Page 17 - Klinika nr 29-30 (34-35)/2020-2021

DOROBEK PORADNI

28
lub inne środki po to, aby uwarunkowana płcią przemoc wo- rekomendacjach ogólnych Komitetu CEDAW z 2017 r. . Jak
32
bec kobiet była uważana za formę prześladowania w rozumieniu wskazał Komitet: „W wielu państwach ustawodawstwo dotyczące
art. 1a ust. 2 konwencji dotyczącej statusu uchodźców z 1951 r. przemocy wobec kobiet ze względu na płeć nie istnieje, jest niewy-
oraz za formę poważnej krzywdy uprawniającą do skorzystania starczające i/lub źle wdrożone. Erozja ram prawnych i politycznych
z ochrony uzupełniającej. Ponadto każde państwo ma zapewnić, mających na celu wyeliminowanie dyskryminacji lub przemocy
aby wszystkie zawarte w konwencji powody były interpretowane związanej z płcią, często uzasadnianej tradycją, kulturą, religią lub
z uwzględnieniem płci oraz by w przypadku, kiedy istnieje obawa fundamentalistycznymi ideologiami, a także znaczne zmniejszenie
prześladowania z co najmniej jednego z tych powodów, wniosko- wydatków publicznych, w ramach «środków oszczędnościowych»,
dawcy otrzymali status uchodźcy zgodnie ze stosownymi instru- w związku z gospodarczymi i finansowymi kryzysami, dodatkowo
mentami. Ponadto zobowiązuje się państwa strony konwencji osłabiają reakcje państwa. W kontekście kurczących się demokra-
do opracowania uwzględniających płeć procedur przyjmowania tycznych przestrzeni i konsekwentnego pogarszania się zasad pań-
wniosków od osób ubiegających się o azyl, status uchodźcy lub stwa prawa, wszystkie te czynniki pozwalają na wszechobecność
ochronę międzynarodową, a także zapewnienia specjalistycznych przemocy wobec kobiet związanej z płcią, prowadząc do kulturowej
usług wsparcia dla nich. bezkarności”.
Innym przykładem przeprowadzenia zajęć z zakresu ochrony ko- Przechodząc do omówienia koncepcji praw człowieka w zakresie
29
biet może być zagadnienie przemocy wobec kobiet jako przejawu pozytywnego obowiązku państwa, zacząć należy od rozróżnienia
naruszenia praw człowieka. Tak samo jak w pierwszym przykładzie i wyjaśnienia istoty zasadniczych jego aspektów ‒ materialnego
warto najpierw zapoznać studentów/studentki z najważniejszymi i proceduralnego. Materialny charakter praw człowieka oznacza,
aktami prawa międzynarodowego z zakresu wskazanej tematyki, że są to konkretne, indywidualnie i niezbywalnie przypisane każ-
w tym w szczególności z podstawowymi zasadami dotyczącymi demu człowiekowi prawa i wolności. Charakter proceduralny na-
koncepcji praw człowieka i odpowiedzialności państwa strony tomiast zawiera w sobie nie tylko wymiar wertykalny akcentu-
za dyskryminację, wynikającymi z EKPC. jący negatywny aspekt ochrony jednostki przed naruszeniami jej
W ramach tak zarysowanej tematyki zajęć należy zacząć od wska- praw przez państwo i jego organy, ale także aspekt horyzontalnej
zania, że perspektywa postrzegania przemocy wobec kobiet jako ochrony praw człowieka, a zwłaszcza związany z nim standard po-
przejawu dyskryminacji po raz pierwszy została uwzględniona zytywnego obowiązku państwa zapewnienia przestrzegania praw
30
w Konwencji w sprawie eliminacji wszelkich form dyskryminacji . człowieka również przez współobywateli. Pozytywny obowiązek
Z rekomendacji ogólnych do tej konwencji, a zwłaszcza rekomenda- państwa, wyrażający się w doktrynie due diligence (tzn. obowiązku
cji Nr 19 z 1992 r. , wynika, że uznaje się, iż przemoc ze względu dołożenia należytej staranności), polega na wymaganiu od or-
31
na płeć jest formą dyskryminacji, która w sposób istotny wpływa ganów krajowych takiego postępowania, które ma nie dopuścić
na możliwości kobiet w zakresie realizacji praw i wolności na zasa- do naruszenia praw zawartych przede wszystkim w EKPC przez
dach równości z mężczyznami, a także narusza ich prawo do życia, osoby prywatne bądź też doprowadzić do naprawienia powstałego
zakaz stosowania tortur albo okrutnego, nieludzkiego lub poniża- już naruszenia. Zakres obowiązków pozytywnych państwa ma nie-
jącego traktowania lub karania, prawo do wolności i bezpieczeń- wątpliwy wpływ na zakres jego odpowiedzialności. Perspektywa
stwa, równość wobec prawa, równouprawnienie w rodzinie, prawo prawno-człowiecza oznacza więc m.in. możliwość pociągnięcia
do najwyższych standardów ochrony zdrowia. Potwierdzenie tak państwa do odpowiedzialności przez Trybunał za brak ustanowie-
zdefiniowanego postrzegania przemocy wobec kobiet jako dys- nia w prawie krajowym regulacji w zakresie ochrony wszystkich
kryminacji ze względu na płeć nastąpiło także w najnowszych praw i wolności zawartych w EKPC, za wadliwe i nieefektywne
uregulowanie, a także za zaniechania w dziedzinie ochrony praw
jednostki przed zamachami osób trzecich dokonywanymi w sferze
prywatnej.
Problematyka przemocy uwarunkowanej płcią stanowi także integralną część zo- Poznanie powyższych zagadnień – przeprowadzone aktywnymi
28
bowiązania przyjętego przez Komisję Europejską w Planie działań na rzecz rów-
ności kobiet i mężczyzn, Komunikat Komisji Europejskiej do Rady, Parlamentu metodami – jest podstawą do rozwiązania przygotowanego ka-
Europejskiego, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego oraz Komi- zusu, np. z zakresu problemu dotyczącego przemocy domowej czy
tetu Regionów – Plan działań na rzecz równości kobiet i mężczyzn 2006–2010, przestępstwa zgwałcenia. Źródłem i inspiracją opracowania takiego
KOM (2006) 92, wersja ostateczna, Bruksela, 1.3.2006 r., http://eur-lex.europa.
33
euF; zob. o tym też I. Malinowska, W. Szczepański, Handel ludźmi na początku hipotetycznego stanu faktycznego mogą być zdarzenia rozpatry-
XXI wieku, Obronność – Zeszyty Naukowe Wydziału Zarządzania i Dowodzenia wane przez ETPC, zawarte w wielu orzeczeniach dotyczących tych
Akademii Obrony Narodowej 2013, Nr 1(5), s. 185 i nast.
29 Jak zauważa L. Mazowiecka [w:] Z problematyki reagowania na przemoc wobec kwestii.
kobiet, Prok. i Pr. 2015, Nr 12, s. 118: „Według raportu Światowej Organizacji Sztandarowym przykładem orzeczenia, które może być wzorem dla
Zdrowia przemoc wobec kobiet jest jednym z najbardziej uderzających przejawów opracowania hipotetycznego stanu faktycznego – będącego pod-
dyskryminacji kobiet i łamaniem praw człowieka. Raport nazywa to wręcz epide-
mią, ponieważ dotyka 35% kobiet. Większość kobiet doznaje przemocy fizycznej stawą analizy kwestii przemocy wobec kobiet jako formy dyskry-
bądź seksualnej od swoich partnerów. Blisko 40% wszystkich zabitych na świecie minacji – jest sprawa Opuz przeciwko Turcji z 9.9.2009 r. (skarga
kobiet było ofiarami swoich intymnych parterów. Przemocy seksualnej od osób
niezwiązanych z partnerem doświadczyło 7% kobiet na świecie”. Według nato-
miast danych opublikowanych przez Biuro ONZ ds. zwalczania handlu narkoty- 32 General recommendation No. 35 on gender-based violence against women, upda-
kami i przestępstw (UNODC) w 2017 r. zostało zamordowanych 87 tys. kobiet i ting general recommendation No. 19, CEDAW/C/GC/35.
dziewcząt na całym świecie. Aż w 58% przypadków sprawca pochodził z najbliż- 33 Przykładowy stan faktyczny: Janina K. była przez wiele lat ofiarą przemocy w ro-
szego otoczenia ofiary. 30 tys. kobiet zostało zabitych przez własnych mężów dzinie. Doświadczała ze strony męża wielu aktów przemocy fizycznej i psychicznej
bądź partnerów, 20 tys. przez innego członka rodziny. Dane statystyczne poka- w postaci bicia, popychania i wyzywania. Ostatecznie po wielu latach pokrzywdzo-
zują, że chociaż, generalnie rzecz biorąc, ofiarami zabójstw znacznie częściej stają na wszczęła przeciwko mężowi postępowanie w sprawie karnej w przedmiocie znę-
się mężczyźni (stanowią oni około 82% wszystkich ofiar zabójstw), jeżeli do za- cania się nad nią i nad jej małoletnimi dziećmi. Rok później mąż Janiny K. został
bójstwa dochodzi pomiędzy osobami bliskimi, to udział kobiet wśród ofiar takich skazany za przestępstwo maltretowania i znęcania się nad rodziną. Jednak sąd nie
zabójstw w konfiguracji, gdy sprawcą jest mężczyzna: mąż lub partner, wynosi uwzględnił wniosku pokrzywdzonej o nakazanie jej mężowi opuszczenia ich domu
przeszło 82%. z uzasadnieniem, że nie posiada kompetencji do ograniczenia jej mężowi dostępu
30 Dz.U. z 1982 r. Nr 10, poz. 71. do nieruchomości. Pokrzywdzona i jej dzieci zostały zatem zmuszone do przenie-
Zob. General Recommendation Nr 19 z 1992 r., http://www.ohchr.org. sienia się do przyjaciół i rodziny, a jedno dziecko musiało zmienić szkołę.
31
www.edukacjaprawnicza.pl 2(176) rok akademicki 2020/2021 13

14.06.2021 13:08
Klinika 29-30(34-35) 2020-2021.indd 13 14.06.2021 13:08
Klinika 29-30(34-35) 2020-2021.indd 13