Page 22 - Klinika Nr 35–36 (40–41)/2023

WPŁYW KLINIK NA PRZYSZŁOŚĆ SPOŁECZNĄ

w adekwatny sposób. W pracy prawniczej, poza inicjatywami usta- wencji stambulskiej , wyrok Trybunału Konstytucyjnego dotyczący
8
wodawczymi, można przyczyniać się do zmiany prawa poprzez aborcji , brak rządowego programu refundacji in vitro od drugiej
9
10
obsługiwanie spraw tematycznie związanych z obszarami wyma- połowy 2016 r., co uległo zmianie dopiero pod koniec 2023 r. , czy
gającymi reformy, a w ramach nich dokonywać takiej interpreta- brak dostępności do refundowanej tabletki „dzień po” i bez recep-
cji przepisów i nawiązywać do standardów międzynarodowych, ty od 23.7.2017 r. ), przy jednocześnie nieustannie zmieniającej
11
aby przekonać sądy do wydawania orzeczeń odpowiadających się rzeczywistości, w której pojawiają się coraz to nowe problemy,
na współczesne potrzeby zmieniającego się społeczeństwa, w któ- samo zgłębianie feministycznego podejścia do prawa nie jest pro-
rym prawo służy ludziom, a nie odwrotnie. cesem skończonym.
Jednym z obszarów wymagających opisanych wyżej aktywności Uświadomienie osobom na początku ich prawniczej ścieżki,
są prawa kobiet. Mimo deklarowanej w Konstytucji RP równości że osiągnięcie pełnej równości płci najprawdopodobniej nie będzie
3
płci oraz wprowadzanych w wielu dziedzinach uregulowań anty- możliwe w trakcie ich kariery , stwarza ryzyko zniechęcenia ich
12
dyskryminacyjnych , działania polskiego ustawodawcy nadal nie do działań. Z drugiej strony, bez rozpowszechniania idei wysuwa-
4
są wystarczające, aby efektywnie chronić kobiety. Możliwym powo- nych przez feministyczną teorię prawa okres ten wydłuży się jesz-
dem takiego stanu jest dodawanie przepisów do systemu integral- cze bardziej. Mimo poczucia, że stosowanie prawa w sposób pro-
nie niebiorącego pod uwagę innych grup podmiotów niż biali he- kobiecy w codziennej aktywności zawodowej to proces niemający
teronormatywni mężczyźni, a nawet utrzymywanie nowych norm końca, nawet same dążenia w kierunku równości płci przyczyniają
w tej nie do pogodzenia z ich celem ogólnej narracji. Ewa Łętowska się do jej osiągnięcia, choć raczej w sposób powolny i pośredni niż
wskazuje, że „wymiar płci w polskim prawie, mimo że jest nieuwy- wywołujący bezpośredni przełom.
datniony, czyli neutralny, skutkuje jednak dyskryminacją, a wy-
równywanie systemowe praw odbywa się według wzorca męskiego. Jurysprudencja feministyczna
W rezultacie mamy do czynienia z sytuacją, kiedy to prawo struk- Do włączania koncepcji zaczerpniętych z jurysprudencji femini-
turalnie wyklucza kobiety – zarówno na poziomie legislacyjnym, stycznej do codziennej praktyki prawniczej konieczne jest zrozu-
5
jak i aplikacji prawa” . W obliczu instytucjonalnego wykluczenia mienie jej fundamentów ideowych. Podstawowym założeniem jest
zmiana kilku aspektów to środek niewystarczający do osiągnięcia nieuniwersalność prawa, jako że tworzą je mężczyźni, opierając się
faktycznej równości. Jak postuluje Lucy Irigay, „kobieta powin- na swoim doświadczeniu. Skutkiem jest nieuwzględnianie lub nie-
na wkroczyć w dyskurs jako podmiot, a nie czynić próby wejścia wystarczające uwzględnianie przez prawo potrzeb i perspektywy
do dyskursu publicznego z pozycji podrzędnej” . kobiet, których głos nie był brany pod uwagę przy ustanawianiu
6
Co istotne, nawet kompleksowe zagwarantowanie równości większości regulacji. Zamiarem jurysprudencji feministycznej jest
w przepisach prawa nie zapewnia ich rzeczywistego przestrzega- doprowadzenie do zmian w ogólnej ludzkiej świadomości poprzez
nia i egzekwowania. Nauka w klinice prawa pokazuje, że prakty- ujawnienie, że prawo ma płeć oraz „odzwierciedla, powiela, tworzy
ka jest równie kluczowa dla poszanowania zasady równości płci, i wzmacnia relacje władzy determinowane przez płeć” . Narzuca
13
co formalne uregulowanie prawnych podstaw, na które można się określony porządek, odzwierciedlający społeczne realia, a ostatecz-
powoływać w sprawach dotyczących dyskryminacji kobiet (przy nie utrwala go. Taki sposób myślenia podważa wizję prawa jako
czym do dyskryminacji zaliczam również różne formy przemocy : konstruktu obiektywnego i ujawnia je jako produkt kultury, która
7
przemoc fizyczna, psychiczna, seksualna, ekonomiczna etc.). Spo- utrwaliła w normach prawnych wypracowane przez dominującą
sób interpretacji norm przez osoby stosujące prawo, w tym sądy, grupę – mężczyzn – struktury, nazywając je neutralnymi i uniwer-
może zarówno rozszerzać, jak i zawężać ochronę kobiet, zwłasz- salnymi, choć w rzeczywistości są opresyjne względem kobiet oraz
cza w przypadku utrwalenia konkretnych stanowisk. Zdanie so- zależne od płci. „Prawo przez swe z pozoru neutralne założenia jest
bie sprawy z roli praktyki w rozwoju praw kobiet jest pierwszym oparte na konceptualizacji podmiotów prawa, która pozornie do-
krokiem do podjęcia w tym zakresie działań, które nazwałabym tyczy wszystkich, w istocie jednak marginalizuje i wyklucza cześć
14
feministycznym aktywizmem prawniczym. z nich” .
Zapoznawanie się przez osoby studiujące w uniwersyteckiej klini-
ce prawa z koncepcjami zaczerpniętymi z jurysprudencji femini-
stycznej, która krytycznie podchodzi do zastanego stanu prawnego 8 Minister Sprawiedliwości złożył wniosek o wypowiedzenie Konwencji Stambul-
i wyraża konieczność jego zmiany, pozwala na wprowadzanie tych skiej, https://www.gov.pl/web/sprawiedliwosc/minister-sprawiedliwosci-zlozyl-
idei do praktyki przy przyjmowaniu klientów, a na dalszym eta- wniosek-o-wypowiedzenie-konwencji-stambulskiej, dostęp 2.5.2023 r.
9 Wyr. TK z 22.10.2020 r., K 1/20, OTK-A 2021, poz. 4.
pie do codziennej pracy. Trzeba podkreślić, że w obliczu kryzysów 10 Ustawa z 29.11.2023 r. o zmianie ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej
ochrony praw kobiet (np. wyrażanie przez Ministerstwo Sprawie- finansowanych ze środków publicznych zakłada, że pierwszy program polityki
dliwości woli wypowiedzenia konwencji o zapobieganiu i zwalcze- zdrowotnej leczenia niepłodności minister właściwy do spraw zdrowia ma opra-
cować i wdrożyć oraz rozpocząć jego realizację od 1.6.2024 r.
niu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej, czyli tzw. Kon- 11 Projekt ustawy o zmianie ustawy – Prawo farmaceutyczne, który zakładał dostęp
do tabletki „dzień po” (EllaOne) bez recepty dla kobiet od 15. roku życia, został
3 Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2.4.1997 r. (Dz.U. z 1997 r. Nr 78, zawetowany przez Prezydenta RP. Tymczasowym rozwiązaniem zaproponowa-
poz. 483 ze zm. i sprost.). nym przez Ministrę Zdrowia Izabelę Leszczynę jest rozporządzenie Ministra
4 Zob. np. ustawa z 3.12.2010 r. o wdrożeniu niektórych przepisów Unii Europej- Zdrowia z 29.4.2024 r. w sprawie programu pilotażowego w zakresie usług far-
skiej w zakresie równego traktowania (Dz.U. z 2023 r. poz. 970); art. 2a ustawy maceuty dotyczących zdrowia reprodukcyjnego (Dz.U. z 2024 r. poz. 662), które
z 20.4.2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (t.j. Dz.U. wprowadziło możliwość wystawienia w aptekach, które przystąpiły do programu
z 2023 r. poz. 735 ze zm.). pilotażowego, od 1.5.2024 r. recepty farmaceutycznej na pigułkę „dzień po” dla
5 E. Łętowska, Czy polskie prawo ma płeć?, wykład w siedzibie „Krytyki Politycznej”, osób powyżej 15. roku życia, po przeprowadzeniu stosownego wywiadu.
14.11.2014, [za:] L. Rodak, Dekonstrukcja podmiotu według feministycznej jury- 12 Według raportu Global Gender Gap Report, sporządzonego w lipcu 2022 r. przez
sprudencji, PPiA 2015, Nr 3662, s. 148. Światowe Forum Ekonomiczne, osiągnięcie pełnej równości płci, przy obecnym
6 Ibidem, s. 137. tempie rozwoju, zajmie 132 lata.
7 Przemoc uznano po raz pierwszy za formę dyskryminacji w rekomendacji ogólnej 13 G. Maroń, Feministyczna jurysprudencja jako współczesna szkoła prawnicza,
nr 19 z 1992 r. do konwencji w sprawie likwidacji wszelkich form dyskrymina- Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Rzeszowskiego. Seria prawnicza 2014, Nr 82,
cji kobiet, https://tbinternet.ohchr.org/_layouts/15/treatybodyexternal/Download. s. 94.
aspx?symbolno=INT%2FCEDAW%2FGEC%2F3731&Lang=en, dostęp 29.5.2024 r. 14 L. Rodak, Dekonstrukcja, s. 134.

edukacjaprawnicza.pl KLINIKA Nr 35–36 (40–41)/2023 21

11.07.2024 18:42
Klinika 35-36(40-41) 2023.indb 21 11.07.2024 18:42
Klinika 35-36(40-41) 2023.indb 21