Page 14 - Klinika nr 29-30 (34-35)/2020-2021

DOROBEK PORADNI

z którymi musi zmierzyć się prawo. Do ich rozwiązywania ko- E. Zielińska : „Środowiska kobiece początkowo nieufnie podcho-
4
nieczna jest nie tylko szeroka wiedza, ale też szczególna wrażli- dziły do doktryny praw człowieka. Uważały bowiem, że prawa
wość na przejawy jakiejkolwiek dyskryminacji, a także wola poli- człowieka są ustanowione przez białych bogatych mężczyzn, żeby
tyczna zmiany społecznej. Tym samym nauczanie w tym zakresie chronić ich własne, głównie polityczne interesy. Kobiety funkcjo-
powinno zajmować szczególne miejsce w edukacji prawniczej. nują zaś przede wszystkim w sferze prywatnej, nieobjętej ochroną
Ważną rolę mają tu do odegrania studenckie poradnie prawne. Jed- praw człowieka. Dlatego środowiska kobiece uznawały, że prawa
nym z koniecznych elementów efektywnego programu nauczania człowieka praktycznie nie chronią kobiet, a mogą stać się źródłem
klinicznego na wydziałach prawa jest, w mojej ocenie, zapewnienie dalszych zagrożeń, pozbawiając je np. prawa do decydowania o uro-
istnienia specjalnego programu lub najlepiej sekcji zajmującej się dzeniu dziecka”. Takie podejście do systemu praw człowieka było
prawami kobiet, ze szczególnym uwzględnieniem wiedzy na temat uzasadnione i wynikało z dystansu i obaw kobiet spowodowa-
5
zagadnień równego traktowania i niedyskryminacji, wynikającej nych historycznym i kulturowym ich wykluczeniem . „Trzeba było
z tzw. jurysprudencji feministycznej oraz standardów europejskich wielu lat sukcesów emancypacyjnych, żeby ruchy feministyczne
i światowych w tym zakresie. dostrzegły, że system ochrony praw człowieka ma walory, które
6
W dzisiejszej rzeczywistości społecznej i prawnej program naucza- można wykorzystać dla dobra kobiet” , a jeszcze wiele lat upłynęło,
nia klinicznego w sekcji zajmującej się niedyskryminacją lub pra- zanim system praw człowieka był faktycznie wykorzystywany dla
wami kobiet powinien w szczególności mieć kilka celów. ochrony ich praw.
Po pierwsze uświadomić słuchaczkom i słuchaczom, jak krótka jest Pozytywnie należy jednak ocenić, że ewolucja w rozumieniu i po-
historia emancypacji kobiet i jaka była w przeszłości rola prawa w ich dejściu do systemu praw człowieka doprowadziła do sytuacji,
wykluczaniu społecznym poprzez ograniczenie sfery ich aktywno- w której po pierwsze w działaniach międzynarodowych dostrze-
ści do prywatnej sfery życia, najczęściej rodzinnego. Po drugie pod- żono i nadal się widzi potrzebę genderowego spojrzenia na wiele zja-
kreślić znaczenie zawodów prawniczych w ochronie zasady równo- wisk wykluczających kobiety z bycia równo traktowanymi w prze-
ści i niedyskryminacji, wskazując na rolę, jaką prawo może odegrać strzeni publicznej, jak np. przemoc w rodzinie, przemoc seksualna
w procesie odwrotnym, tzn. inkluzji, włączania kobiet do publicznej czy niezapewnienie dostępu do zdrowia reprodukcyjnego. Po dru-
sfery życia społecznego na zasadach faktycznej równości. Nauczanie gie natomiast organizacje i środowiska kobiece dostrzegają obecnie
w tym zakresie wymaga nie tylko pogłębienia wiedzy na temat ro- w systemie praw człowieka skuteczny instrument w zapobieganiu
7
zumienia pojęcia równości i jego skorelowania z płcią człowieka, ale wszelkim formom dyskryminacji ze względu na płeć .
także, a może przede wszystkim zwiększenia wrażliwości na wszel- Współczesnych przykładów dyskryminacji ze względu na płeć,
kie, również bardziej wyrafinowane, często niełatwe do wykrycia jak już wspomniano, zarówno w Polsce, jak i na świecie jest nadal
i nieraz nieuświadamiane przejawy dyskryminacji, zarówno na eta- wiele. Przejawia się ona nie tylko w nierównym sposobie traktowa-
pie tworzenia prawa, jak i praktyki jego stosowania. nia kobiet w wielu obszarach funkcjonowania państwa i jego insty-
Oznacza to również potrzebę wyposażenia studentek i studentów, tucji, ale także w działalności podmiotów prywatnych. Przykładami
poza wiedzą, w umiejętności prawnicze, a także potrzebę rozwi- nierównego traktowania jest brak właściwej reprezentacji ilościo-
8
jania zdolności krytycznej analizy systemu prawa krajowego i po- wej kobiet w polityce oraz na innych stanowiskach decyzyjnych ,
lityki prawodawców oraz podmiotów stosujących prawo pod ką- pozbawienie kobiet prawa do decydowania o własnej seksualno-
tem jego oddziaływania, oddzielnie, na sytuację kobiet i mężczyzn ści i reprodukcji , traktowanie kobiet jako towaru, w tym towaru
9
(tzw. idea gender meanstreaming). seksualnego w ramach przestępczości handlu ludźmi , zjawisko
10
11
Edukacja w tym zakresie jest niezwykle ważna zwłaszcza w cza- przemocy wobec kobiet , w tym przemocy domowej oraz seksu-
12
13
sach, gdy często dochodzi do naruszeń praw człowieka przez wła- alnej , czy brak równości szans kobiet na rynku pracy .
14
dze publiczne, a upolitycznione sądy, których niezależność bywa Potrzeba włączania do programu nauczania klinicznego zagad-
kwestionowana, nie dają gwarancji skutecznej ochrony praw nie- nień związanych z dyskryminacją kobiet de iure i de facto powinna
których grup społecznych, w tym kobiet.
W tej sytuacji szczególnie ważne jest zapoznanie studentów/stu- 4 E. Zielińska, Handel kobietami jako naruszenie praw kobiet; Handel ludźmi. Zapo-
dentek z unijnymi standardami antydyskryminacyjnymi, przewi- bieganie i ściganie, Z. Lasocik (red.), Warszawa 2006, s. 177.
5 Zob. B. Namysłowska-Gabrysiak, Handel ludźmi w celu wykorzystania seksualnego.
dzianymi w prawie traktatowym oraz w tzw. dyrektywach równo- Zagadnienia karnoprawne i kryminologiczne, Warszawa 2018, s. 4 i nast.
ściowych, a także z międzynarodowym systemem ochrony praw 6 E. Zielińska, Handel kobietami jako naruszenie praw kobiet, s. 177.
człowieka oraz wypracowanym przez właściwe organy orzecznic- 7 Zob. na ten temat np. N. Buchowska, Międzynarodowe i europejskie standardy
twem na temat równości i dyskryminacji w zakresie takich praw, ochrony praw kobiet [w:] B. Guzik, N. Buchowska, P. Wiliński, Prawo wobec wyzwań
współczesności, t. 5, Poznań 2008, s. 70–72; M. Smolin, Zasada równości płci. Stu-
jak: prawo do życia, prawo do prywatności, prawo do wolności dium komparatystyczne standardów Rady Europy i Unii Europejskiej, Warszawa
2013.
od tortur i nieludzkiego traktowania itp. 8 M. Fuszara, Polityka jako obszar nierówności kobiet i mężczyzn w Polsce [w:] Chri-
W tym nurcie edukacyjnym powinny się też znaleźć takie zagadnie- stine Ockrent, Warszawa 2007; M. Fuszara, Równe szanse czy szklany sufit? Ko-
nia praktyczne, jak warunki dopuszczalności skargi indywidualnej biety w samorządach lokalnych [w:] Szklany sufit. Bariery i ograniczenia karier
kobiet, A. Titkow (red.), Warszawa 2003.
oraz procedura składania takiej skargi do Europejskiego Trybunału 9 M. Goldberg, Wojny reprodukcyjne. Płeć, władza a przyszłość świata, Warszawa
Praw Człowieka, a także do ONZ-towskich organów ochrony praw 2011; a także T. Boy-Żeleński, Piekło kobiet, Warszawa 2013.
kobiet, jak Komisja Statusu Kobiet, Komitet CEDAW czy grupa ro- 10 K. Barry, Female sexual slavery, C. Pateman, The Sexual Contract, California 1988.
11 J. Katz, Paradoks macho, Warszawa 2012, s. 19–45.
bocza ds. dyskryminacji kobiet w prawie i rzeczywistości społecznej. 12 M. Laird McCue, Domestic Violence: A Reference Handbook (Contemporary World
Warto też, omawiając znaczenie, jakie odgrywa współcześnie Issues), California USA 2007; S. Spurek, Izolacja sprawcy od ofiary. Instrumenty
przeciwdziałania przemocy w rodzinie, Warszawa 2013.
ETPC w zakresie ochrony podstawowych praw i wolności wszyst- 13 K. Barry, Female sexual slavery, J. Doezema, Sex slaves and discourse masters. The
kich obywateli i obywatelek państw należących do Rady Europy, construction of trafficking, London–New York 2010.
sięgnąć do historii i przypomnieć, że system ochrony praw czło- 14 Report from the Commission to the Council, The European Parliament, The Euro-
wieka nie stanowił od początku swego funkcjonowania efektyw- pean Economic and social committee and the committee of the regions, Equality
between women and men, 2010, COM (2009) 694 final, Bruksela, 18.12.2009
nego instrumentu dla ochrony praw kobiet. Jak słusznie zauważa SEC (2009) 1706.
10 KLINIKA Nr 29-30 (34-35)/2021 www.fupp.org.pl

Klinika 29-30(34-35) 2020-2021.indd 10 14.06.2021 13:08
14.06.2021 13:08
Klinika 29-30(34-35) 2020-2021.indd 10