Page 32 - Klinika nr 29-30 (34-35)/2020-2021

DEBATA ŚRODOWISKOWA

przysługuje zażalenie do innego równorzędnego składu tego sądu. wykonawczego i wykonywania kary, a staje się również podmio-
Wyznaczenie przez sąd obrońcy w okolicznościach wymienionych tem postępowania mającym swoje zabezpieczone ustawowo prawa,
w treści art. 8 § 2 KKW ma istotne znaczenie praktyczne, bowiem zyskuje na aktualności kwestia udzielenia mu pomocy w realiza-
zarówno brak obrońcy w przypadku, gdy jego ustanowienie było cji i obronie tych praw, a przez to także potrzeba udziału obrońcy
obowiązkowe, jak i jego nieobecność na posiedzeniu, w którym w postępowaniu karnym wykonawczym . Czym innym jest jed-
35
udział obrońcy był obowiązkowy, należy uznać za bezwzględną nak ustawowo zagwarantowane prawo do ustanowienia obrońcy
przyczynę odwoławczą (art. 439 § 1 pkt 10 KPK w zw. z art. 1 § 2 lub prawo żądania wyznaczenia obrońcy z urzędu, a czym innym
KKW). wiedza skazanych o istnieniu tych uprawnień oraz znajomość obo-
wiązującej w tym zakresie procedury. Jak wynika z badań prze-
Kontakty skazanego z obrońcą prowadzonych przez J. Deszyńską w SR dla Krakowa-Krowodrzy,
Reprezentacja skazanego w postępowaniu przed sądem jest nie- udział obrońcy w postępowaniach incydentalnych w toku postępo-
wątpliwie najbardziej oczywistą, ale i najistotniejszą formą aktyw- wania karnego wykonawczego wahał się od 1,5% do 3,3% ogólnej
ności obrońcy, bowiem w jego toku podejmowane są rozstrzygnię- liczby spraw, przy czym odnotowano wyraźną tendencję spadkową.
cia najważniejsze z punktu widzenia skazanego. Udział obrońcy O ile w 2001 r. rozpoznano 69 (2,1%) spraw z udziałem obrońcy
w postępowaniu nie wyłącza jednak osobistego uczestnictwa ska- z urzędu i 40 (1,2%) spraw z udziałem obrońcy z wyboru, o tyle
zanego, bowiem działa on nie za skazanego, lecz obok niego. Dla- w 2006 r. obrońca z urzędu brał udział jedynie w 25 postępowa-
36
tego też obrońca nie jest związany wolą swojego klienta, choć może niach (0,5%), a obrońca z wyboru w 50 postępowaniach (1,0%) .
działać wyłącznie na jego korzyść. Skazany nie może z kolei cofnąć Trudno uwierzyć, by w praktyce wymiaru sprawiedliwości ist-
czynności procesowej dokonanej przez obrońcę, chyba że jedno- niała tak niewielka potrzeba aktywności profesjonalnego obrońcy.
34
cześnie odwoła upoważnienie do obrony . Obrońca uprawniony Trzeba raczej przychylić się do wniosku o pogarszającym się stanie
jest także do inicjowania postępowań sądowych przez składanie świadomości prawnej społeczeństwa w zakresie prawa do obrony
stosownych i uzasadnionych wniosków oraz do wnoszenia zażaleń i udziału obrońcy w postępowaniu wykonawczym. Przytoczone
na niezgodne z prawem lub niekorzystne dla skazanego postano- wyniki badań w połączeniu z praktyką działalności uniwersytec-
wienia sądu (art. 6 KKW). kich poradni prawnych każą sądzić, że najbardziej naglącą potrzebą
Nie mniej ważną formą aktywności obrońcy w postępowaniu wy- w tym zakresie nie są kolejne zmiany normatywne, a w pierwszej
konawczym jest utrzymywanie stałego kontaktu z klientem (art. 8 kolejności uświadomienie społeczeństwa, nie wyłączając osób po-
§ 3 KKW), przez co może on niezwłocznie reagować na łamanie zbawionych wolności, o przysługujących im uprawnieniach oraz
praw i krzywdę skazanego. Obejmuje ono także stałe i bieżące do- o metodach ich realizacji. Należy się zgodzić, że na nic zdadzą się
radztwo prawne w kwestiach związanych z wykonywaniem kary, nawet najdoskonalsze normy prawne, jeżeli osoby, którym mają
w tym również pomoc w sporządzaniu wniosków do innych niż sąd one służyć, nie będą w stanie skorzystać z nich w praktyce.
organów postępowania wykonawczego.
W celu zagwarantowania realizacji tych uprawnień w praktyce usta- Udział uniwersyteckich poradni prawnych
wodawca w sposób szczególny unormował kontakty skazanego w realizacji prawa skazanych do obrony
z obrońcą. To istotne w kontekście tych skazanych, wobec których Omówione zagadnienie pozostaje nie bez znaczenia dla ruchu uni-
orzeczono karę pozbawienia wolności, względnie tych osób, wobec wersyteckich poradni prawnych, w szczególności tych z nich, które
których wykonywany jest środek zapobiegawczy w postaci tymcza- zajmują się udzielaniem nieodpłatnej pomocy prawnej osobom
sowego aresztowania. Zgodnie z art. 8 § 3 KKW porozumiewanie skazanym. Tytułem przykładu można wskazać w tym miejscu uni-
się skazanego z obrońcą opiera się na kontaktach bezpośrednich wersytecką poradnię prawną działającą przy Instytucie Prawa Cy-
i pośrednich. Pierwsze z nich polegają na widzeniu z wyłączeniem wilnego Wydziału Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu
obecności innych osób. Z kolei w ramach kontaktów pośrednich Wrocławskiego. Studenci działający w jej ramach już od kilku lat
należy wymienić w szczególności wymianę korespondencji i roz- regularnie (co tydzień lub dwa, w zależności od potrzeb i zainte-
mowy telefoniczne. Korespondencja skazanego z obrońcą lub resowania skazanych) odwiedzają Zakład Karny Nr 2 we Wrocła-
pełnomocnikiem będącym adwokatem lub radcą prawnym nie wiu w celu świadczenia osadzonym pomocy prawnej. Działalność
podlega cenzurze, nadzorowi oraz zatrzymaniu i powinna być nie- ta wydaje się szczególnie ważna, bowiem ‒ jak wskazano na wstę-
zwłocznie przekazana do adresata. Również rozmowy telefoniczne pie ‒ studenci są dla skazanych najczęściej głównym źródłem rze-
osadzonego z obrońcą lub pełnomocnikiem nie podlegają nadzo- telnej wiedzy o obowiązującym prawie i procedurach jego stoso-
rowi. Przepis ten znajduje zastosowanie także do tzw. osadzonych wania. Dlatego też powinni oni posiadać chociażby podstawową
niebezpiecznych (art. 88a § 1 KKW) oraz więźniów szczególnie wiedzę w omówionym temacie, by móc trafnie zidentyfikować
chronionych (art. 88d KKW). W konsekwencji widzenia więźniów sytuacje, w których udział obrońcy jest obligatoryjny, a w innych
„N” z obrońcą lub pełnomocnikiem odbywają się w sposób unie- przypadkach, by pomóc skazanemu sporządzić wniosek o wyzna-
możliwiający bezpośredni kontakt, a więc przez tzw. pleksę, wy- czenie obrońcy z urzędu oraz poinformować o warunkach uzy-
łącznie wtedy, gdy te osoby tego zażądają (art. 88b § 1 pkt 9 KKW). skania takiej pomocy. To istotne w przypadku udzielania porad
prawnych osobom odbywającym karę pozbawienia wolności lub
Podsumowanie tymczasowo aresztowanym, ponieważ osadzenie w jednostce peni-
Prawo do obrony w procesie wykonywania orzeczonych kar i środ- tencjarnej zdecydowanie utrudnia korzystanie z innych form nie-
ków karnych związane jest nierozerwalnie z zagadnieniem praw odpłatnej pomocy prawnej lub usług profesjonalnego pełnomoc-
podmiotowych skazanego oraz jego miejsca w postępowaniu nika. Jednak wiedza ta będzie przydatna także tym studentom,
wykonawczym. Jak wskazywał już przeszło 60 lat temu E. Merz,
w miarę jak skazany przestaje być tylko obiektem postępowania 35 E. Merz, Obrona w postępowaniu karnym wykonawczym, Pal. 1960, Nr 4/3(27),
s. 28.
36 J. Deszyńska, Obrońca w postępowaniu wykonawczym na przykładzie Sądu Rejo-
34 S. Pawela, Kodeks, s. 40–41. nowego dla Krakowa-Krowodrzy w Krakowie, CzPKiNP 2010, Nr 1, s. 224.

28 KLINIKA Nr 29-30 (34-35)/2021 www.fupp.org.pl

Klinika 29-30(34-35) 2020-2021.indd 28 14.06.2021 13:08
14.06.2021 13:08
Klinika 29-30(34-35) 2020-2021.indd 28