Page 14 - Klinika nr 25 (30)/2018

DEBATA ŚRODOWISKOWA

17
court proceedings , w j. franc. médiation judiciaire). Podział ten do- diatorów zmierzających do zawarcia porozumienia (ang. deal-ma-
konywany jest ze względu na to, co stanowi podstawę mediacji. kers) i takich, którzy kierują procesem komunikacji między strona-
Mediacja umowna swą nazwę zawdzięcza temu, że przeprowadza mi i pozwalają, aby głosy wszystkich stron wybrzmiały w sposób
się ją na podstawie umowy o mediację lub odpowiedniej klauzuli skuteczny i harmonijny (ang. orchestrators) . Pierwsi z nich są dziś
24
mediacyjnej zawartej w innej umowie. Natomiast mediacja sądowa reprezentantami mediacji ewaluatywnej, a drudzy facylitatywnej.
25
polega na tym, że to sąd kieruje strony sporu do mediacji (lub ‒ jak Z kolei sam termin „mediacja facylitatywna” – jak się przyjmuje
to jest w przypadku postępowania karnego ‒ jest ona prowadzona – został rozpowszechniony przez Leonarda Riskina, który dokonał
w trakcie jego trwania). Pierwotnie mediacja miała wyłącznie po- najbardziej znanego podziału orientacji mediatorów (w literaturze
zasądowy charakter. Mediacje instytucjonalizowane wprowadzo- anglojęzycznej klasyfikacja ta określana jest od jego imienia termi-
no, aby dać stronom sporów szansę na inne jakościowo ich rozwią- nem siatka Riskina – Riskin’ grid ).
26
27
18
zanie, a także w celu zmniejszenia obciążenia sądów . Generalnie Mediacja facylitatywna, zwana także klasyczną , opiera się na za-
w stosunku do mediacji sądowych stosuje się większe ograniczenia łożeniu, że to strony sporu są w stanie podejmować najlepsze
niż w stosunku do mediacji umownych (o ile ustawodawca w ogó- decyzje oraz wypracowywać najoptymalniejsze rozwiązania ich
le zdecydował się na jakiekolwiek). Na przykład do istotnych cech sporu , a „ręka mediatora nie jest widzialna w wyniku postępowa-
28
29
rodzinnych mediacji sądowych w USA zalicza się: 1) przedmioto- nia” . Mediacja o charakterze wspomagającym cechuje się tym, że:
we ograniczenie spraw, w których mediacja może być prowadzona 1) jest postępowaniem zorientowanym, ale nie skoncentrowanym
(głównie do ustalenia planu rodzicielskiego), 2) ograniczony wy- na wyniku postępowania , 2) centralną pozycję zajmują w niej
30
bór mediatora, 3) symbiotyczne powiązanie mediatora z wymia- strony postępowania, 3) jest nastawiona na proces komunikacji
19
rem sprawiedliwości . Mediacje sądowe oraz pozasądowe mogą między stronami, 4) jest oparta na interesach stron (ang. interest
być prowadzone we wszystkich innych dostępnych paradygmatach based mediation) . W tym podejściu mediator unika formułowa-
31
mediacyjnych, gdyż same w sobie nie są stylem mediacyjnym . nia jakichkolwiek własnych opinii dotyczących przedmiotu sporu
20
32
Polskie przepisy dotyczące mediacji w sprawach cywilnych pozwa- i sposobu jego rozwiązania .
lają na nieco odmienny podział mediacji ze względu na podmiot
inicjujący postępowanie. Można je mianowicie przeprowadzić Mediacja o charakterze ocennym dopuszcza natomiast
na podstawie umowy stron, skierowania sądu lub wniosku jednej dzielenie się przez mediatora ze stronami sporu swoją wie-
ze stron . dzą i doświadczeniem z zakresu przedmiotu sporu, prezen-
21
towanie własnego stanowiska co do meritum , a jej głów-
33
Mediacja facylitatywna i mediacja ewaluatywna nym celem i atutem jest dążenie do zawarcia porozumienia
34
Ze względu na stopień i rodzaj aktywności osoby trzeciej (inaczej kończącego spór . Mediator pełni więc funkcję eksperta
rolę, jaką odgrywa mediator) wyróżnia się mediację o charakte- nie tylko w rozwiązywaniu sporów, ale również w określo-
22
rze wspomagającym (facylitatywną, ang. facilitative mediation) oraz nej dziedzinie, np. prawnej czy technicznej, co daje mu legi-
mediację o charakterze ocennym (ewaluatywną, ang. evaluative tymację do oceny sytuacji stron w zakresie jego specjaliza-
mediation) . U podstaw tego rozróżnienia leżało dokonanie przez cji . W tym modelu mediacji mediator ma prawo wydawać
23
35
Debrę Kolb w książce pt. „The Mediators” (1983) podziału na me- opinie co do prawa, faktów oraz dowodów (ang. law, facts
and evidence) . Stąd niektórzy uważają, że jest ona w isto-
36
37
cie hybrydą mediacji i arbitrażu . Do podstawowych zalet
17 Trzeba przy tym podkreślić, że mediacja sądowa w USA, ale również w innych kra-
jach anglojęzycznych różni się od tego rodzaju mediacji w Polsce tym, że oprócz mediacji ewaluatywnej zalicza się to, że: 1) może stanowić
skierowania stron do mediacji przez sąd jest ona niejednokrotnie nieodpłatna, pro- efektywniejszą pomoc w zawarciu przez strony porozumie-
wadzona przez osoby zatrudnione w sądzie oraz odbywa się w budynkach wymiaru
sprawiedliwości, zob. A. Milne, J. Folberg, P. Salem, op. cit., s. 11. nia, 2) zapewnia możliwość włączenia przedmiotowej eks-
18 E. Gmurzyńska, Rodzaje…, s. 314; taż, [w:] Mediacje. Teoria…, s. 122. pertyzy, 3) może wzmocnić pozycję słabszej strony, 4) po-
19 W państwie tym, inaczej niż w Polsce, wyraźnie oddziela się mediatorów działa- zwala stronom na „zachowanie twarzy” podczas zawierania
jących przy mediacjach sądowych od mediatorów funkcjonujących w prywatnym
sektorze mediacji, A. Milne, J. Folberg, P. Salem, op. cit., s. 10.
20 E. Gmurzyńska, [w:] Mediacje. Teoria…, s. 122.
21 Taki podział proponują w ramach mediacji pozasądowych A. Kalisz i A. Zienkiewicz,
op. cit., s. 49. 24 B. Mayer, Facilitative Mediation, [w:] J. Folberg, A. Milne, P. Salem (red.), Divorce
22 E. Gmurzyńska, Rodzaje…, s. 303; taż, [w:] Mediacje. Teoria…, s. 111. and Family Mediation: Models, Techniques, and Applications, The Guilford Press
23 Szczegółowo te rodzaje mediacji zostały omówione w następujących publikacjach: 2004, s. 30.
J. Alfini, Evaluative versus Facilitative Mediation: a Discussion, Florida State Uni- 25 Ibidem, s. 31; E. Gmurzyńska, Rodzaje…, s. 303; taż, [w:] Mediacje. Teoria…, s. 111.
versity Law Review 1997, Vol. 24, s. 919‒935; L. Riskin, Mediator Orientations, 26 Np. K.K. Kovach, L.P. Love, Mapping…, s. 71‒110; J. Stulberg, op. cit., s. 985‒1005.
Strategies and Techniques, Alternatives to the High Cost of Litigation, Vol. 12, 27 E. Gmurzyńska, Mediacja w sprawach cywilnych w amerykańskim systemie praw-
No. 9, September 1994, s. 111‒114; tenże, Understanding Mediators’ Orien- nym. Zastosowanie w Europie i w Polsce, Warszawa 2007, s. 40; taż, Rodzaje…,
tations, Strategies, and Techniques: A Grid for the Perplexed, Harvard Negotia- s. 303; taż, [w:] Mediacje. Teoria…, s. 111.
tion Law Review 1996, Vol. 1, s. 7‒51; tenże, Retiring and Replacing the Grid 28 B. Mayer, op. cit., s. 38.
Of Mediator Orientations, Alternatives to the High Cost of Litigation, Vol. 21, 29 T. Sourdin, Mediation in Australia: Impacts on Litigation, [w:] N. Alexander (red.),
No. 4, April 2003, s. 69, 71‒76; tenże, Decisionmaking in Mediation: The New Global Trends in Mediation, Kluwer Law International 2006, s. 42.
Old Grid and the New Grid System, Notre Dame Law Review, Vol. 79, No. 1, De- 30 B. Mayer podkreśla, że podejście facylitatywne jest na tyle szerokie, że może
cember 2003, s. 1‒53; tenże, Replacing the Mediator Orientation Grids, Again: obejmować również mediacje zorientowane na zawarcie porozumienia, op. cit.,
The New New Grid System, Alternatives to the High Cost of Litigation, Vol. 23, s. 29‒30.
No. 8, September 2005, s. 127‒132; J. Stulberg, Facilitative versus Evaluative Me- 31 A. Milne, J. Folberg, P. Salem, op. cit., s. 14‒15.
diator Orientations: Piercing the “Grid” Lock, Florida State University Law Review 32 R. Morek, ADR…, s. 75‒76.
1997, Vol. 24, No. 4, s. 985‒1005; A. Jakubiak-Mirończuk, Alternatywne..., s. 44; 33 E. Gmurzyńska, Mediacja w sprawach..., s. 44; R. Morek, ADR…, s. 76.
G. Skrzypczak, Prawnik a sposoby rozstrzygania sporów. Negocjacje i mediacje – 34 A. Milne, J. Folberg, P. Salem, op. cit., s. 15.
wprowadzenie, M.P. 2004, Nr 4, s. 199; L.P. Love, The Top Ten Reasons Why Me- 35 E. Gmurzyńska, Rodzaje…, s. 304; taż, [w:] Mediacje. Teoria…, s. 112.
diators Should Not Evaluate, Florida State University Law Review 1997, Vol. 24, 36 G. Kaufmann-Kohler, T. Schultz, op. cit., s. 22. Zob. również M. Białecki, Mediacja
s. 938‒948; K.K. Kovach, L.P. Love, “Evaluative” Mediation Is An Oxymoron, Alter- w postępowaniu cywilnym, Warszawa 2012, s. 56.
natives to the High Cost of Litigation, Vol. 14, No. 3, March 1996, s. 31‒32; ciż, 37 Zob. H. Landerkin, A. Pirie, What’s the Issue? Judical Dispute Resolution in Cana-
Mapping Mediation: The Risks of Riskin’s Grid, Harvard Negotiation Law Review da, [w:] Alternative Dispute Resolution and the Courts, T. Sourdin (red.), Law in
1998, No. 3, s. 71‒110. Context 2004, Special Issue, Vol. 22, No.1, s. 30 i cyt. tam lit.
www.edukacjaprawnicza.pl 1(171) rok akademicki 2018/2019 13

KLINIKA 25(30) 2018.indd 13 28.01.2019 14:42