Page 13 - Klinika nr 25 (30)/2018
P. 13

DEBATA ŚRODOWISKOWA

                              Wybrane uwagi na temat




                              rodzajów mediacji


                              w sprawach cywilnych


            Dr Magdalena
            Skibińska*


                                W praktyce oraz doktrynie wykształciło się wiele rodzajów mediacji, które w literaturze angloję-
                                                                                                    2
                                                               1
                                zycznej nazywa się również modelami  (stylami) praktyki (models/styles of practice) , paradygma-

                                                                                           4
                                              3
                                tami (paradigms)  czy stylami paradygmatycznymi (paradigmatic styles) . Co więcej, w doktrynie
                                                                                          5
                                można się spotkać ze stanowiskiem, że nie istnieje „typowa” mediacja .

            Poszczególne formy mediacji różnią się od siebie przede wszyst-  médiation  conventionnelle,  pozasądową ,  kontraktową ,  przedpro-
                                                                                                        9
                                                                                             8
            kim celami, dozwolonymi zachowaniami mediatorów, a także spo-  cesową , prywatną ) oraz mediację sądową  (zwaną również
                                                                               11
                                                                     10
                                                                                                   12
            sobami wszczęcia postępowania mediacyjnego. I choć uważa się,   mediacją z inicjatywy sądu, mediacją w trakcie postępowania są-
            że powstanie tylu odmian mediacji jest oznaką dojrzałości praktyki   dowego , mediacją w toku sprawy  lub mediacją w ramach wy-
                                                                      13
                                                                                           14
            mediacji, podkreśla się również potrzebę jej większej czystości, tak   miaru sprawiedliwości czy też instytucjonalną , z  angielskiego
                                                                                                    15
            aby można było odróżnić tę metodę od innych sposobów rozwią-  court-annexed mediation, court-referred mediation, court-related me-
            zywania sporów . Dodatkowo mnogość modeli powoduje, że waż-  dation ,  court–oriented  mediation  lub  mediation  in  the  context  of
                        6
                                                                     16
            ne zarówno dla samych mediatorów, jak i dla uczestników mediacji
            oraz prawników jest zaznajomienie się z nimi i wybranie takiego
            wariantu, który najbardziej odpowiada specyfice sporu oraz po-
            zwoli na osiągnięcie przez strony satysfakcjonującego je rozwią-  8   Określeniem tym posługują się np. A. Kalisz i A. Zienkiewicz, wskazując jednak
                                                                 słusznie, że może ona być również prowadzona z inicjatywy sądu, Mediacja są-
            zania. Wiedza taka jest również przydatna studentom świadczą-  dowa i pozasądowa. Zarys wykładu, Warszawa 2009, s. 49. Inaczej rozumie je na-
            cym porady w uniwersyteckich poradniach prawnych, gdyż do ich   tomiast E. Dobiejewska, Idea pozasądowej mediacji czynnikiem budującym ład
            obowiązków  m.in. należy wskazanie przy sporządzeniu opinii   społeczny, [w:] S.L. Stadniczeńko (red.), Prawno-psychologiczne uwarunkowania
                                                                 mediacji i negocjacji, Opole 2006, s. 84. Autorka wskazuje, że mediacjami poza-
            odpowiednich prawnych dróg postępowania. Nie budzi przy tym   sądowymi są mediacje prowadzone na podstawie wprowadzonych do KPC i KPK
            wątpliwości, że w konkretnym przypadku wybranie metod ADR,   9  przepisów.
            w tym mediacji, może być najlepszym sposobem na rozwiązanie     Tak np. A. Zienkiewicz, Mediator w sprawach cywilnych, Rej. 2005, Nr 5, s. 138;
                                                                 S. Kalus, Mediacja w postępowaniu w sprawach rodzinnych, [w:] Ewolucja polskie-
            sporu.                                               go postępowania cywilnego wobec przemian politycznych, społecznych i gospo-
                                                                 darczych. Materiały konferencyjne Ogólnopolskiego Zjazdu Katedr Postępowania
                                                                 Cywilnego, Szczecin–Niechorze 28‒30.9.2007, M. Dolecki, K. Flaga-Gieruszyńska
            Mediacja umowna i mediacja sądowa                    (red.), Warszawa 2009, s. 26; A. Kalisz, A. Zienkiewicz, op. cit., s. 49; E. Gmurzyńska,
            W literaturze wyróżnia się dwa podstawowe rodzaje mediacji: me-  Rodzaje…, s. 303; taż, [w:] E. Gmurzyńska, R. Morek (red.), Mediacje. Teoria i prak-
                                                                 tyka, Warszawa 2009, s. 111.
            diację umowną  (zwaną przez niektórych autorów także media-  10  Określeniem tym posługują się np.U. Dąbrowska, [w:] J. Ignaczewski (red.), Rozwód
                                                                                       
            cją konwencjonalną  – w j. ang. conventional mediation, w j. franc.   i separacja, Sądowe komentarze tematyczne, Warszawa 2012, s. 262; M. Uliasz, Ko-
                           7
                                                                 deks postępowania cywilnego. Komentarz do nowelizacji, Warszawa 2006, s. 87,
                                                                 choć ten ostatni słusznie wskazuje, że jest ono niefortunne. Na przedprocesowy
                                                                 charakter tego rodzaju mediacji zwracają również uwagę A. Kalisz i A. Zienkiewicz,
            *  Doktor nauk prawnych, adiunkt w Katedrze Prawa Cywilnego, Postępowania Cy-  określając ją jako poprzedzającą postępowanie sądowe, op. cit., s. 49.
             wilnego oraz Komparatystyki Prawa Prywatnego WPiA UZ.  11  A. Cybulko, A. Siedlecka-Andrychowicz, [w:] E. Gmurzyńska, R. Morek (red.), Mediacje.
            1   Tak np. E. Gmurzyńska, Rodzaje mediacji, [w:] L. Mazowiecka (red.), Mediacja, War-  Teoria i praktyka, Warszawa 2009, s. 185; M. Pliżga-Jonarska, Przebieg rodzinnej
             szawa 2009, s. 301.                                 mediacji transgranicznej na przykładzie polsko-niemieckim, RiP 2008, Nr 9‒10,
            2   W literaturze polskiej pojęciem „stylu mediacyjnego” posługuje się np. R. Morek,   s. 120.
             ADR – alternatywne metody rozwiązywania sporów w sprawach gospodarczych,   12  Nazwa ta nie jest zbyt poprawna, gdyż sugeruje, jakoby to sąd prowadził media-
             Warszawa 2004, s. 75.                               cję. W praktyce i literaturze używana jest jednak powszechnie (zob. np. D. Kar-
            3   A. Milne, J. Folberg, P. Salem, Divorce and Family Mediation: Models, Techniques,   barz, Mediacja w praktyce Polskiego Centrum Mediacji Oddziału w Stalowej Woli,
             and Applications, The Guilford Press 2004, s. 13 i n. oraz 19.  [w:] A. Gretkowski, D. Karbarz (red.), Mediacja w teorii i praktyce, Stalowa Wola
            4   G. Kaufmann-Kohler, T. Schultz, Online Dispute Resolution: Challenges for Conter-  2009, s. 202), stąd i w niniejszym opracowaniu pojęcie to będzie stosowane. Trzeba
             porary Justice, Kluwer Law International 2004, s. 22.  jednak pamiętać, że w obcych systemach prawnych może być dopuszczalne prowa-
            5   E. Gmurzyńska, Rodzaje…, s. 317. Można natomiast spotkać się z klasycznym mo-  dzenie mediacji przez sędziego podczas procesu sądowego obok mediacji z inicja-
             delem mediacji, o czym będzie szerzej w dalszych rozważaniach.   tywy sądu.
            6   Zob. A. Milne, J. Folberg, P. Salem, op. cit., s. 14 i cyt. tam. lit.   13  Tak: S. Pieckowski, Mediacja…, s. 14; R. Morek, A. Budniak-Rogala, [w:] Kodeks…,
                                                                               1
            7   Wyrażenia takiego używają m.in. S. Pieckowski, Mediacja w sprawach cywilnych,   Komentarz do art. 183  KPC.
             Warszawa 2006, s. 13; tenże, Arbitraż a alternatywne metody rozwiązywania spo-  14  U. Dąbrowska, op. cit., s. 262.
             rów w sprawach cywilnych (ADR), [w:] A. Szumański (red.), System Prawa Handlo-  15  E. Gmurzyńska, Rodzaje…, s. 303; taż, [w:] Mediacje. Teoria…, s. 122.
             wego, t. 8, Arbitraż handlowy, s. 991; A. Jakubiak-Mirończuk, Alternatywne a są-  16  Jak szeroko rozumiany jest ten termin, na przykładzie Australii przedstawia N. Ale-
             dowe rozwiązywanie sporów sądowych, Warszawa 2008, s. 44; R. Morek, A. Bud-  xander, What’s Law Got To Do With It? Mapping Modern Mediation Movements
             niak-Rogala, [w:] E. Marszałkowska-Krześ (red.), Kodeks postępowania cywilnego.   in Civil and Common Law Jurisdictions, Bond Law Review 2001, Vol. 13, Issue 2,
                                                     1
             Komentarz, Beck Online Komentarze 2018, Komentarz do art. 183  KPC.   Article 5, s. 10.
            12 KLINIKA Nr 25 (30)/2018                                                            www.fupp.org.pl
       KLINIKA 25(30) 2018.indd   12                                                                          28.01.2019   14:42
   8   9   10   11   12   13   14   15   16   17   18