Page 16 - Klinika nr 29-30 (34-35)/2020-2021

DOROBEK PORADNI

dydaktyki – w formie prowadzonego przez koordynatora/koor- Po omówieniu ze studentami/studentkami regulacji zawartych
dynatorkę sekcji wykładu – nie przynosi w nauczaniu klinicznym w konwencji genewskiej dotyczącej statusu uchodźców właściwe
oczekiwanego rezultatu i jest coraz bardziej krytykowany. może być przeprowadzenie warsztatu, którego przedmiotem bę-
Dlatego metodologia edukacji klinicznej powinna się opierać dzie analiza np. decyzji WSA w Warszawie z 8.10.2006 r. (V SA/
na różnych interaktywnych metodach nauczania, dzięki którym Wa 967/06, Legalis), który oddalając skargę cudzoziemki, uznał,
studenci i studentki będą mogli zdobywać niezbędne umiejętności że „sam fakt, że skarżąca podlegała przemocy domowej w Da-
i wiedzę w lepszy i skuteczniejszy sposób. gestanie, nie uzasadnia uznania jej za uchodźcę. Zdaniem Sądu,
Pierwszy przykład zajęć ukazujących dyskryminację przez prawo przemoc musi mieć związek z jednym z pięciu kryteriów konwen-
kobiet oraz podejmowanych przez środowiska feministyczne prób cji – rasą, religią, narodowością, przynależnością do określonej
przeciwdziałania temu zjawisku może dotyczyć problematyki ko- grupy społecznej lub przekonaniami politycznymi ‒ oraz należy
biet uchodźczyń. wyczerpać wszystkie dostępne w kraju procedury sądowe. Skar-
Tak zwana konwencja genewska z 28.7.1951 r. dotycząca statusu żąca nie zwracała się o pomoc do odpowiednich organów władz
23
uchodźców wraz z protokołem dodatkowym z 1967 r. określa rosyjskich. Odczuwane przez nią zagrożenie ze strony męża i jego
22
w art. 1 pkt A3, kto może być uznany za uchodźcę, i wśród uzna- przyjaciół nie jest wystarczającą przesłanką do udzielenia ochrony
nych powodów obaw przed prześladowaniem wymienia tylko: rasę, międzynarodowej. Gwałt oraz różne formy zastraszania stanowią
religię, narodowość, przynależność do określonej grupy społecznej czyny o charakterze kryminalnym i nie mogą być kwalifikowane
lub przekonania polityczne. Nie uwzględnia natomiast płci. Ozna- jako prześladowania ze strony władz państwowych w rozumieniu
czało to, że w świetle konwencji niedopuszczalne było np. wystą- Konwencji genewskiej”.
pienie przez kobietę z wnioskiem o nadanie jej statusu uchodźcy Krytyczna analiza powyższego orzeczenia może być przeprowa-
w państwie schronienia w związku z obawą przed prześladowa- dzona w formie burzy mózgów, analizy SWOT czy innych aktyw-
niem w kraju pochodzenia w postaci poddania jej szkodliwym dla nych metod nauczania klinicznego.
zdrowia praktykom kulturowym, stosowanym wobec dziewczynek Po przeprowadzeniu warsztatu, w ramach którego studenci/stu-
i kobiet, polegającym na obrzezaniu narządów rodnych. Dopiero dentki zidentyfikują błędy w wydanym przez WSA orzeczeniu
stosunkowo niedawno, bo na początku XXI w., zaakceptowano taką z podaniem uzasadnienia, omówienia wymaga orzeczenie NSA
wykładnię wspomnianej konwencji genewskiej, która umożliwia z 8.5.2008 r., w którym NSA wyraźnie uznał, że interpretacja WSA
26
przyjęcie, że użyte w konwencji pojęcie „przynależności do okre- była błędna . Na zakończenie tych zajęć warto również wskazać,
ślonej grupy społecznej” obejmuje również kobiety doświadczające że powyższy problem rozwiązuje ostatecznie wspomniana już
przemocy m.in. w postaci zmuszania do poddania się rytualnemu konwencja stambulska w sprawie zapobiegania i zwalczania prze-
obrzezaniu . Jest to przykład, jak prawo międzynarodowe zaczęło mocy wobec kobiet , w tym przemocy domowej. Zgodnie bowiem
24
27
dopiero po wielu latach od jego przyjęcia uwzględniać pespektywę z jej art. 60 każde państwo stosuje konieczne środki ustawodawcze
i doświadczenie kobiet, które często są narażone na inne niż męż-
czyźni rodzaje prześladowań. Warto dodać, że taki powód został
już natomiast uwzględniony w wydanym w 2004 r. akcie prawa
unijnego dotyczącym uchodźców, gdzie dodatkowo zaznacza się 26 Zgodnie z orzeczeniem NSA z 8.5.2008 r., wydanym w wyniku wniesionej skargi
w części normatywnej (art. 9 ust. 2a), że prześladowanie może na decyzję WSA, w sprawie odmowy nadania statusu uchodźcy i udzielenia zgody
przybrać formę przemocy fizycznej i psychicznej, w tym przemocy na pobyt tolerowany kobiety, która była ofiarą przemocy domowej, NSA wydał
wyrok, wyraźnie wskazując na błędną interpretację nieuznawania pewnego ro-
25
seksualnej . dzaju zachowań za prześladowania. Sąd stwierdził bowiem, że „międzynarodowe
prawa człowieka oraz międzynarodowe prawo karne jednoznacznie uznają pewne
działania za pogwałcenie podstawowych praw człowieka – na przykład poprzez
22 Dz.U. z 1991 r. Nr 119, poz. 515. przemoc na tle seksualnym – i traktują je jako poważne nadużycia kwalifikujące
23 Dz.U. z 1991 r. Nr 119, poz. 517. się jako prześladowanie. Uznanie, że gwałtu, bicia i znęcenia nie można zakwa-
24 Zob. wytyczne UNHCR z 2002 r., zgodnie z którymi definicja uchodźcy może się lifikować jako prześladowań, stanowi naruszenie art. 3 Europejskiej Konwencji
odnosić do sytuacji dotyczącej aspektów związanych z płcią. Oznacza to, że uza- o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności (...). Gwałt i przemoc do-
sadnienie wniosku o nadanie statusu uchodźcy może dotyczyć takich form prze- mowa świadczą zatem o naruszaniu prawa do wolności i bezpieczeństwa osobi-
śladowania, które odnoszą się szczególnie do kobiet lub pojawiają się właśnie dla- stego oraz kwalifikują się jako poniżające traktowanie”. W orzeczeniu tym NSA
tego, że dane osoby są kobietami, tak jak w przypadku wielu form dyskryminacji podkreślił także, że „praktyka innych krajów (...) wskazuje, że cechą stanowiącą
ze względu na płeć. Zgodnie z wytycznymi gender-related uchodźcza skarga może o istnieniu grupy społecznej w rozumieniu Konwencji może być również płeć,
dotyczyć przemocy seksualnej, przemocy domowej, handlu kobietami, zabójstw a kobiety mogą stanowić grupę społeczną, w rozumieniu art. 1A pkt 2 Konwen-
honorowych, zawierać takie formy prześladowania, na które narażone są szczegól- cji”. Ponadto NSA uznał, że „nie jest trafne stanowisko organów, zaakceptowane
nie kobiety i które stanowią dyskryminację ze względu na płeć, UNFPA state of w zaskarżanym wyroku, że wnioskodawca zawsze powinien wykazać, że w kraju
world population 2006. A Passage to Hope. Women and International Migration pochodzenia wyczerpał wszystkie dostępne środki ochrony. Należy stwierdzić,
2006, s. 59. że warunek braku ochrony ze strony państwa nie może być w każdym przypadku
25 Celem harmonizacji przepisów państw członkowskich UE dotyczących statusu rozumiany jako bezwzględny obowiązek wyczerpania dostępnych w kraju proce-
uchodźcy uchwalono dyrektywę Rady z 29.4.2004 r. (2004/83/WE) w sprawie dur ochronnych osobiście”. Warto dodać, że przedstawione orzeczenie NSA wy-
minimalnych standardów dotyczących kwalifikowania i statusu obywateli państw raźnie wskazuje polskim urzędom i sądom na możliwość uznawania przemocy
trzecich lub bezpaństwowców jako uchodźców lub jako osoby z innych przyczyn wobec kobiet za przejaw prześladowania. Powstaje jednak pytanie, na ile powyż-
potrzebujące ochrony międzynarodowej oraz zakresu przyznawanej ochrony. sza interpretacja zostanie zaakceptowana jako rozwiązanie systemowe, a na ile
W motywie Nr 30 preambuły przekształconej wersji tej dyrektywy z 2011/95/ pozostanie jednorazową decyzją niezmieniającą linii orzeczniczej w tym zakresie.
UE z 13.12.2011 r. w sprawie norm dotyczących kwalifikowania obywateli Taką obawę uzasadnia fakt, że z perspektywy przesłanek zawartych w konwencji
państw trzecich lub bezpaństwowców jako beneficjentów ochrony międzynaro- genewskiej przemoc wobec kobiet może być postrzegana jako zachowanie nale-
dowej, jednolitego statusu uchodźców lub osób kwalifikujących się do otrzyma- żące do sfery życia prywatnego, „domowego”, niezależne od państwa i jego poli-
nia ochrony uzupełniającej oraz zakresu udzielanej ochrony wyraźnie zapisano, tycznych struktur. Podmiotem stosującym przemoc jest prywatna osoba fizyczna,
co następuje: „Równie konieczne jest wprowadzenie wspólnego pojęcia przyna- najczęściej mąż, partner lub inny członek rodziny. Inaczej jest w przypadku prze-
leżności do szczególnej grupy społecznej jako powodu prześladowania. Definiując śladowania z powodu rasy, religii czy narodowości. Dodatkowo należy wskazać,
szczególną grupę społeczną, należy zwrócić należytą uwagę na aspekty związane że niezależnie od źródła prześladowania rozstrzygający dla uznania danej osoby
z płcią wnioskodawcy, jeżeli mają one związek z uzasadnioną obawą wnioskodaw- za uchodźcę jest brak ochrony ze strony państwa przed prześladowaniem. Ozna-
cy przed prześladowaniem, w tym na tożsamość płciową i orientację seksualną, cza to, że kobieta, wobec której stosowana była przemoc, może otrzymać status
które to aspekty mogą być powiązane z określoną tradycją prawną i zwyczajami, uchodźcy jedynie w sytuacji, kiedy państwo toleruje to albo nie udziela jej żadnej
prowadzącymi na przykład do okaleczania narządów płciowych, przymusowej ste- pomocy.
rylizacji czy przymusowej aborcji”. 27 Dz.U. z 2015 r. poz. 961.

12 KLINIKA Nr 29-30 (34-35)/2021 www.fupp.org.pl

14.06.2021 13:08
Klinika 29-30(34-35) 2020-2021.indd 12 14.06.2021 13:08
Klinika 29-30(34-35) 2020-2021.indd 12