Page 31 - Klinika nr 29-30 (34-35)/2020-2021

DEBATA ŚRODOWISKOWA

skazany w celu odbycia kary pozbawienia wolności . Z poglądem tego braku, na podstawie art. 19 § 3 KKW można pozostawić bez
28
tym nie zgadza się K. Lachowski, który zauważa, że nie uwzględ- rozpoznania. Wyznaczenie obrońcy następuje w formie zarządze-
nia on sytuacji, w których pełnomocnictwo może być złożone już nia prezesa sądu, upoważnionego sędziego lub referendarza sądo-
po wszczęciu postępowania wykonawczego przed innym organem wego w sądzie, przed którym toczy się postępowanie wykonawcze
niż sąd I instancji. W jego opinii obowiązek wykazania umocowa- albo który nadzoruje wykonywanie kary (art. 81 § 1 KPK w zw.
nia spoczywa na obrońcy, który powinien złożyć egzemplarz pełno- z art. 1 § 2 KKW). Ponadto o wyznaczeniu obrońcy może orzec
mocnictwa przed każdym organem wykonawczym, przed którym także w formie postanowienia sąd, przed którym sprawa się to-
reprezentuje skazanego, chyba że pełnomocnictwo takie zostało czy. Zarządzenie wydane przez prezesa sądu lub upoważnionego
złożone wcześniej do akt, na co powinien zwrócić uwagę, dokonu- sędziego odmawiające ustanowienia obrońcy z urzędu zaskarżalne
29
jąc pierwszej czynności . Należy zgodzić się z drugim z omówio- jest zażaleniem do sądu właściwego do rozpoznania sprawy (art. 81
nych poglądów. Obserwacja praktyki stosowania prawa pozwala § 1a KPK w zw. z art. 1 § 2 KKW). Z kolei na postanowienie sądu
dostrzec utrwalony zwyczaj wykazywania przez pełnomocnika przysługuje zażalenie do równorzędnego składu tego sądu (art. 81
swojego umocowania do działania przy dokonywaniu pierwszej § 1a zd. 2 KPK). Jeśli przyznania obrońcy odmówił referendarz są-
czynności przed danym organem lub sądem. Dotyczy to zarówno dowy (art. 78 § 1 KPK w zw. z art. 8 § 2a KKW), to decyzja ta pod-
postępowania karnego, jak i cywilnego czy administracyjnego. lega zaskarżeniu do sądu sprzeciwem (art. 93a § 3 KPK w zw.
Za tym stanowiskiem przemawiają także względy pragmatyczne. z art. 1 § 2 KKW).
W przeciwnym przypadku bowiem organy postępowania wyko-
nawczego (np. komisja penitencjarna w każdym zakładzie karnym, Obrona obligatoryjna
w którym przebywa skazany) zmuszone byłyby przy pierwszej Od tych wszystkich przypadków, gdy skazany wedle swojej woli
czynności z udziałem pełnomocnika zwrócić się do sądu I instan- ustanawia obrońcę, należy odróżnić przypadki, w których udział
cji w celu zweryfikowania, czy w sprawie zostało przedłożone sto- obrońcy jest obligatoryjny. Obowiązkowa aktywność obrońcy
sowne pełnomocnictwo. Utrwalona praktyka okazywania doku- w postępowaniu wykonawczym została niejako podwójnie ograni-
mentu zawierającego umocowanie do działania przy dokonywaniu czona przez ustawodawcę: po pierwsze wyłącznie do postępowa-
pierwszej czynności przed organem znacznie przyśpiesza więc całą nia przed sądem, a po drugie tylko do szczególnych przypadków
procedurę. wymienionych w art. 8 § 2 KKW, gdy sąd orzeka na niekorzyść
Niemniej jednak wskazuje się także, że pełnomocnictwo ograni- skazanego. W piśmiennictwie wskazuje się, że ograniczenie obliga-
czone do działania przed organami egzekucyjnymi wystarczy zło- toryjnej obrony w postępowaniu wykonawczym wyłącznie do po-
żyć we właściwym miejscowo sądzie rejonowym, nawet wtedy, gdy stępowania przed sądem może wynikać z tego, że jedynie wówczas
egzekucję prowadzi urząd skarbowy . mamy do czynienia z istnieniem stron procesowych i kontradyk-
30
toryjnością. Ponadto zażalenie przysługuje skazanemu tyko na po-
Obrońca z urzędu stanowienia sądu, a udział i wysłuchanie obrońcy oraz skazanego
Za przyznaniem skazanym prawa do żądania ustanowienia dopuszczalne są wyłącznie w trakcie posiedzeń sądowych . Warto
32
obrońcy z urzędu w sytuacji, gdy nie są w stanie ponieść kosztów mieć jednak na uwadze, że na gruncie art. 8 § 2 KKW przez sąd
obrońcy z wyboru, przemawiają przede wszystkim względy słusz- należy również rozumieć sąd penitencjarny oraz inny sąd właściwy
ności i równości. Skoro udział profesjonalnego obrońcy w postę- zgodnie z KKW (art. 242 § 4 KKW). Udział obrońcy nigdy nie jest
powaniu wykonawczym gwarantować ma skuteczną i rzetelną więc obligatoryjny w postępowaniu przed innymi organami po-
realizację prawa do obrony, to niesłuszne i ze wszech miar nie- stępowania wykonawczego, nawet w przypadkach określonych
sprawiedliwe byłoby, gdyby uprawnienie to przysługiwało jedy- w art. 8 § 2 KKW. Komentatorzy podnoszą jednak, że w takiej sy-
nie zamożniejszej części społeczeństwa. Przepis art. 8 § 2a KKW tuacji organ powinien pouczyć skazanego o potrzebie ustanowienia
33
przesądza jednak o odpowiednim zastosowaniu art. 78 KPK. obrońcy .
W konsekwencji skazany, który nie ma obrońcy z wyboru, może Stosownie do treści art. 8 § 2 KKW udział obrońcy w postępowa-
żądać, aby wyznaczono mu obrońcę z urzędu, w tym również niu przed sądem będzie obligatoryjny, gdy skazany jest głuchy,
do konkretnej czynności procesowej, jeżeli w sposób należyty wy- niemy lub niewidomy, nie ukończył 18 lat, zachodzi uzasadniona
każe, że nie jest w stanie ponieść kosztów obrony bez uszczerbku wątpliwość co do jego poczytalności oraz sąd uzna to za niezbędne
dla niezbędnego utrzymania siebie i rodziny. Znaczące w tym kon- ze względu na inne okoliczności utrudniające obronę. Jak słusznie
tekście jest zastrzeżenie dokonane przez ustawodawcę w zdaniu wskazują komentatorzy, materialnoprawną podstawę rozstrzy-
drugim przywołanego przepisu, że podstawą odmowy wyznaczenia gnięcia w przedmiocie ustanowienia obrońcy z urzędu stanowią
obrońcy z urzędu nie może być skorzystanie przez oskarżonego przepisy KKW, w szczególności art. 8 § 2, niemniej jednak proce-
z nieodpłatnej pomocy prawnej lub nieodpłatnego poradnictwa dowanie odbywa się na podstawie art. 81 KPK. O ile więc w kon-
obywatelskiego, o których mowa w ustawie z 5.8.2015 r. o nieod- kretnej sprawie zachodzą okoliczności implikujące obowiązkowy
płatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatel- udział obrońcy, a skazany nie ustanowi obrońcy z wyboru, pre-
skim oraz edukacji prawnej . zes sądu, względnie upoważniony sędzia lub referendarz sądowy
31
Wniosek o wyznaczenie obrońcy z urzędu musi zawierać uza- sądu właściwego do rozpoznania sprawy mają obowiązek wyzna-
sadnienie, w którym skazany w sposób przekonujący wykaże, czenia obrońcy z urzędu. Tryb zaskarżenia rozstrzygnięcia w tym
że nie jest w stanie ponieść kosztów obrony bez uszczerbku dla przedmiocie zależeć będzie od podmiotu, który je wydał. Zgodnie
niezbędnego utrzymania siebie i rodziny. Wniosek pozbawiony z art. 81 § 1a KPK na zarządzenie prezesa sądu o odmowie wyzna-
takiego uzasadnienia, po uprzednim wezwaniu do uzupełnienia czenia obrońcy przysługuje skazanemu zażalenie do sądu właści-
wego do rozpoznania sprawy, a na tożsame postanowienie sądu
28 S. Pawela, Kodeks, s. 42.
29 J. Lachowski, Komentarz do art. 8 KKW, [w:] J. Lachowski (red.), Kodeks.
30 S. Pawela, Kodeks, s. 42–43. 32 S. Pawela, Kodeks, s. 39.
31 T.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 2232 ze zm. 33 J. Lachowski, Komentarz do art. 8 KKW, [w:] J. Lachowski (red.), Kodeks.

www.edukacjaprawnicza.pl 2(176) rok akademicki 2020/2021 27

14.06.2021 13:08
Klinika 29-30(34-35) 2020-2021.indd 27 14.06.2021 13:08
Klinika 29-30(34-35) 2020-2021.indd 27