Page 23 - Klinika nr 27-28(32-33) 2019-2020

DEBATA ŚRODOWISKOWA

69
tej ustawy” . Inni autorzy wskazują, że nie jest określone, czy cena Państwa do bezpłatnego ustanowienia ograniczonego prawa rze-
może być symboliczna, uznając, że „wykluczone jest raczej obni- czowego na nieruchomości stanowiącej własność Skarbu Państwa
żenie ceny sprzedaży do zera, gdyż byłoby to sprzeczne z essentia- na rzecz jednostki samorządu terytorialnego, jak również na zobo-
lia negotii umowy sprzedaży i powodowałoby powstanie stosunku wiązaniu się jednostki samorządu terytorialnego do bezpłatnego
70
darowizny, który nie jest objęty regulacją art. 14” . Sprzedaż nie- ustanowienia ograniczonego prawa rzeczowego na nieruchomo-
ruchomości za tzw. symboliczną złotówkę powinna być kwalifiko- ści stanowiącej własność tej jednostki na rzecz Skarbu Państwa
wana jako czynność nieodpłatna . Jest ona odpłatna formalnie, lub innej jednostki samorządu terytorialnego (art. 14 ust. 2
71
78
jednak nie jest odpłatna merytorycznie – ani w ujęciu subiektyw- GospNierU) . W literaturze wymienia się, że może chodzić o zobo-
nym (które jest rozstrzygające), ani – nawiasem mówiąc – w uję- wiązanie do nieodpłatnego ustanowienia użytkowania, służebności
ciu obiektywnym . W tym kierunku zmierza także wypowiedź gruntowej i hipoteki (choć ustanawianie hipoteki niektórzy au-
79
72
80
E. Gniewka, który wskazuje, że możliwe jest dokonanie darmego torzy odradzają aby uniknąć zarzutu niegospodarności) , a także
81
rozporządzenia w obrocie między Skarbem Państwa i jednostkami służebności przesyłu . Za przedmiot darowizny nie należy jednak
samorządu terytorialnego i nie trzeba go skrywać pod pozorem uznawać udzielenia zabezpieczenia o charakterze rzeczowym przez
sprzedaży za symboliczną cenę, podobnie jak nie można skrywać osobę trzecią, nie będącą dłużnikiem . Przedmiotem darowizny
82
pod pozorem sprzedaży za obniżoną cenę negotium mixtum cum może być więc nieodpłatne ustanowienie ograniczonego prawa rze-
donatione . Nie podzielam jednak stanowiska tego autora, że de- czowego w postaci użytkowania, czy też służebności .
83
73
cydujące znaczenie ma odpłatność oceniana według obiektywnego W tym przypadku ustawodawca nie stawia wymogu określenia
wskaźnika wartości nieruchomości oszacowanej przez właściwego celu darowizny, ani – w konsekwencji – nie został przewidziany
74
rzeczoznawcę , ani stanowiska, zgodnie z którym w razie tzw. ne- mechanizm odwołania takiej darowizny w razie niezrealizowania
gotium mixtum cum donatione należy stosować przepisy dotyczące jej celu. Również zawarcie takiej umowy wymaga uprzedniej zgody
tej czynności prawnej, której element przeważa (a więc w przy- wojewody w odniesieniu do nieruchomości stanowiących wła-
padku darowizny chodzi w szczególności o wymaganie określenia sność Skarbu Państwa, z wyłączeniem czynności prawnych doko-
celu darowizny, ze skutkiem dla późniejszego odwołania daro- nywanych przez ministra właściwego ds. budownictwa, planowa-
wizny) . W mojej ocenie, w opisanym wyżej przypadku – tj. gdy nia i zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa albo
75
strony są świadome, że uzgodniona cena jest znacznie niższa zgody odpowiednio rady lub sejmiku w odniesieniu do nierucho-
od cen rynkowych, a sprzedawca godzi się na nią, by przysporzyć mości stanowiących własność jednostek samorządu terytorialnego
korzyści kupującemu, który jest świadomy tej intencji i ją akceptuje (art. 14 ust. 5 GospNierU).
– należy zasadniczo zastosować tzw. teorię rzeczywistego podziału W orzecznictwie podkreślono, że niedopuszczalne jest nieodpłatne
i uznać, że chodzi o zawarcie dwóch umów – sprzedaży i darowi- ustanawianie ograniczonych praw rzeczowych na rzecz innych
zny . W efekcie reżim dotyczący darowizny znajduje zastosowanie podmiotów niż wymienione w art. 14 ust. 2 GospNierU, wskazu-
76
ściśle rzecz biorąc jedynie do tej czynności. Oprócz wymogów wy- jąc, że art. 13 ust. 2 GospNierU nie uprawnia do nieodpłatnego
nikających z ustawy o gospodarce nieruchomościami należy wów- ustanawiania ograniczonych praw rzeczowych na nieruchomości
czas pamiętać o tzw. niedopuszczalności użyczenia formy . stanowiącej własność Skarbu Państwa lub jednostki samorządu
77
Analogiczne zagadnienie może powstać w przypadku zamiany nie- terytorialnego .
84
ruchomości między Skarbem Państwa a jednostkami samorządu
terytorialnego oraz między tymi jednostkami, ponieważ taka za- Treść umowy darowizny zawieranej na podstawie
miana może zostać dokonana bez obowiązku dokonywania dopłat ustawy o gospodarce nieruchomościami
w przypadku różnej wartości zamienianych nieruchomości (art. 14 Umowa darowizny zawierana na podstawie ustawy o gospo-
ust. 3 GospNierU). Przepis ten stosuje się również w razie zamiany darce nieruchomościami musi zawierać postanowienia przed-
własności nieruchomości na prawo użytkowania wieczystego lub miotowo istotne umowy darowizny określone w art. 888 § 1 KC.
prawa użytkowania wieczystego na własność, a także zamiany Ponadto, jak wskazano wyżej, co do zasady ustawa o gospodarce
praw użytkowania wieczystego dokonywanej między Skarbem Pań- nieruchomościami wymaga określenia celu dokonywanej daro-
stwa a jednostkami samorządu terytorialnego oraz między tymi wizny, muszącego zazwyczaj odpowiadać celowi wskazanemu
jednostkami (art. 14 ust. 4 GospNierU). przez ustawodawcę. Przy darowiźnie na cele publiczne cel doko-
nywanej darowizny musi mieścić się w katalogu celów publicz-
Darowizna polegająca na zobowiązaniu się nych określonych w art. 6 GospNierU (w tym ze względu na art. 6
do bezpłatnego ustanowienia ograniczonego prawa pkt 10 GospNierU może chodzić o inne cele publiczne określone
rzeczowego na nieruchomości
Darowizna dokonywana na podstawie ustawy o gospodarce nieru- 78 79 E. Gniewek, Obrót..., s. 343.
Ibidem; G. Bieniek, Ustawa…, s. 125; A. Niewiadomski, [w:] P. Czechowski (red.),
chomościami może również polegać na zobowiązaniu się Skarbu Ustawa…, s. 76.
80 E. Gniewek, Obrót..., s. 343.
81 G. Bieniek, Obrót…, s. 125; A. Niewiadomski, [w:] P. Czechowski (red.), Ustawa…,
69 G. Bieniek, Ustawa..., s. 124. s. 76.
70 Tak: A. Niewiadomski, [w:] P. Czechowski (red.), Ustawa…, s. 75. 82 L. Domański, Instytucje kodeksu zobowiązań. Komentarz teoretyczno-praktyczny,
71 K.P. Sokołowski, Rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych a negotium mixtum Część szczególna, Warszawa 1938, s. 144; L. Stecki, Umowa darowizny, s. 59 i n.;
cum donatione w prawie polskim i niemieckim, Przegląd Prawniczy Uniwersytetu idem, Darowizna, s. 84; idem, [w:] J. Winiarz (red.), Kodeks cywilny z komentarzem,
Warszawskiego 2005, Nr 3, s. 82 i n.; idem, Zatajenie w akcie notarialnym części Tom II, Warszawa 1989, s. 800; idem, [w:] J. Rajski (red.), System Prawa Prywatne-
ceny nieruchomości a pozorność sprzedaży i negotium mixtum cum donatione, go, t. 7, Prawo zobowiązań – część szczegółowa, Warszawa 2004, s. 287; S. Rejman,
Rej. 2010, Nr 4, s. 113; M. Tenenbaum-Kulig, Darowizna…, w druku. [w:] Z. Resich (red.), Kodeks cywilny. Komentarz t. 2, Księga trzecia – Zobowiąza-
72 Zob. szerzej: M. Tenenbaum-Kulig, Darowizna…, w druku. nia, Warszawa 1972, s. 1734; J. Skąpski, [w:] S. Grzybowski (red.), Prawo cywilne,
73 E. Gniewek, Obrót..., s. 345. Warszawa 1981, s. 346; R. Trzaskowski, [w:] J. Gudowski (red.), Kodeks cywilny…,
74 Tak: Ibidem. s. 594; M. Tenenbaum-Kulig, Darowizna…, w druku.
75 Ibidem. 83 Zob. szerzej: M. Tenenbaum-Kulig, Darowizna…, w druku.
76 Zob. szerzej: M. Tenenbaum-Kulig, Darowizna…, w druku. 84 Uchw. SN z 20.10.2010 r., III CZP 70/10, Biuletyn SN 2010, Nr 10, poz. 9; A. Tu-
77 Zob. m.in. uchw. SN z 9.12.2011 r., III CZP 79/11, OSNC 2012, Nr 6, poz. 74. łodziecki, [w:] J. Jaworski, A. Prusaczyk, A. Tułodziecki, M. Wolanin, Ustawa…, s. 133.

22 KLINIKA Nr 27 (32)/2020 www.fupp.org.pl