Page 9 - Klinika nr 27-28(32-33) 2019-2020

DEBATA ŚRODOWISKOWA

palnej, materiałów wybuchowych albo łatwopalnych. Do drugiej izolacji, która pozbawia go kontaktu nawet ze współosadzonymi.
należą czyny zabronione, których popełnienie, a niekiedy także Dlatego ustawodawca nigdy nie utworzył odrębnego więzienia
usiłowanie w trakcie uprzedniego lub obecnego pozbawienia wol- przeznaczonego dla osadzonych niebezpiecznych z całego kraju,
ności, uzasadnia sklasyfikowanie osadzonego jako niebezpiecz- nie stworzył szczególnego „podtypu” zakładu karnego ani nie opra-
nego. Dotyczy to osób, które były organizatorami lub aktywnymi cował specjalnego systemu wykonywania kary. Hiperizolacja połą-
uczestnikami zbiorowego wystąpienia w zakładzie karnym, dopu- czona z fizyczną bliskością „zwykłych” oddziałów dla pozostałych
ściły się czynnej napaści na funkcjonariusza publicznego lub inną osadzonych oraz techniczna łatwość przemieszczania ich z celi „N”
osobę zatrudnioną w zakładzie karnym, były sprawcą zgwałcenia, do zwykłego oddziału potwierdza, że w założeniu stosowanie ry-
ciężkiego uszczerbku na zdrowiu albo znęcały się nad skazanym, gorów związanych z przyznaniem statusu niebezpiecznego winno
usiłowały lub uwolniły się z zakładu karnego typu zamkniętego. być rozwiązaniem czasowym.
Jednak samo popełnienie przestępstwa z wyżej omówionego ka-
talogu nie jest wystarczające dla uznania, iż osadzony stwarza Cele kary pozbawienia wolności
poważne zagrożenie społeczne albo poważne zagrożenie dla bez- Ustawodawca wprost nie określa funkcji, jakie w polskim systemie
pieczeństwa zakładu karnego . Przy podjęciu i każdorazowej we- penitencjarnym spełniać ma procedura kwalifikowania osadzo-
6
ryfikacji przedmiotowej decyzji, komisja penitencjarna jako organ nych jako niebezpiecznych, niemniej nie ulega wątpliwości, że nie
uprawniony, na podstawie art. 88a § 2 KKW, uwzględnia: właści- może być ona analizowana w oderwaniu od przepisów normują-
wości i warunki osobiste skazanego, motywacje i sposób zacho- cych wykonywanie kary pozbawienia wolności w ogólności. Przyj-
wania się przy popełnieniu przestępstwa oraz rodzaj i rozmiar muje się, że: „Program minimum współczesnej penitencjarystyki
ujemnych następstw przestępstwa, sposób zachowania się w trak- zakłada, że człowiek nie powinien wyjść z zakładu karnego gorszy
cie pobytu w zakładzie karnym, stopień demoralizacji lub postępy pod względem psychofizycznym, moralnym i kompetencji społecz-
8
w resocjalizacji, a w przypadku skazanego za przestępstwo popeł- nych, zawodowych, niż do niego trafił” . Wobec tego minimalnym
nione w zorganizowanej grupie albo związku mających na celu po- zakładanym efektem kary pozbawienia wolności jest poprawa ju-
pełnianie przestępstw – zagrożenie dla porządku prawnego, które rydyczna, a więc taka zmiana osobowości, która prowadzi do po-
może wyniknąć z nawiązania przez skazanego bezprawnych kon- wstrzymania się od popełniania przestępstw po opuszczeniu wię-
taktów z innymi członkami grupy, w tym zwłaszcza zagrożenie dla zienia. Efektem maksymalnym będzie poprawa moralna więźnia,
życia lub zdrowia ludzkiego albo dla czynności mających na celu rozumiana jako zmiana jego osobowości, która nastąpi wówczas,
ujawnienie mienia stanowiącego korzyść z popełnienia przestęp- gdy po przeanalizowaniu dotychczasowego postępowania uzna on,
stwa oraz fakt, że inni członkowie grupy lub związku przebywają że należy przestrzegać nie tylko norm prawnych, lecz także norm
na wolności. etycznych i moralnych, które są równie istotne w społecznej egzy-
stencji co normy stricte prawne .
9
Przyznanie osadzonemu statusu niebezpiecznego Twórcy Kodeksu karnego wykonawczego z 1997 r. wychodząc
jako rozwiązanie czasowe „z koncepcji poszanowania praw człowieka do decydowania o so-
Ustawodawca nie określił granic temporalnych stosowania wobec bie oraz realistycznego uznania faktu, że efektywne jest zwłaszcza
osadzonych niebezpiecznych rygorów przewidzianych w art. 88b takie oddziaływanie na dorosłego człowieka, które sam zaakcep-
§ 1 KKW. Wprowadził jednak mechanizmy, które mają zapobiegać tuje i jako jego podmiot nawiąże współdziałanie z wychowawcami,
10
nadmiernemu i automatycznemu przedłużaniu ich zastosowania, nauczycielami, terapeutami itp.” , odrzucili przymus resocjali-
dając w ten sposób prymat zasadzie indywidualizacji wykonywania zacji. W efekcie powyższego, zgodnie z treścią art. 67 § 1 KKW,
kary pozbawienia wolności. Uprawnione organy postępowania wy- wykonywanie kary pozbawienia wolności ma na celu wzbudzanie
konawczego mogą dostosowywać długość tego okresu do sytuacji w skazanym woli współdziałania w kształtowaniu jego społecznie
prawnej i faktycznej konkretnego skazanego, z uwzględnieniem pożądanych postaw, w szczególności poczucia odpowiedzialności
jego indywidualnych cech i właściwości. W tym celu komisje pe- oraz potrzeby przestrzegania porządku prawnego i tym samym
nitencjarne obligatoryjnie, nie rzadziej niż co trzy miesiące, doko- powstrzymania się od powrotu do przestępstwa. Z uprawnie-
nują weryfikacji decyzji w przedmiocie uznania za niebezpiecznego niem skazanego do resocjalizacji, niejako skorelowany został obo-
(art. 76 § 1 pkt 7 KKW). Z kolei skazany i jego obrońca zyskali wiązek administracji zakładu karnego zaoferowania określonych
uprawnienie do żądania, nie częściej jednak niż co trzy miesiące, programów i zajęć, które pomogą skazanemu w zmianie postaw
aby komisja wskazała przyczyny uzasadniające zarówno przyzna- z aspołecznych na prospołeczne . W oddziaływaniu na skaza-
11
nie statusu „N”, jak również zasadność stosowania wobec niego ry- nych, przy poszanowaniu ich praw i wymaganiu wypełniania
gorów związanych z tą decyzją (art. 88b § 3 KKW). Wobec tego nie- przez nich obowiązków, uwzględnia się przede wszystkim pracę,
uprawnione wydaje się stosowanie reżimu wynikającego z art. 88b zwłaszcza sprzyjającą zdobywaniu odpowiednich kwalifikacji za-
§ 1 KKW przez cały okres wykonywania kary pozbawienia wolności wodowych, nauczanie, zajęcia kulturalno-oświatowe i sportowe,
przez skazanego niebezpiecznego. Należy zgodzić się, że „paradok-
sem penitencjarnym” jest „dążenie do poprawy skazanego przez 8 J. Utrat-Milecki, Doktrynalne i normatywne źródła kryzysu więziennictwa,
odosobnienie od grona uczciwych ludzi, a pozostawienie w sytu- [w:] J. Utrat-Milecki (red.), Reformy prawa karnego. W stronę spójności i skutecz-
acji zbliżającej przestępców do siebie” . Tym większym paradoksem ności, Warszawa 2013, s. 62.
7
9 L. Bogunia, T. Kalisz, W sprawie interpretacji art. 67 K.K.W. Rozważania o celach
jest dążenie do zresocjalizowania osadzonego niebezpiecznego, wykonywania kary pozbawienia wolności i kierunkach współczesnej polityki karne,
rozumiane jako ponowne przystosowanie do funkcjonowania Nowa Kodyfikacja Prawa Karnego 26, 2010, s. 127–128; T. Kalisz, A. Kwieciński,
w społeczeństwie, przez utrzymywanie skazanego w maksymalnej Cele izolacji penitencjarnej w perspektywie odrzucenia idei resocjalizacji, Acta Uni-
versitatis Wratislavienis. Przegląd Prawa i Administracji 2013, Nr 95, s. 122.
10 Uzasadnienie rządowego projektu nowego kodeksu karnego wykonawczego, [w:]
6 Tamże. Nowe kodeksy karne z 1997 r. z uzasadnieniami Kodeks karny, Kodeks postępo-
7 J. Śliwowski, Tendencje abolicjonistyczne i skrajnie krytyczne w penitencjarystyce, wania karnego, Kodeks karny wykonawczy, Warszawa 1998, s. 546.
[w:] B. Hołyst, Problemy współczesnej penitencjarystyki w Polsce, t. I, Warszawa 11 G.B. Szczygiel, Cele wykonywania kary pozbawienia wolności – kilka refleksji, Nowa
1984, s. 17. Kodyfikacja Prawa Karnego, tom XLIII, Wrocław 2017, s. 527.

8 KLINIKA Nr 27 (32)/2020 www.fupp.org.pl