Page 30 - Klinika nr 29-30 (34-35)/2020-2021

DEBATA ŚRODOWISKOWA

zdaje się to rozumieć, ponieważ przyznaje skazanemu, jako pod- choćby niezawiadomiony stawi się, należy go dopuścić do udziału
miotowi tego postępowania, szereg wskazanych powyżej upraw- w nich. Jednak nieobecność obrońcy będzie stanowić przeszkodę
nień, których praktyczna realizacja zależeć będzie jednak od jego do dokonania czynności, w których ma prawo wziąć udział jedynie
możliwości i świadomości prawnej. wtedy, gdy nie zostanie zawiadomiony, nie zostanie prawidłowo
zawiadomiony lub jeżeli jego udział jest obowiązkowy .
23
Formalny aspekt prawa do obrony Porównanie brzmienia art. 8 KKW z treścią art. 84 § 1 KPK prowa-
W literaturze wskazuje się, że udział obrońcy w postępowaniu kar- dzi także do wniosku, że pełnomocnictwo udzielone w postępowa-
nym, w tym również w postępowaniu wykonawczym, uzasadnia niu jurysdykcyjnym nie będzie skuteczne w postępowaniu wyko-
przede wszystkim pragmatyzm wynikający z faktu, że osoba korzy- nawczym. Zdaniem S. Paweli przesądza o tym kategoryczna treść
stająca z obrońcy z reguły nie posiada odpowiedniej wiedzy praw- art. 8 § 1 KKW. Stanowisko to znajduje potwierdzenie w orzecznic-
nej czy doświadczenia procesowego, co uniemożliwia lub znacznie twie sądowym. Jak słusznie zauważył SA w Lublinie w postanowie-
utrudnia realizowanie przyznanych jej przez ustawodawcę upraw- niu z 31.12.2008 r.: „(…) obrońca powinien być ustanowiony w po-
16
nień . Nie bez znaczenia są także względy psychologiczne, ponie- stępowaniu wykonawczym, co musi zostać uwidocznione w treści
waż obrońca staje się dla skazanego osobą zaufaną, powiernikiem, dokumentu poprzez wskazanie, że jest on upoważniony do działa-
który jednocześnie z pewną dozą obiektywizmu potrafi ocenić nia w całym postępowaniu wykonawczym lub w określonym zakre-
sytuację prawną, w której znalazł się skazany. Istotna jest także sie, np. w postępowaniu o udzielenie przerwy w odbywaniu kary
tzw. zdolność wyręczania, która przejawia się w dokonywaniu pozbawienia wolności. Nawet jeżeli skazany miał obrońcę we wcze-
przez profesjonalnych obrońców czynności procesowych, których śniejszych stadiach procesu, powinien ustanowić go na nowo” .
24
osoba skazana nie zawsze jest w stanie samodzielnie dokonać . Wyjątki od tej zasady dotyczyć będą wyłącznie czynności obroń-
17
Udział obrońcy w postępowaniu leży jednak nie tylko w interesie czych związanych z tymczasowym aresztowaniem oskarżonego
oskarżonego czy skazanego, ale także w interesie wymiaru sprawie- lub wykonywaniem zabezpieczenia majątkowego. Wprawdzie ich
dliwości i społecznym, które wymagają, aby prawa jednostki były wykonywanie uregulowane zostało na gruncie KKW, jednak są nie-
zawsze należycie chronione . Prowadzi to do konkluzji, że stan- rozerwalnie związane z głównym nurtem postępowania karnego,
18
25
dard prawa do obrony powinien być ukształtowany na tym samym w którym został ustanowiony obrońca .
poziomie, niezależnie od tego, czy dotyczy osoby podejrzanej, Ustawodawca nie przesądza jednoznacznie, od którego momentu
oskarżonego, czy skazanego. możliwe jest skuteczne udzielenie pełnomocnictwa w postępowa-
Regulacja KKW poświęcona formalnemu aspektowi prawa niu wykonawczym, ani nie reguluje wprost jego formy (przynaj-
do obrony skupia się w art. 8 KKW, który stanowi, że w postępo- mniej na gruncie KKW). Wydaje się, że przełomowym momentem
waniu wykonawczym skazany może korzystać z pomocy obrońcy w tym zakresie będzie wszczęcie postępowania wykonawczego.
ustanowionego w tym postępowaniu. Brzmienie przywołanego Odwołując się do art. 9 § 1 KKW, należy uznać, że będzie to moż-
przepisu wywołuje istotne implikacje praktyczne. liwe, gdy orzeczenie stanie się wykonalne, bez względu na to, czy
W pierwszej kolejności należy zwrócić uwagę, że ogólnikowe ujęcie sąd dokona jakichkolwiek czynności wykonawczych . Natomiast
26
art. 8 KKW pozwala stwierdzić, że skazany może korzystać z po- ustalenie dozwolonej formy pełnomocnictwa wymaga odwołania
mocy obrońcy w toku całego postępowania wykonawczego, a więc się – na podstawie art. 1 § 2 KKW – do odpowiednich przepisów
przed każdym organem tego postępowania . O ile więc skazany KPK, co pozwala przyjąć, że może być udzielone zarówno pisem-
19
nie ograniczy udzielonego pełnomocnictwa do konkretnego po- nie, jak i ustnie do protokołu. Zastosowanie znajdzie także art. 83
stępowania incydentalnego, obrońca jest uprawniony do działa- § 1 KPK, który umożliwia innej osobie skuteczne ustanowienie
nia w jego imieniu w całym postępowaniu wykonawczym, a więc obrońcy dla osoby pozbawionej wolności, o czym powinna ją nie-
także we wszystkich postępowaniach incydentalnych. Jak wynika zwłocznie powiadomić . Tytułem uzupełnienia należy nadmienić,
27
z postanowienia Izby Karnej SN, jeżeli obrońca ma prawo wziąć że stosownie do art. 82 KPK obrońcą, również w postępowaniu wy-
udział w posiedzeniu sądu penitencjarnego (art. 161 § 1 KKW), konawczym, może być zarówno adwokat, jak i radca prawny.
to ma również prawo do udziału w posiedzeniu sądu wyższej in- Problematyczne w praktyce może się okazać ustalenie, komu tak
stancji (art. 22 § 1 KKW) . Zdaniem K. Lachowskiego nie można udzielone pełnomocnictwo powinno zostać przedłożone. Wynika
20
również wykluczyć udziału obrońcy skazanego pozbawionego wol- to z faktu, że postępowanie wykonawcze jest bardzo dynamiczne,
ności w postępowaniu dyscyplinarnym, zwłaszcza przy wysłucha- często zmienia się więc właściwość organów. Dodatkowo na grun-
niu skazanego, o którym mowa w art. 145 § 2 KKW . Dotyczy cie KKW doszło do podziału kompetencji pomiędzy sąd, który wy-
21
to jednak tylko obrońcy z wyboru w przypadkach obrony fakul- dał wyrok w I instancji, a sąd penitencjarny, którego właściwość
tatywnej. Obrona z urzędu oraz obrona obligatoryjna obejmować zależna będzie od lokalizacji jednostki penitencjarnej, w której
będą wyłącznie konkretne postępowanie incydentalne rozpozna- przebywa skazany. Mając powyższe na względzie, S. Pawela do-
22
wane przez sąd . Jeżeli skazany ustanowił obrońcę z wyboru, po- szedł do wniosku, że najwłaściwszym rozwiązaniem w praktyce
winien on zostać zawiadomiony o terminach wszystkich tych czyn- będzie przedłożenie pełnomocnictwa do działania w całym postę-
ności, w których prawo udziału przysługuje skazanemu, a jeżeli powaniu w sądzie, który wydał orzeczenie w I instancji. Powinien
on powiadomić o udzielonym pełnomocnictwie właściwe organy,
16 J. Kosonoga, Przesłanki obrony obligatoryjnej w postępowaniu wykonawczym, [w:] do których kieruje orzeczenie do wykonania, w szczególności ad-
A. Rzepliński, I. Rzeplińska, M. Niełaczna, P. Wiktorska (red.), Pozbawienie wolno-
ści – funkcje i koszty. Księga Jubileuszowa Profesora Teodora Szymanowskiego, ministrację jednostki penitencjarnej, do której został skierowany
Warszawa 2013, s. 511 i powołana tam literatura.
17 S. Waltoś, Proces karny. Zarys systemu, Warszawa 2009, s. 308. 23 Postanowienie SN z 7.2.2013 r., III KK 444/12, Legalis.
18 T. Grzegorczyk, Obrońca w postępowaniu przygotowawczym, Łódź 1988, s. 16. 24 Postanowienie SA w Lublinie z 31.12.2008 r., II AKzw 1068/07, OSA 2008, Nr 11,
19 K. Postulski, Kodeks karny wykonawczy. Komentarz, Warszawa 2017, s. 94. poz. 54.
20 Postanowienie SN z 7.2.2013 r., III KK 444/12, Legalis. 25 T. Grzegorczyk, Obrońca, s. 49.
21 J. Lachowski, Komentarz do art. 8 KKW, [w:] J. Lachowski (red.), Kodeks karny wy- 26 S. Pawela, Kodeks karny wykonawczy. Praktyczny komentarz, Warszawa 1999,
konawczy. Komentarz, Legalis 2018, Nb 10. s. 42.
22 S. Lelental, Kodeks karny wykonawczy. Komentarz, Warszawa 2017, Legalis. 27 K. Postulski, Kodeks, s. 95.

26 KLINIKA Nr 29-30 (34-35)/2021 www.fupp.org.pl

Klinika 29-30(34-35) 2020-2021.indd 26 14.06.2021 13:08
14.06.2021 13:08
Klinika 29-30(34-35) 2020-2021.indd 26