Page 15 - Klinika nr 25 (30)/2018
P. 15

DEBATA ŚRODOWISKOWA



                                                                  2)  odpowiedzialność za wynik (rezultat) mediacji spoczywa
               ugody . Przyjmuje się, że ten model wykształcił się w toku   przede wszystkim na stronach sporu;
                   38
               instytucjonalizacji mediacji .                     3)  mediator nie osądza wyborów i perspektyw stron;
                                   39
                                                                  4)  mediator przyjmuje optymistyczny punkt widzenia co do
                                                                    kompetencji i motywacji stron;
            Mediacja transformatywna i mediacja                   5)  podczas dyskursu mediacyjnego dopuszczalne jest wyrażanie
            ukierunkowana na rozwiązanie problemu                   emocji i przyznawanie racji drugiej stronie;
            Do  podstawowych paradygmatów mediacji należą także  para-    6)  istniejące w ramach dyskursu mediacyjnego niepewność i za-
                                                        40
            dygmat ukierunkowany na rozwiązanie problemu (ang. problem-  kłopotanie stron poddawane są badaniu;
            -solving paradigm, PSP)  i paradygmat transformatywny (transfor-    7)  mediator koncentruje uwagę stron na ich interakcjach (rela-
                             41
            mative paradigm) . Pierwszy z nich opiera się na negocjacjach o tej   cjach, wzajemnym oddziaływaniu) występujących podczas
                        42
            samej nazwie (ang. problem-solving negotiation) , których zasada-  dyskursu i zniechęca je do prowadzenia dyskursu tylko przez
                                               43
            mi podstawowymi (celami) są :                           pryzmat samej identyfikacji kwestii spornych i poszukiwania
                                  44
            1)  odsunięcie/oddzielenie stron od problemu (separate the people   rozwiązania sporu (ang. relational values – based paradigm);
                           45
              from the problem) ;                                 8)  dyskusja na temat przeszłości (przyczyn powstania konfliktu,
            2)  ukierunkowanie stron na ich potrzeby, interesy, a nie na pozycje   negatywnych relacji) jest popierana przez mediatora;
              czy racje (focus on interests, not positions);      9)  mediator uznaje, że konflikty mogą wpływać nie tylko na ży-
            3)  znalezienie sposobu na zwycięstwo każdej ze stron (invent   cie jednostek, ale i całych społeczności („rozwijają życie”), więc
              options for mutual gain);                             konkretny spór, w którym uczestniczy w ramach dyskursu
            4)  naleganie na zastosowanie obiektywnych kryteriów (insist on   mediacyjnego, postrzega szeroko jako jedną z wielu konse-
              using objective criteria).                            kwencji konfliktowych interakcji społecznych;
            W mediacji opartej na tym modelu, zwanej mediacją opartą na in-  10)  mediację uważa się za zakończoną sukcesem, jeżeli chociaż
            teresach (interest based mediation) , zasady postępowania i  cele   w niewielkim stopniu wywoła empowerment lub recognition .
                                      46
                                                                                                               51
            są identyczne jak w negocjacjach. Nowością jest natomiast poja-
            wienie się mediatora jako bezstronnej i  neutralnej osoby, która   Inne rodzaje mediacji
            ma pomóc stronom w ich osiągnięciu . Ostatecznym wynikiem   Biorąc pod uwagę kryterium swobody doboru przez strony zasad
                                         47
            mediacji opartej na powyższym modelu jest osiągnięcie przez stro-  postępowania, wyróżnia się mediację otwartą (ang.  open media-
                                                                                                     52
            ny wzajemnie akceptowalnego rozwiązania.            tion) i mediację zamkniętą (ang. closed mediation) . W pierwszym
            Drugi ze  wskazanych paradygmatów mediacji – mediacja trans-  typie strony mają całkowity wpływ na przebieg postępowania me-
            formatywna  (czy  transformująca,  ang.  transformative mediation)   diacyjnego i obowiązujące w jego trakcie reguły, natomiast w dru-
            – znajduje szczególne zastosowanie w sprawach rodzinnych. Cha-  gim to mediator ma prawo narzucać stronom formę postępowania
                                                48
            rakteryzowany jest on za pomocą dziesięciu cech :   i obowiązujące w nim normy.
              1)  głównym zadaniem mediatora jest osiągnięcie przez strony
               wymiaru empowerment  i recognition  podczas dyskursu   Ze względu na moment przeprowadzania mediacji można
                                  49
                                             50
               mediacyjnego;                                       wyróżnić dwa rodzaje mediacji: mediację przedprocesową,
                                                                   tj. przeprowadzoną przed wszczęciem postępowania, oraz
                                                                   mediację w toku postępowania sądowego . Z kolei na pod-
                                                                                                  53
            38  A. Milne, J. Folberg, P. Salem, op. cit., s. 15.   stawie tego, czy mediację prowadzi mediator stały, czy też
              N. Welsh, Institutionalization and Professionalization, [w:] M. Moffitt, R. Bordone,   54
            39
             The Handbook of Dispute Resolution, Jossey-Bass 2005, s. 491.  powołany do danej sprawy, wyróżnia  się mediacje: in-
              Wymienia je np. A. Zienkiewicz, Studium mediacji. Od teorii ku praktyce, Warszawa
            40                                                     stytucjonalną (tj. taką, która prowadzona jest przez stały
             2007, s. 39.                                          ośrodek mediacyjny , a w zasadzie przez stałego mediatora
                                                                                  55
              Model ten skonstruowali i rozpropagowali R. Fisher i W. Ury w swojej książce pt.
            41
             Getting to Yes: Negotiating Agreement without Giving in, Penguin Group 1981 –   przynależącego do danego ośrodka mediacyjnego) oraz ad
             za: E. Gmurzyńska, Rodzaje…, s. 306.                  hoc (gdy mediator jest powoływany do konkretnej, poje-
            42  Styl ten został stworzony i rozpropagowany przez R.B. Busha i J. Folgera w książce   dynczej sprawy przez strony).
             pt. The Promise of Mediation: Responding to conflict through empowerment and
             recognition, San Francisco 1994 – za: E. Gmurzyńska, Rodzaje…, s. 307.
              Przeciwieństwem tego rodzaju negocjacji są negocjacje nazywane adversarial (com-  Ze  względu na  zadania mediatora czy też na  to, kto wskazuje
            43
             petitive), które charakteryzują się dążeniem każdej ze stron do zdobycia przewagi
             nad drugą z nich, a ostatecznie kończą się wygraną jednej ze stron i przegraną dru-  na  sposób rozwiązania sporu w  procesie mediacji, wyróżnia się
             giej (win-lose paradigm). Więcej na temat tego rodzaju negocjacji zob. A. Zienkiewicz,
             Studium mediacji…, s. 39‒40.
            44  Zob. R. Fisher, W. Ury, B. Patton, Getting to Yes: Negotiating Agreement without   51  Wszystkie cechy podane za: A. Zienkiewicz, Studium mediacji…, s. 42.
             Giving in, Second Edition, Penguin Group 1991, s. 15‒94.   52  Zob. H. Landerkin, A. Pirie, op. cit., s. 30 i cyt. tam lit.
            45  W zasadzie tej chodzi o dostrzeżenie, że przeciwnik nie jest tylko „drugą stroną   53  Na te rodzaje mediacji wskazuje np. D. Sagan, Mediacja jako jedna z alternatyw-
             konfliktu”, ale jest także „istotą ludzką”, człowiekiem, który posiada własne emocje   nych metod rozwiązywania sporów gospodarczych, [w:] J. Olszewski (red.), Sądy
             i kieruje się określonym systemem wartości, ibidem, s. 19 i n.  polubowne i mediacja, Warszawa 2008, s. 58.
              Tą nazwą w literaturze polskiej posługuje się E. Gmurzyńska, Rodzaje…, s. 306; taż,    Podziału takiego dokonują m.in. M. Pazdan, O mediacji i projekcie jej unormowa-
            46                                                  54
             [w:] Mediacje. Teoria…, s. 114.                     nia w Polsce, Rej. 2004, Nr 2, s. 16; A. Kalisz, A. Zienkiewicz, op. cit., s. 49; D. Kar-
              Zob. A. Zienkiewicz, Studium mediacji…, s. 40‒41 i pow. tam lit.   barz, op. cit., s. 203. Ta ostatnia wyróżnia też rodzaje mediacji w oparciu o kryte-
            47
            48  Cechy te zostały sformułowane przez R.B. Busha i J. Folgera, Transformative Media-  rium przedmiotowe, wskazując na mediacje: karną (obejmującą mediacje pomiędzy
             tion and Third – Party Intervention: Ten Hallmarks of a Transformative Approach   ofiarą a sprawcą, mediacje po wyroku oraz mediacje w sprawach nieletnich), cy-
             to Practice, Mediation Quarterly 1996, Vol. 13, No. 4, s. 263, 266‒276.   wilną (obejmującą mediacje cywilne ogólne, rodzinne, gospodarcze oraz pracow-
              Wyraz ten oznacza „wzmocnienie pozycji” stron w celu lepszego definiowania przez   nicze), społeczną (pomiędzy różnymi grupami interesów związanych z sytuacją
            49
             nie swoich potrzeb i dążenia do samodzielnego znalezienia przez nie najlepszego   na danym terenie) i oświatową (obejmującą mediacje rówieśnicze i szkolne) – ibi-
             rozwiązania problemu. Zob. także E. Gmurzyńska, Rodzaje…, s. 308.  dem, s. 203‒208. Podobnie A. Gretkowski, Przemoc w rodzinie a mediacja – słów
            50  Słowo to należy tłumaczyć jako „uznanie” i odnosi się ono do zauważenia potrzeb   kilka, [w:] A. Gretkowski, D. Karbarz (red.), Mediacja w teorii i praktyce, Stalowa
             oraz interesów drugiej strony sporu, a także do zrozumienia jej perspektywy. Zob.   Wola 2009, s. 15.
             E. Gmurzyńska, Rodzaje…, s. 308; taż, [w:] Mediacje. Teoria…, s. 115.   55  Tak: A. Kalisz, A. Zienkiewicz, op. cit., s. 49.
            14 KLINIKA Nr 25 (30)/2018                                                            www.fupp.org.pl
       KLINIKA 25(30) 2018.indd   14                                                                          28.01.2019   14:42
   10   11   12   13   14   15   16   17   18   19   20