Page 23 - Klinika Nr 35–36 (40–41)/2023

WPŁYW KLINIK NA PRZYSZŁOŚĆ SPOŁECZNĄ

Odgórnie narzucony, lecz obowiązujący wszystkich, bez względu ków szczególnej ochrony kobiet, w tym zwłaszcza przed przemocą,
na przynależność do grupy niedominującej, porządek prawny jest co czynią takie międzynarodowe dokumenty, jak Konwencja stam-
skazany na porażkę, ponieważ przez założenie uniwersalizmu, bulska czy Konwencja w sprawie likwidacji wszelkich form dyskry-
a więc możliwości obowiązywania bez względu na zmiany zacho- minacji kobiet.
dzące w otoczeniu, implikuje sztywność i niezmienność. Według Należy pokazać osobom studiującym, że zarówno prawa neutral-
jurysprudencji feministycznej „prawo musi być zdolne do akomo- ne, jak i specyficzne dla danej płci mogą promować równość. Pra-
15
dacji społecznych przemian i kulturowej różnorodności” . Sytu- wo może traktować mężczyzn i kobiety tak samo, gdy są podobni,
acja kobiet zmieniła się w ciągu ostatnich dziesięcioleci nie tylko a inaczej, gdy są różni . Problemem nie jest to, jak neutralnymi
17
przez nadawanie im praw, lecz także, a nawet przede wszystkim, można uczynić regulacje, lecz w jaki sposób to osiągnąć .
18
poprzez oddolne ruchy, których postulaty były na ówczesne czasy Dążenie do równości płci wymaga najpierw dostrzeżenia, że ko-
rewolucyjne. Nieadekwatność prawa oznaczałaby osłabienie jego biety wciąż traktowane są inaczej. Wydaje się, że w rzeczywistości,
statusu i stopnia przestrzegania. Prawo znacznie częściej jest wtór- w której jedna z płci nadal postrzegana jest jako gorsza, priory-
ne w stosunku do zmiany społecznej niż ustanawia ją, a reformy tetem jest wprowadzenie rozwiązań mogących działać w praktyce
są konieczną legitymacją już istniejącego stanu. i adresujących problem bezpośrednio. Zdanie sobie sprawy z esen-
Tak jak feminizm ma różne nurty, tak i w ramach jurysprudencji fe- cjalistycznych stereotypów płciowych oraz eliminacja wynikających
ministycznej można znaleźć, często nawet antagonistyczne, podej- z nich form dyskryminacji wymaga tymczasowego zaakceptowania
ścia zarówno do ogólnych postulatów (wyróżnia się m.in. feminizm różnicowania sytuacji kobiet, które przede wszystkim potrzebują
socjalistyczny oraz liberalny), jak i konkretnych rozwiązań proble- ochrony przed przemocowym systemem i środowiskiem.
mów, z którymi mierzą się kobiety (dobrym przykładem intensyw- Dopiero po osiągnięciu i ustabilizowaniu się praw kobiet można
nej dyskusji są spory dotyczące pracy seksualnej). Wewnętrzne róż- będzie mówić o wprowadzeniu w pełni antyesencjalistycznych re-
nice, które skłaniają do używania liczby mnogiej – „feminizmy”, gulacji. Cel antyesencjalistyczny – równość i zlikwidowanie dyskry-
„jurysprudencje feministyczne” – nie powinny zniechęcać osób minacji ze względu na płeć – osiągnięty będzie przy początkowym
studiujących do zgłębiania ich teorii i praktyk oraz być postrze- wprowadzaniu środków opierających się na obecnie panującym
gane jako wada. Wręcz przeciwnie, stanowią one potwierdzenie esencjalizmie.
założeń o niejednorodności świata i niesłuszności przewagi jednej Wciąż, mimo rozbieżności, wspólny mianownik w juryspruden-
koncepcji nad innymi, którą narzucono by jako prawdę „uniwersal- cjach feministycznych stanowi krytyczne podejście i założenie
ną”, obowiązującą wszystkich, niezależnie od ich indywidualnych konieczności dekonstrukcji „męskiego” prawa, jako że „sposób,
doświadczeń. w jaki płeć (gender) kształtuje rzeczywistość prawną, jest głęboko
Zrozumienie feministycznych założeń wymaga od osób w klinice politycznie problematyczny i że płeć (gender) nie jest wyłącznie
prawa zastanowienia się nad pozornie oczywistymi terminami. elementem różnicowania, ale również dyskryminacji, dominacji
U samych podstaw feminizmu leży pojęcie „kobiety”, jednak nie i opresji” . Kluczową tezę stanowi zatem odejście od represyjnych,
19
jest ono jednolicie rozumiane. W tym dyskursie wyodrębnia się męskich struktur, w tym od samej metody ich tworzenia.
dwa antagonistyczne wobec siebie poglądy – esencjalizm i anty- Teorii feministycznej zarzuca się to samo, za co ona krytykuje
esencjalizm. Namysł ten ma szczególne znaczenie w perspektywie ogólną teorię – założenie uniwersalności pewnych doświadczeń.
prawa antydyskryminacyjnego, ponieważ sama definicja dyskrymi- Grupy marginalizowane krytykują feminizm za pomijanie cech
nacji obejmuje wyodrębnienie grupy traktowanej inaczej. specyficznych dla nich i przyjmowanie zbyt jednolitej perspekty-
20
Esencjalizm wyraża przekonanie o istnieniu odwiecznej istoty ko- wy . Konieczna jest samoświadomość i dostrzeżenie perspektywy
biecości, tworzonej przez stały zestaw cech, odpornej na wpływy innych grup przez osoby badające prawo pod kątem wykluczenia
czynników zewnętrznych czy indywidualizm jednostki. Zakłada kobiet. Uznanie, że doświadczenie kobiet nie jest w pełni uniwer-
21
to uniwersalność doświadczeń kobiet, dzięki czemu można uj- salne nie oznacza, że staje się ono nieistotne . Celem juryspruden-
mować je jako odrębną, dyskryminowaną grupę. Współcześnie cji feministycznej, zespolonej przez opisany wspólny fundament
założenia o obecnych u wszystkich kobiet konkretnych cechach – dekonstrukcję męskiego prawa – nie powinno być zatem zastą-
są krytykowane jako stwarzające postawy do różnicowania sytuacji pienie jednej, mającej monopol na prawdę metanarracji (męskiej,
ze względu na płeć. Jednak niezaprzeczalna jest potrzeba szczegól- przyjmowanej za uniwersalną i powszechną) przez drugą (kobiecą),
nej ochrony kobiet w obszarach, na które w silnym stopniu wpły- lecz dopuszczanie wszelkich grup marginalizowanych do wpływu
wa biologia. Kwestie związane z ciążą, porodem i macierzyństwem na prawo w obszarze teorii oraz praktyki, a dzięki temu odzwiercie-
bezsprzecznie powinny być szerzej chronione przez prawo. Jednak dlenie ich specyficznych potrzeb. Feministki powinny zbadać pa-
koncentrowanie się wyłącznie na różnicach, szczególnie reproduk- radoks wspólności w różnorodności, jakim jest ich doświadczenie
cyjnych, skutkuje permanentnym ograniczaniem kobiet do sfery jako kobiet .
22
prywatnej i akceptacją ciągłego braku ich znaczenia w sprawach Dostrzeżenie niewystarczalności prawnej ochrony kobiet może być
dotyczących sfery publicznej . pierwotne lub wtórne do zapoznania się z koncepcjami juryspru-
16
Odrzucenie myśli o niezmiennej definicji kobiecości stanowi fun- dencji feministycznej, jednak kolejność ta nie ma znaczenia w obli-
dament antyesencjalizmu, który uważa homogeniczność za nieist- czu nauki w klinice prawa. Ważne jest rozpowszechnienie tych idei
niejącą. Skoro kobiety nie są integralnie różne od mężczyzn, status
obu płci i wynikające z nich prawa powinny być ze sobą zrównane. 17 J.A. Baer, Our Lives Before the Law. Constructing a Feminist Jurisprudence, New
Wydawać by się mogło, że przyjęcie postawy antyesencjalistycz- Jersey 1999, s. 54.
nej stanowi słuszną odpowiedź na potrzebę wprowadzenia rów- 18 Ibidem, s. 55.
L. Rodak, „Are we all feminists now”? Wyzwania ze strony feministycznej jury-
19
ności płci, lecz problemem staje się uzasadnienie istnienia środ- sprudencji wobec tradycyjnej teorii prawa, Archiwum filozofii prawa i filozofii
społecznej 2014, Nr 1, s. 68.
20 J.A. Baer, Our Lives Before the Law, s. 30.
15 G. Maroń, Feministyczna jurysprudencja, s. 96. 21 J.A. Baer, Our Lives Before the Law, s. 32.
16 H. Barnett, Sourcebook on Feminist Jurisprudence, London, Sidney 1997, s. 76. 22 H. Barnett, Sourcebook, s. 63.
22 KLINIKA Nr 35–36 (40–41)/2023 fupp.org.pl

11.07.2024 18:42
Klinika 35-36(40-41) 2023.indb 22 11.07.2024 18:42
Klinika 35-36(40-41) 2023.indb 22