Page 29 - Klinika nr 29-30 (34-35)/2020-2021
P. 29

DEBATA ŚRODOWISKOWA


             do ustalenia winy i odpowiedzialności oskarżonego, lecz do wyko-  a niewątpliwie stanowi modyfikację orzeczonej kary i formę reali-
             nania wobec skazanego kar i środków karnych orzeczonych w pra-  zacji prawa do obrony.
             womocnym wyroku skazującym. Warto zwrócić uwagę, że w tym
             ujęciu osoba skazanego staje się obiektem oddziaływań peniten-  Materialny aspekt prawa do obrony
             cjarnych i resocjalizacyjnych. Z drugiej jednak strony ustawodawca   Tradycyjnie już prawo do obrony ujmuje się w dwóch aspektach:
             wyposaża skazanego w szereg praw (art. 5 § 1 KKW ), które po-  formalnym i materialnym. Prawo do obrony w sensie materialnym
                                                     8
             zwalają mu modyfikować (w ustawowych granicach) proces wyko-  obejmuje obrończą aktywność oskarżonego, a więc całokształt
             nywania wobec niego orzeczonych kar i środków karnych, czyniąc   uprawnień, które umożliwiają mu odpieranie zarzutów i przed-
             go jednocześnie podmiotem tego postępowania . Konsekwencją   stawianie własnych racji . Z kolei przez obronę formalną należy
                                                                                    13
                                                  9
             tej dwoistej natury skazanego w postępowaniu wykonawczym jest   rozumieć działalność profesjonalnego obrońcy lub pełnomocnika.
             fakt, że jest on zobowiązany stosować się do poleceń zmierzają-  Jak wskazał SN, oba te elementy muszą się wzajemnie przenikać
             cych do wykonania orzeczenia, wydanych przez właściwe organy   i uzupełniać, by można było mówić, że prawo do obrony jest czymś
                                                                                   14
             (art. 5 § 2 KKW), z tym zastrzeżeniem, że mogą one działać wy-  realnym i rzeczywistym .
             łącznie w sposób humanitarny oraz z poszanowaniem jego godno-  Kodeks karny wykonawczy jedynie w art. 8 odwołuje się bezpo-
             ści osobistej. Skazany przez cały proces wykonywania kary zacho-  średnio do prawa do obrony w postępowaniu wykonawczym. Nie
             wuje także swoje prawa i wolności obywatelskie, a ich ograniczenie   wyczerpuje on jednak omawianej problematyki, bowiem KKW
             może wynikać wyłącznie z ustawy lub wydanego na jej podstawie   w kwestiach nieuregulowanych odsyła odpowiednio do przepisów
                                                                     15
             prawomocnego orzeczenia (art. 4 § 2 KKW). Godzi się zauważyć,   KPK  (art. 1 § 2 KKW). W kontekście prawa do obrony wskazać
             że zaakcentowanie podmiotowości skazanego w toku postępowa-  należy przede wszystkim art. 6 KPK, który stanowi, że oskarżo-
             nia karnego wykonawczego zdecydowanie lepiej koreluje z jego   nemu przysługuje prawo do obrony, w tym prawo do korzysta-
             nadrzędnym celem, którym jest umożliwienie osadzonym po-  nia z pomocy obrońcy, o czym należy go pouczyć. W praktyce
             wrotu do społeczeństwa, prawidłowego funkcjonowania w nim   odesłanie dotyczyć będzie także rozdziałów 8 i 9 działu III KPK,
             oraz przeciwdziałanie recydywie. Jak słusznie podnosi K. Postulski,   z wyłączeniem przepisów, których ratio legis wyklucza ich zasto-
             bez świadomego współuczestniczenia skazanego w realizacji tego   sowanie w postępowaniu wykonawczym, czego przykładem jest
             celu trudno spodziewać się pozytywnych rezultatów .  art. 80 KPK. Stanowi on, że w postępowaniu przed sądem okręgo-
                                                    10
             Skazanemu przysługuje więc prawo przeciwstawiania się działa-  wym oskarżony musi mieć obrońcę, jeżeli zarzucono mu zbrodnię.
             niom organów wykonawczych odstępujących od ustawowych stan-  Z oczywistych przyczyn zastosowanie tego przepisu w postępowa-
             dardów oraz prawo ingerencji, w kierunku dla siebie korzystnym,   niu wykonawczym należy uznać za wykluczone.
             w proces realizacji tych orzeczeń . Zatem celem prawa do obrony   Przepis art. 8 KKW w przeważającej mierze normuje formalne
                                      11
             w postępowaniu wykonawczym będzie przede wszystkim modyfi-  prawo do obrony, stanowi bowiem o ustanowieniu obrońcy w po-
             kowanie i zmniejszenie dolegliwości kary, ochrona przed dowolno-  stępowaniu wykonawczym. Wskazanie materii ustawowej regulu-
             ścią organów postępowania wykonawczego, zwłaszcza władz za-  jącej materialny aspekt prawa do obrony może się okazać znacz-
             kładu karnego i organów egzekucyjnych, oraz zapewnienie wpływu   nie trudniejsze. Należałoby wymienić w tym miejscu wszystkie
                                    12
             na przebieg tego postępowania . Krzysztof Lachowski zgłasza jed-  przepisy KKW oraz KPK (przez odesłanie z art. 1 § 2 KKW), które
             nak wątpliwości, czy słusznie uznaje się zmniejszanie dolegliwo-  przyznają skazanemu uprawnienia realizujące wskazane powyżej
             ści kary i jej modyfikację za jeden z celów prawa do obrony, skoro   cele prawa do obrony, a więc pozwalające przeciwdziałać niezgod-
             może on kolidować z głównym celem postępowania wykonaw-  nym z prawem działaniom organów postępowania wykonawczego
             czego, którym jest realizacja wykonalnego orzeczenia. Podnosi,   oraz stwarzające możliwość wpływania na tok wykonywanej kary,
             że podstawowym celem prawa do obrony jest stworzenie możli-  w szczególności dające skazanemu prawo do inicjowania postę-
             wości czuwania nad prawidłowością przebiegu postępowania kar-  powań incydentalnych, zaskarżenia lub uruchomienia kontroli
             nego wykonawczego oraz legalnością rozstrzygnięć podejmowa-  instancyjnej wydawanych wobec niego postanowień i decyzji,
             nych przez właściwe organy. Nie można jednak w pełni zgodzić   składania skarg i wniosków (art. 6 KKW), a także przepisy, które
             się ze stanowiskiem zajmowanym przez przywołanego autora.   zobowiązują organy tego postępowania do wysłuchania skazanego
             Ustawodawca przyznaje wszak prymat zasadzie elastycznej mody-  przed podjęciem wobec niego rozstrzygnięcia. W szerszym ujęciu
             fikacji treści wykonywanej kary poprzez wprowadzanie rozwiązań   trzeba by wskazać także przepisy, które pozwalają skazanemu po-
             pozwalających na jej dostosowanie do właściwości i warunków oso-  dejmować działania w celu modyfikacji treści wykonywanej kary,
             bistych, a także potrzeb resocjalizacyjnych konkretnego skazanego.   jak choćby prawo do wykonania kary pozbawienia wolności w sys-
             W efekcie korzystanie przez skazanego z uprawnień przyznanych   temie dozoru elektronicznego (art. 49la KKW), prawo do złożenia
             mu na gruncie ustawy, np. poprzez złożenie wniosku o odbycie   wniosku o rozłożenie grzywny na raty, jeżeli jej natychmiastowe
             kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego   wykonanie pociągnęłoby dla skazanego lub jego rodziny zbyt
             (art. 43la KKW) czy złożenie wniosku o rozłożenie grzywny na raty   ciężkie skutki (art. 49 KKW), czy prawo wnioskowania o rozlicze-
             (art. 49 KKW), w żadnym przypadku nie powinno zostać uznane   nie godzin nieodpłatnej kontrolowanej pracy na cele społeczne
             za działanie sprzeczne z celem postępowania wykonawczego,   w innych okresach niż miesięczny (art. 63b KKW).
                                                                 Prawo do obrony, zarówno w postępowaniu wykonawczym, jak
             8   Ustawa z 6.6.1997 r. – Kodeks karny wykonawczy (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 53
               ze zm.).                                          i w każdym innym postępowaniu, musi mieć gwarancje realno-
             9   T. Grzegorczyk, Obrońca w postępowaniu karnym wykonawczym, Palestra 1989,   ści, by nie pozostawać jedynie martwym przepisem. Ustawodawca
               Nr 33/3, s. 51.
             10   K. Postulski, Status skazanego w postępowaniu przed sądem, PiP 2010, z. 1–2,
               s. 203.                                           13   Z. Hołda, [w:] Z. Hołda, K. Postulski, Kodeks karny wykonawczy. Komentarz,
             11   T. Grzegorczyk, Obrońca, s. 51.                  Gdańsk 2007, s. 89.
             12   J. Deszyńska, Kilka uwag o prawie do obrony formalnej w postępowaniu karnym   14   Wyrok SN z 1.12.1997 r., III KKN 168/97, Prok. i Pr. 1998, Nr 4, poz. 7.
               wykonawczym i jej ograniczeniach, Przegląd Więziennictwa Polskiego 2009,   15   Ustawa z 6.6.1997 r. – Kodeks postępowania karnego (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 30
               Nr 64–65, s. 171.                                   ze zm.).

             www.edukacjaprawnicza.pl                                                  2(176) rok akademicki 2020/2021  25



                                                                                                               14.06.2021   13:08
        Klinika 29-30(34-35) 2020-2021.indd   25                                                               14.06.2021   13:08
        Klinika 29-30(34-35) 2020-2021.indd   25
   24   25   26   27   28   29   30   31   32   33   34