Page 15 - Klinika nr 25 (30)/2018

DEBATA ŚRODOWISKOWA

2) odpowiedzialność za wynik (rezultat) mediacji spoczywa
ugody . Przyjmuje się, że ten model wykształcił się w toku przede wszystkim na stronach sporu;
38
instytucjonalizacji mediacji . 3) mediator nie osądza wyborów i perspektyw stron;
39
4) mediator przyjmuje optymistyczny punkt widzenia co do
kompetencji i motywacji stron;
Mediacja transformatywna i mediacja 5) podczas dyskursu mediacyjnego dopuszczalne jest wyrażanie
ukierunkowana na rozwiązanie problemu emocji i przyznawanie racji drugiej stronie;
Do podstawowych paradygmatów mediacji należą także para- 6) istniejące w ramach dyskursu mediacyjnego niepewność i za-
40
dygmat ukierunkowany na rozwiązanie problemu (ang. problem- kłopotanie stron poddawane są badaniu;
-solving paradigm, PSP) i paradygmat transformatywny (transfor- 7) mediator koncentruje uwagę stron na ich interakcjach (rela-
41
mative paradigm) . Pierwszy z nich opiera się na negocjacjach o tej cjach, wzajemnym oddziaływaniu) występujących podczas
42
samej nazwie (ang. problem-solving negotiation) , których zasada- dyskursu i zniechęca je do prowadzenia dyskursu tylko przez
43
mi podstawowymi (celami) są : pryzmat samej identyfikacji kwestii spornych i poszukiwania
44
1) odsunięcie/oddzielenie stron od problemu (separate the people rozwiązania sporu (ang. relational values – based paradigm);
45
from the problem) ; 8) dyskusja na temat przeszłości (przyczyn powstania konfliktu,
2) ukierunkowanie stron na ich potrzeby, interesy, a nie na pozycje negatywnych relacji) jest popierana przez mediatora;
czy racje (focus on interests, not positions); 9) mediator uznaje, że konflikty mogą wpływać nie tylko na ży-
3) znalezienie sposobu na zwycięstwo każdej ze stron (invent cie jednostek, ale i całych społeczności („rozwijają życie”), więc
options for mutual gain); konkretny spór, w którym uczestniczy w ramach dyskursu
4) naleganie na zastosowanie obiektywnych kryteriów (insist on mediacyjnego, postrzega szeroko jako jedną z wielu konse-
using objective criteria). kwencji konfliktowych interakcji społecznych;
W mediacji opartej na tym modelu, zwanej mediacją opartą na in- 10) mediację uważa się za zakończoną sukcesem, jeżeli chociaż
teresach (interest based mediation) , zasady postępowania i cele w niewielkim stopniu wywoła empowerment lub recognition .
46
51
są identyczne jak w negocjacjach. Nowością jest natomiast poja-
wienie się mediatora jako bezstronnej i neutralnej osoby, która Inne rodzaje mediacji
ma pomóc stronom w ich osiągnięciu . Ostatecznym wynikiem Biorąc pod uwagę kryterium swobody doboru przez strony zasad
47
mediacji opartej na powyższym modelu jest osiągnięcie przez stro- postępowania, wyróżnia się mediację otwartą (ang. open media-
52
ny wzajemnie akceptowalnego rozwiązania. tion) i mediację zamkniętą (ang. closed mediation) . W pierwszym
Drugi ze wskazanych paradygmatów mediacji – mediacja trans- typie strony mają całkowity wpływ na przebieg postępowania me-
formatywna (czy transformująca, ang. transformative mediation) diacyjnego i obowiązujące w jego trakcie reguły, natomiast w dru-
– znajduje szczególne zastosowanie w sprawach rodzinnych. Cha- gim to mediator ma prawo narzucać stronom formę postępowania
48
rakteryzowany jest on za pomocą dziesięciu cech : i obowiązujące w nim normy.
1) głównym zadaniem mediatora jest osiągnięcie przez strony
wymiaru empowerment i recognition podczas dyskursu Ze względu na moment przeprowadzania mediacji można
49
50
mediacyjnego; wyróżnić dwa rodzaje mediacji: mediację przedprocesową,
tj. przeprowadzoną przed wszczęciem postępowania, oraz
mediację w toku postępowania sądowego . Z kolei na pod-
53
38 A. Milne, J. Folberg, P. Salem, op. cit., s. 15. stawie tego, czy mediację prowadzi mediator stały, czy też
N. Welsh, Institutionalization and Professionalization, [w:] M. Moffitt, R. Bordone, 54
39
The Handbook of Dispute Resolution, Jossey-Bass 2005, s. 491. powołany do danej sprawy, wyróżnia się mediacje: in-
Wymienia je np. A. Zienkiewicz, Studium mediacji. Od teorii ku praktyce, Warszawa
40 stytucjonalną (tj. taką, która prowadzona jest przez stały
2007, s. 39. ośrodek mediacyjny , a w zasadzie przez stałego mediatora
55
Model ten skonstruowali i rozpropagowali R. Fisher i W. Ury w swojej książce pt.
41
Getting to Yes: Negotiating Agreement without Giving in, Penguin Group 1981 – przynależącego do danego ośrodka mediacyjnego) oraz ad
za: E. Gmurzyńska, Rodzaje…, s. 306. hoc (gdy mediator jest powoływany do konkretnej, poje-
42 Styl ten został stworzony i rozpropagowany przez R.B. Busha i J. Folgera w książce dynczej sprawy przez strony).
pt. The Promise of Mediation: Responding to conflict through empowerment and
recognition, San Francisco 1994 – za: E. Gmurzyńska, Rodzaje…, s. 307.
Przeciwieństwem tego rodzaju negocjacji są negocjacje nazywane adversarial (com- Ze względu na zadania mediatora czy też na to, kto wskazuje
43
petitive), które charakteryzują się dążeniem każdej ze stron do zdobycia przewagi
nad drugą z nich, a ostatecznie kończą się wygraną jednej ze stron i przegraną dru- na sposób rozwiązania sporu w procesie mediacji, wyróżnia się
giej (win-lose paradigm). Więcej na temat tego rodzaju negocjacji zob. A. Zienkiewicz,
Studium mediacji…, s. 39‒40.
44 Zob. R. Fisher, W. Ury, B. Patton, Getting to Yes: Negotiating Agreement without 51 Wszystkie cechy podane za: A. Zienkiewicz, Studium mediacji…, s. 42.
Giving in, Second Edition, Penguin Group 1991, s. 15‒94. 52 Zob. H. Landerkin, A. Pirie, op. cit., s. 30 i cyt. tam lit.
45 W zasadzie tej chodzi o dostrzeżenie, że przeciwnik nie jest tylko „drugą stroną 53 Na te rodzaje mediacji wskazuje np. D. Sagan, Mediacja jako jedna z alternatyw-
konfliktu”, ale jest także „istotą ludzką”, człowiekiem, który posiada własne emocje nych metod rozwiązywania sporów gospodarczych, [w:] J. Olszewski (red.), Sądy
i kieruje się określonym systemem wartości, ibidem, s. 19 i n. polubowne i mediacja, Warszawa 2008, s. 58.
Tą nazwą w literaturze polskiej posługuje się E. Gmurzyńska, Rodzaje…, s. 306; taż, Podziału takiego dokonują m.in. M. Pazdan, O mediacji i projekcie jej unormowa-
46 54
[w:] Mediacje. Teoria…, s. 114. nia w Polsce, Rej. 2004, Nr 2, s. 16; A. Kalisz, A. Zienkiewicz, op. cit., s. 49; D. Kar-
Zob. A. Zienkiewicz, Studium mediacji…, s. 40‒41 i pow. tam lit. barz, op. cit., s. 203. Ta ostatnia wyróżnia też rodzaje mediacji w oparciu o kryte-
47
48 Cechy te zostały sformułowane przez R.B. Busha i J. Folgera, Transformative Media- rium przedmiotowe, wskazując na mediacje: karną (obejmującą mediacje pomiędzy
tion and Third – Party Intervention: Ten Hallmarks of a Transformative Approach ofiarą a sprawcą, mediacje po wyroku oraz mediacje w sprawach nieletnich), cy-
to Practice, Mediation Quarterly 1996, Vol. 13, No. 4, s. 263, 266‒276. wilną (obejmującą mediacje cywilne ogólne, rodzinne, gospodarcze oraz pracow-
Wyraz ten oznacza „wzmocnienie pozycji” stron w celu lepszego definiowania przez nicze), społeczną (pomiędzy różnymi grupami interesów związanych z sytuacją
49
nie swoich potrzeb i dążenia do samodzielnego znalezienia przez nie najlepszego na danym terenie) i oświatową (obejmującą mediacje rówieśnicze i szkolne) – ibi-
rozwiązania problemu. Zob. także E. Gmurzyńska, Rodzaje…, s. 308. dem, s. 203‒208. Podobnie A. Gretkowski, Przemoc w rodzinie a mediacja – słów
50 Słowo to należy tłumaczyć jako „uznanie” i odnosi się ono do zauważenia potrzeb kilka, [w:] A. Gretkowski, D. Karbarz (red.), Mediacja w teorii i praktyce, Stalowa
oraz interesów drugiej strony sporu, a także do zrozumienia jej perspektywy. Zob. Wola 2009, s. 15.
E. Gmurzyńska, Rodzaje…, s. 308; taż, [w:] Mediacje. Teoria…, s. 115. 55 Tak: A. Kalisz, A. Zienkiewicz, op. cit., s. 49.
14 KLINIKA Nr 25 (30)/2018 www.fupp.org.pl
KLINIKA 25(30) 2018.indd 14 28.01.2019 14:42