Page 28 - Klinika nr 29-30 (34-35)/2020-2021

DEBATA ŚRODOWISKOWA

Prawo do obrony

w postępowaniu

Karolina Pasoń* wykonawczym

Jedną z form działalności uniwersyteckich poradni prawnych jest udzielanie nieodpłatnych porad
prawnych osadzonym w jednostkach penitencjarnych. Okazuje się, że skazani bardzo chętnie ko-
rzystają z pomocy prawnej oferowanej przez studentów. Ich zapytania wbrew pozorom nie ogra-
niczają się jedynie do prawa karnego czy postępowania wykonawczego, a dotyczą często kwestii
rodzinnych, socjalnych, finansowych i mieszkaniowych. Jednak, w kontekście zagadnień związa-
nych z wykonywaniem orzeczonej kary, osadzeni nierzadko skarżą się, że nie mają możliwości
samodzielnego zdobycia profesjonalnej i praktycznej wiedzy w interesującym ich zakresie. W roz-
mowach ze studentami podnoszą, że znajdujące się w bibliotece akty prawne są dawno nieaktu-
alne, dostęp do specjalistycznych czasopism jest zdecydowanie ograniczony, nie mówiąc o dostę-
pie do Internetu. Taki stan rzeczy prowadzi do sytuacji, w której studenci uniwersyteckich poradni
prawnych stanowią dla osadzonych jedyne źródło rzetelnej wiedzy prawnej. Znaczące w kontek-
ście tematu niniejszego artykułu jest to, że wielu skazanych nie tylko nie zna stosownych proce-
dur, ale często w ogóle nie ma świadomości, że w postępowaniu wykonawczym ma prawo korzy-
stać z profesjonalnej pomocy prawnej, w tym również obrońcy wyznaczonego z urzędu.

Prawo do obrony w postępowaniu wykonawczym postępowania karnego, uznając za jego początek moment przed-
Prawo do obrony ma wieloletnią tradycję w krajowym porządku stawienia zarzutów, a za koniec nie tylko wydanie prawomocnego
prawnym. Badacze wskazują, że pierwsze zapiski dotyczące prawa wyroku, ale również etap postępowania wykonawczego . Stano-
5
do obrony pochodzą z czasów Bolesława Chrobrego, który zapewniał wisko to potwierdził niejednokrotnie Trybunał Konstytucyjny,
1
obrońców wdowom i małoletnim sierotom . Kilka wieków później rozciągając prawo do obrony na postępowania o zbliżonym cha-
o zastępstwie prawnym dla osób, które z powodu nieporadności rakterze i przedmiocie do postępowania karnego, w szczególności
lub niezamożności nie mogą same prowadzić procesu sądowego, na postępowanie w sprawach o wykroczenia, postępowanie karne
stanowiły statuty nieszawskie Kazimierza Jagiellończyka z 1454 r. . skarbowe lub postępowanie wykonawcze . Jeszcze dalej idące sta-
2
6
W następnych latach prawo do obrony znacząco ewoluowało, nowisko zajął Rzecznik Praw Obywatelskich, uznając, że konsty-
by w końcu osiągnąć rangę zasady konstytucyjnej oraz stać się jed- tucyjne prawo do obrony wymaga objęcia ochroną również osób
nym z praw podstawowych . podejrzanych. Postuluje więc przyjęcie materialnej definicji po-
3
4
Przepis art. 42 ust. 2 Konstytucji RP stanowi, że: „Każdy, przeciw dejrzanego, gdzie konstytuujący charakter dla uzyskania statusu
komu prowadzone jest postępowanie karne, ma prawo do obrony podejrzanego miałoby już samo podejrzenie, że określona osoba
7
we wszystkich stadiach postępowania. Może on w szczególności popełniła przestępstwo . Wydaje się, że o ile przysługiwanie ska-
wybrać obrońcę lub na zasadach określonych w ustawie korzy- zanemu prawa do obrony w toku postępowania wykonawczego
stać z obrońcy z urzędu”. Z literalnego brzmienia przywołanego współcześnie nie budzi już niczyich wątpliwości, o tyle wciąż nie-
przepisu można by błędnie wnioskować, że prawo do obrony zo- kiedy sporny pozostaje jego zakres.
stało ograniczone wyłącznie do postępowania karnego. Tymcza-
sem komentatorzy wyjaśniają, że w kontekście tej konkretnej Cele prawa do obrony w postępowaniu
normy konstytucyjnej należy możliwie szeroko ujmować granice wykonawczym
Prawo do obrony w postępowaniu wykonawczym niewątpli-
Doktorantka w Katedrze Prawa Karnego Wykonawczego na Wydziale Prawa, wie realizuje odmienne cele niż w postępowaniu karnym. Wy-
*
Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego, ORCID: https://orcid.
org/0000-0002-0582-3706 nika to z faktu, że postępowanie karne wykonawcze nie zmierza
1 Z. Krzemiński, Kartki z dziejów warszawskiej adwokatury, Warszawa 2008, s. 23.
A. Redzik, [w:] A. Redzik, T.J. Kotliński, Historia adwokatury, Warszawa 2012, B. Banaszak, Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, Legalis 2012, Nb 9.
2 5
s. 52–54. 6 Wyroki TK z 3.11.2004 r., K 18/03, OTK-A 2004, Nr 10, poz. 1043;
Jest ono gwarantowane w art. 6 ust. 3 lit. c Konwencji o Ochronie Praw Człowieka z 26.11.2003 r., SK 22/02, OTK-A 2003, Nr 9, poz. 97; z 3.6.2014 r., K 19/11,
3
i Podstawowych Wolności z 4.11.1950 r. (Dz.U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284), art. 48 OTK-A 2014, Nr 6, poz. 60; z 25.11.2014 r., K 54/13, OTK-A 2014, Nr 10,
Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej z 7.12.2000 r., art. 14 ust. 3 lit. c poz. 114.
Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych z 16.12.1966 r. 7 Wystąpienie RPO do Ministra Sprawiedliwości Prokuratora Generalnego
Dz.U. z 1997 r. Nr 78, poz. 483 ze zm. i sprost. z 29.3.2018 r., IX.517.812.2018.MM, s. 5, https://www.rpo.gov.pl.
4
24 KLINIKA Nr 29-30 (34-35)/2021 www.fupp.org.pl

14.06.2021 13:08
Klinika 29-30(34-35) 2020-2021.indd 24 14.06.2021 13:08
Klinika 29-30(34-35) 2020-2021.indd 24