecka-Andrychowicz, [w:] E. Gmurzyńska, R. Morek (red.), Mediacje.
1 Tak np. E. Gmurzyńska, Rodzaje mediacji, [w:] L. Mazowiecka (red.), Mediacja, War- Teoria i praktyka, Warszawa 2009, s. 185; M. Pliżga-Jonarska, Przebieg rodzinnej
szawa 2009, s. 301. mediacji transgranicznej na przykładzie polsko-niemieckim, RiP 2008, Nr 9‒10,
2 W literaturze polskiej pojęciem „stylu mediacyjnego” posługuje się np. R. Morek, s. 120.
ADR – alternatywne metody rozwiązywania sporów w sprawach gospodarczych, 12 Nazwa ta nie jest zbyt poprawna, gdyż sugeruje, jakoby to sąd prowadził media-
Warszawa 2004, s. 75. cję. W praktyce i literaturze używana jest jednak powszechnie (zob. np. D. Kar-
3 A. Milne, J. Folberg, P. Salem, Divorce and Family Mediation: Models, Techniques, barz, Mediacja w praktyce Polskiego Centrum Mediacji Oddziału w Stalowej Woli,
and Applications, The Guilford Press 2004, s. 13 i n. oraz 19. [w:] A. Gretkowski, D. Karbarz (red.), Mediacja w teorii i praktyce, Stalowa Wola
4 G. Kaufmann-Kohler, T. Schultz, Online Dispute Resolution: Challenges for Conter- 2009, s. 202), stąd i w niniejszym opracowaniu pojęcie to będzie stosowane. Trzeba
porary Justice, Kluwer Law International 2004, s. 22. jednak pamiętać, że w obcych systemach prawnych może być dopuszczalne prowa-
5 E. Gmurzyńska, Rodzaje…, s. 317. Można natomiast spotkać się z klasycznym mo- dzenie mediacji przez sędziego podczas procesu sądowego obok mediacji z inicja-
delem mediacji, o czym będzie szerzej w dalszych rozważaniach. tywy sądu.
6 Zob. A. Milne, J. Folberg, P. Salem, op. cit., s. 14 i cyt. tam. lit. 13 Tak: S. Pieckowski, Mediacja…, s. 14; R. Morek, A. Budniak-Rogala, [w:] Kodeks…,
1
7 Wyrażenia takiego używają m.in. S. Pieckowski, Mediacja w sprawach cywilnych, Komentarz do art. 183 KPC.
Warszawa 2006, s. 13; tenże, Arbitraż a alternatywne metody rozwiązywania spo- 14 U. Dąbrowska, op. cit., s. 262.
rów w sprawach cywilnych (ADR), [w:] A. Szumański (red.), System Prawa Handlo- 15 E. Gmurzyńska, Rodzaje…, s. 303; taż, [w:] Mediacje. Teoria…, s. 122.
wego, t. 8, Arbitraż handlowy, s. 991; A. Jakubiak-Mirończuk, Alternatywne a są- 16 Jak szeroko rozumiany jest ten termin, na przykładzie Australii przedstawia N. Ale-
dowe rozwiązywanie sporów sądowych, Warszawa 2008, s. 44; R. Morek, A. Bud- xander, What’s Law Got To Do With It? Mapping Modern Mediation Movements
niak-Rogala, [w:] E. Marszałkowska-Krześ (red.), Kodeks postępowania cywilnego. in Civil and Common Law Jurisdictions, Bond Law Review 2001, Vol. 13, Issue 2,
1
Komentarz, Beck Online Komentarze 2018, Komentarz do art. 183 KPC. Article 5, s. 10.
12 KLINIKA Nr 25 (30)/2018 www.fupp.org.pl
KLINIKA 25(30) 2018.indd 12 28.01.2019 14:42