Page 20 - Klinika nr 25 (30)/2018

DEBATA ŚRODOWISKOWA

cywilnoprawnym dochodzi w sytuacji, gdy dwa podmioty są wzglę- Dla dokonania prawidłowego potrącenia należy w pierwszej kolej-
dem siebie zarówno dłużnikami, jak i wierzycielami i jedna ze stron, ności sprecyzować pojęcie wynagrodzenia, od którego można do-
zamiast dochodzić od drugiej świadczenia wzajemnego, złoży konać potrącenia. Zgodnie z § 8 omawianego przepisu art. 87 KP
oświadczenie o umorzeniu świadczenia wyższego o świadczenie do potrąceń należności z wynagrodzenia pracownika w miesiącu,
niższe. w którym są wypłacane składniki wynagrodzenia za okresy dłuż-
W przypadku dokonywania przez pracodawcę potrąceń z wyna- sze niż 1 miesiąc, dokonuje się od łącznej kwoty wynagrodzenia
grodzenia pracownika sytuacja wygląda nieco odmiennie. Doko- uwzględniającej te składniki wynagrodzenia. Należy zatem stwier-
nywane przez pracodawcę potrącenie nie musi bowiem dotyczyć dzić, że do wynagrodzenia miesięcznego (albo za dany inny okres
wierzytelności mu przysługujących, lecz co do zasady dotyczy wie- płatności) trzeba wliczać także w całości składniki wynagrodzenia
rzytelności przysługujących względem pracownika osobom trze- przysługujące za dłuższe okresy rozliczeniowe. Łączna suma wy-
cim. „Przez »potrącenie« z wynagrodzenia za pracę należy rozu- nagrodzenia, uwzględniająca wszystkie jego składniki w danym
mieć uprawnienie (bądź obowiązek) pracodawcy do zmniejszenia terminie, stanowi podstawę do obliczenia kwoty dopuszczalnych
wynagrodzenia pracownika poprzez dokonanie z niego przewi- potrąceń. Natomiast na mocy art. 6 ust. 4 ustawy o minimalnym
dzianych przepisami odliczeń” . Zasady dokonywania takich po- wynagrodzeniu za pracę: „do obliczenia wysokości wynagrodzenia
15
trąceń szczegółowo określa Kodeks pracy. Zgodnie z art. 87 § 1 KP: pracownika przyjmuje się przysługujące pracownikowi składniki
z wynagrodzenia za pracę ‒ po odliczeniu składek na ubezpieczenia wynagrodzenia i inne świadczenia wynikające ze stosunku pracy,
społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych zaliczone według zasad statystyki zatrudnienia i wynagrodzeń
‒ podlegają potrąceniu tylko następujące należności: 1) sumy egze- określonych przez Główny Urząd Statystyczny do wynagrodzeń
kwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie świad- osobowych, z zastrzeżeniem ust. 5. W art. 6 ust. 5 ustawy o mi-
czeń alimentacyjnych; 2) sumy egzekwowane na mocy tytułów nimalnym wynagrodzeniu ustawodawca wymienia, jakich świad-
wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia ali- czeń nie uwzględnia się przy obliczaniu wysokości wynagrodze-
mentacyjne; 3) zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi; 4) kary nia pracownika: 1) nagrody jubileuszowej; 2) odprawy pieniężnej
pieniężne przewidziane w art. 108 (kary porządkowe). „Przepis przysługującej pracownikowi w związku z przejściem na emery-
ten przewiduje zatem trzy sposoby zmniejszania wynagrodzenia turę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy; 3) wynagrodzenia
za pracę pracownika: odliczenie należności publicznych (art. 87 za pracę w godzinach nadliczbowych; 4) dodatku do wynagrodze-
§ 1 KP zdanie pierwsze), potrącenia (art. 87 § 1 pkt 1‒4, § 2‒6 nia za pracę w porze nocnej. W miesiącu, w którym zatrudniony
KP), odliczenie wynagrodzenia wypłaconego za okres nieobecno- pracownik uzyskał wynagrodzenie za pracę i świadczenia ze sto-
16
ści (art. 87 § 7 KP)” . Ponadto dopuszczalne jest dokonanie potrą- sunku pracy, np. trzynastkę, poszczególne świadczenia przysługu-
cenia za zgodą pracownika (art. 91 KP), o czym będzie mowa dalej. jące z umowy o pracę sumuje się i od tak ustalonej kwoty doko-
„Przepis art. 87 KP ustanawia wyjątki od obowiązku pracodawcy nuje potrącenia, stosując (jedną) kwotę wolną. Innymi słowy, jeżeli
wypłaty pracownikowi wynagrodzenia w pełnej wysokości, w sta- w miesiącu wypłacane są wynagrodzenie za pracę oraz dodatkowe
łym i z góry określonym terminie. Ustanowiony tu został za- wynagrodzenia roczne (np. trzynastka), oba te świadczenia należy
mknięty katalog sytuacji, w których pracodawca może ‒ albo w nie- zsumować i dopiero wtedy wyliczyć wysokość potrącenia, uwzględ-
których przypadkach ma obowiązek ‒ zatrzymać określoną część niając jedną kwotę wolną. Takie same zasady potrąceń stosuje się
wynagrodzenia na poczet zobowiązań pracownika, wobec praco- również do wynagrodzenia za okres choroby czy urlopu. Jeśli za-
dawcy albo osób trzecich, i wypłacić mu wynagrodzenie zmniej- trudniony pracownik w danym miesiącu otrzymuje np. wynagro-
szone o tę kwotę” . Przypadki dopuszczające możliwość zmniej- dzenie za pracę, wynagrodzenie chorobowe oraz wynagrodzenie
17
szania wynagrodzenia za pracę pracownika bez jego zgody, z uwagi za urlop, wszystkie wymienione świadczenia dodaje się i ustala
19
na prowadzoną względem niego egzekucję, wskazane w art. 87 KP kwotę potrącenia od ich łącznej wysokości .
mają charakter wyjątkowy. Ze względu na szczególną ochronę
przez państwo wynagrodzenia pracownika za pracę nie mogą być 2.2. Kolejność potrąceń
interpretowane rozszerzająco i traktowane jako wyliczenia przy- Zgodnie z art. 87 § 2 KP potrąceń dokonuje się w kolejności poda-
kładowe. Sposób sformułowania przepisu art. 87 KP jednoznacz- nej w § 1. Ustalenie przez ustawodawcę kolejności potrąceń ozna-
nie wskazuje na jego zamknięty charakteru. Należy w tym miejscu cza, że potrąceń dalszej kolejności można dokonywać tylko wtedy,
przytoczyć wyrok Sądu Najwyższego z 7.6.2011 r. (II PK 256/10), gdy po całkowitym zaspokojeniu wierzytelności o wyższej kolejno-
w którym wskazuje on, że: „Potrącenie z art. 87 § 1 KP może być ści pozostała jeszcze pewna kwota wynagrodzenia, z której można
dokonane tylko przy wypłacie wynagrodzenia i na ściśle określo- dokonać potrącenia. W pierwszej kolejności dokonuje się egzekucji
nych warunkach, a więc nie w dowolnym czasie i nie przez samo na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie świadczeń ali-
oświadczenie o potrąceniu. Potrącenie to polega na księgowym mentacyjnych. Przez świadczenia alimentacyjne należy rozumieć
zarachowaniu części wynagrodzenia pracownika na zaspokojenie świadczenia wynikające z obowiązku zaspokajania potrzeb rodziny,
uprawnionej wierzytelności w określonej kolejności i proporcji” . a także renty cywilne spełniające funkcję alimentacyjną. W dalszej
18
W tym znaczeniu potrącenie stanowi skuteczne zwolnienie pra- kolejności potrąceniu podlegają sumy egzekwowane na mocy ty-
cownika z długu (wierzytelności) stwierdzonego tytułem wyko- tułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż alimenta-
nawczym, na podstawie którego wszczęto postępowanie egzeku- cyjne, udzielone pracownikowi zaliczki i na końcu kary pieniężne.
cyjne (komornicze lub administracyjne). Tytuł wykonawczy, zgodnie z art. 776 ustawy z 23.4.1964 r. ‒ Ko-
deks cywilny , jest to dokument uprawniający właściwy organ są-
20
dowy lub administracyjny do wszczęcia egzekucji. Tytułami wyko-
15 A. Jasińska-Cichoń, K. Piecyk, Wynagrodzenie za pracę, [w:] K. Jaśkowski (red.), Me-
ritum Prawo Pracy 2018, Warszawa 2018, s. 518. nawczymi są tytuły egzekucyjne, tj. prawomocne lub podlegające
16 E. Maniewska, Art. 87, [w:] Komentarz aktualizowany…, op. cit., s. 482.
17 M. Skąpski, Art. 87, [w:] Kodeks pracy. Komentarz, K.W. Baran (red.), Warszawa 19 Szerzej: wyrok Sądu Najwyższego z 9.7.2014 r., I PK 250/13, OSNP 2015, Nr 12,
2015, s. 651. poz. 161; wyrok Sądu Najwyższego z 6.1.2009 r., II PK 117/08, Legalis.
18 MPP 2010, Nr 11, s. 542. 20 T.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1025 ze zm., dalej: „KC”.

www.edukacjaprawnicza.pl 1(171) rok akademicki 2018/2019 19

KLINIKA 25(30) 2018.indd 19 28.01.2019 14:42