Page 28 - Klinika nr 29-30 (34-35)/2020-2021
P. 28

DEBATA ŚRODOWISKOWA

                               Prawo do obrony



                               w postępowaniu



             Karolina Pasoń* wykonawczym







                                 Jedną z form działalności uniwersyteckich poradni prawnych jest udzielanie nieodpłatnych porad
                                 prawnych osadzonym w jednostkach penitencjarnych. Okazuje się, że skazani bardzo chętnie ko-
                                 rzystają z pomocy prawnej oferowanej przez studentów. Ich zapytania wbrew pozorom nie ogra-
                                 niczają się jedynie do prawa karnego czy postępowania wykonawczego, a dotyczą często kwestii
                                 rodzinnych, socjalnych, finansowych i mieszkaniowych. Jednak, w kontekście zagadnień związa-
                                 nych z wykonywaniem orzeczonej kary, osadzeni nierzadko skarżą się, że nie mają możliwości
                                 samodzielnego zdobycia profesjonalnej i praktycznej wiedzy w interesującym ich zakresie. W roz-
                                 mowach ze studentami podnoszą, że znajdujące się w bibliotece akty prawne są dawno nieaktu-
                                 alne, dostęp do specjalistycznych czasopism jest zdecydowanie ograniczony, nie mówiąc o dostę-
                                 pie do Internetu. Taki stan rzeczy prowadzi do sytuacji, w której studenci uniwersyteckich poradni
                                 prawnych stanowią dla osadzonych jedyne źródło rzetelnej wiedzy prawnej. Znaczące w kontek-
                                 ście tematu niniejszego artykułu jest to, że wielu skazanych nie tylko nie zna stosownych proce-
                                 dur, ale często w ogóle nie ma świadomości, że w postępowaniu wykonawczym ma prawo korzy-
                                 stać z profesjonalnej pomocy prawnej, w tym również obrońcy wyznaczonego z urzędu.




             Prawo do obrony w postępowaniu wykonawczym          postępowania karnego, uznając za jego początek moment przed-
             Prawo do obrony ma wieloletnią tradycję w krajowym porządku   stawienia zarzutów, a za koniec nie tylko wydanie prawomocnego
             prawnym. Badacze wskazują, że pierwsze zapiski dotyczące prawa   wyroku, ale również etap postępowania wykonawczego . Stano-
                                                                                                           5
             do obrony pochodzą z czasów Bolesława Chrobrego, który zapewniał   wisko to potwierdził niejednokrotnie Trybunał Konstytucyjny,
                                            1
             obrońców wdowom i małoletnim sierotom . Kilka wieków później   rozciągając prawo do obrony na postępowania o zbliżonym cha-
             o zastępstwie prawnym dla osób, które z powodu nieporadności   rakterze i przedmiocie do postępowania karnego, w szczególności
             lub niezamożności nie mogą same prowadzić procesu sądowego,   na postępowanie w sprawach o wykroczenia, postępowanie karne
             stanowiły statuty nieszawskie Kazimierza Jagiellończyka z 1454 r. .   skarbowe lub postępowanie wykonawcze . Jeszcze dalej idące sta-
                                                             2
                                                                                               6
             W następnych latach prawo do obrony znacząco ewoluowało,   nowisko zajął Rzecznik Praw Obywatelskich, uznając, że konsty-
             by w końcu osiągnąć rangę zasady konstytucyjnej oraz stać się jed-  tucyjne prawo do obrony wymaga objęcia ochroną również osób
             nym z praw podstawowych .                           podejrzanych. Postuluje więc przyjęcie materialnej definicji po-
                                 3
                                        4
             Przepis art. 42 ust. 2 Konstytucji RP  stanowi, że: „Każdy, przeciw   dejrzanego, gdzie konstytuujący charakter dla uzyskania statusu
             komu prowadzone jest postępowanie karne, ma prawo do obrony   podejrzanego miałoby już samo podejrzenie, że określona osoba
                                                                                   7
             we wszystkich stadiach postępowania. Może on w szczególności   popełniła przestępstwo . Wydaje się, że o ile przysługiwanie ska-
             wybrać obrońcę lub na zasadach określonych w ustawie korzy-  zanemu prawa do obrony w toku postępowania wykonawczego
             stać z obrońcy z urzędu”. Z literalnego brzmienia przywołanego   współcześnie nie budzi już niczyich wątpliwości, o tyle wciąż nie-
             przepisu można by błędnie wnioskować, że prawo do obrony zo-  kiedy sporny pozostaje jego zakres.
             stało ograniczone wyłącznie do postępowania karnego. Tymcza-
             sem komentatorzy wyjaśniają, że w kontekście tej konkretnej   Cele prawa do obrony w postępowaniu
             normy konstytucyjnej należy możliwie szeroko ujmować granice   wykonawczym
                                                                 Prawo do obrony w postępowaniu wykonawczym niewątpli-
               Doktorantka w Katedrze Prawa Karnego Wykonawczego na Wydziale Prawa,   wie realizuje odmienne cele niż w postępowaniu karnym. Wy-
             *
              Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego, ORCID: https://orcid.
              org/0000-0002-0582-3706                            nika to z faktu, że postępowanie karne wykonawcze nie zmierza
             1   Z. Krzemiński, Kartki z dziejów warszawskiej adwokatury, Warszawa 2008, s. 23.
               A. Redzik, [w:] A. Redzik, T.J. Kotliński, Historia adwokatury, Warszawa 2012,     B. Banaszak, Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, Legalis 2012, Nb 9.
             2                                                   5
              s. 52–54.                                          6   Wyroki TK z  3.11.2004  r., K 18/03, OTK-A  2004, Nr  10, poz.  1043;
               Jest ono gwarantowane w art. 6 ust. 3 lit. c Konwencji o Ochronie Praw Człowieka   z 26.11.2003 r., SK 22/02, OTK-A 2003, Nr 9, poz. 97; z 3.6.2014 r., K 19/11,
             3
              i Podstawowych Wolności z 4.11.1950 r. (Dz.U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284), art. 48   OTK-A 2014, Nr 6, poz. 60; z 25.11.2014 r., K 54/13, OTK-A 2014, Nr 10,
              Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej z 7.12.2000 r., art. 14 ust. 3 lit. c   poz. 114.
              Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych z 16.12.1966 r.   7   Wystąpienie RPO do Ministra Sprawiedliwości Prokuratora Generalnego
               Dz.U. z 1997 r. Nr 78, poz. 483 ze zm. i sprost.   z 29.3.2018 r., IX.517.812.2018.MM, s. 5, https://www.rpo.gov.pl.
             4
             24 KLINIKA Nr 29-30 (34-35)/2021                                                      www.fupp.org.pl


                                                                                                               14.06.2021   13:08
        Klinika 29-30(34-35) 2020-2021.indd   24                                                               14.06.2021   13:08
        Klinika 29-30(34-35) 2020-2021.indd   24
   23   24   25   26   27   28   29   30   31   32   33