Page 18 - Klinika Nr 31–32 (36–37)/2021–2022

NAUCZANIE KLINICZNE

a zwłaszcza rodzaju i rozmiaru doznanych obrażeń, czasokresu Odpowiedzialność karna opiera się na zasadzie odpowiedzialności
leczenia i innej niezdolności do pracy, uciążliwości procesu le- za czyn, tj. za własne działanie lub zaniechanie . Ponadto odpo-
31
czenia i dostosowawczej rehabilitacji, długotrwałości nasile- wiedzialność karna zasadniczo nie musi być określona na skutku,
nia dolegliwości bólowych, konieczności korzystania z opieki tzn. efektywnym uszczerbku dla dóbr prawnych. Jednak jak słusz-
i wsparcia innych osób oraz jej zakresu, trwałych następstw nie zauważa P. Konieczniak, „medyczne” stany faktyczne są to,
tych obrażeń w sferze fizycznej i psychicznej oraz ograniczeń, z punktu widzenia kwalifikacji prawnej, głównie nieumyślne prze-
jakie wywołują w dotychczasowym życiu, w tym potrzeby sta- stępstwa o charakterze materialnym przeciwko zdrowiu i życiu,
32
łej rehabilitacji, zażywania środków farmakologicznych, zmiany określone w Rozdziale XIX KK . Może więc chodzić o przepisy za-
charakteru zatrudnienia, trybu życia, przyzwyczajeń, czy też wierające znamię skutku, jeśli nie w postaci śmierci lub uszczerbku
27
sposobu spędzania wolnego czasu . zdrowotnego (tj. art. 152, 155, art. 156 § 2, art. 157 § 3 KK),
W sprawach dotyczących działań medycznych istnieje także moż- to przynajmniej narażenia na bezpośrednie niebezpieczeństwa ich
liwość wyboru postępowania przed sądem karnym. Jest to uwa- wystąpienia (np. art. 160 § 3 KK ).
33
runkowane każdorazowo wypełnieniem przesłanek tego rodzaju Ponadto większość przestępstw, o których mowa w zakresie czyn-
odpowiedzialności. Może być to sytuacja, w której doszło do po- ności medycznych, ma charakter publicznoskargowy, ale mogą
pełnienia przestępstwa (przestępstwo to czyn zabroniony przez zdarzyć się sytuacje, że dane przestępstwo jest ścigane z oskarże-
28
ustawę pod groźbą kary, bezprawny, zawiniony, społecznie szko- nia prywatnego, np. przestępstwa opisane w art. 212 i 216 KK.
dliwy w stopniu wyższym niż znikomy). Warto w tym kontekście Autorka ma jednak poczucie, że są one częściej popełniane wobec
zauważyć, że obecność warunku materialnego w definicji przestęp- przedstawicieli zawodów medycznych, a nie przez nich samych.
stwa pozwala korygować oceny prawne wtedy, gdy typizacja prze- Należy też uświadomić klientowi, że w razie odmowy przez pro-
stępstw okazuje się nieadekwatna do rzeczywistości (w przypad- kuraturę wszczęcia postępowania za przestępstwo ścigane z oskar-
kach, gdy czyn zabroniony przez ustawę jest nieszkodliwy), a także żenia publicznego, po spełnieniu określonych przesłanek, ma on
zaniechać reakcji karnej w odniesieniu do czynów zupełnie błahych prawo wnieść subsydiarny akt oskarżenia. Również w przypadku
(szkodliwych „znikomo”). odpowiedzialności karnej należy uświadomić klientowi kwestię
Ponadto, zgodnie z treścią art. 46 KK , w razie skazania sąd karny kosztów związanych z tym typem postępowania oraz wskazać
29
może orzec, a na wniosek pokrzywdzonego lub innej osoby upraw- wszystkie jego zalety i wady, jak również podkreślić obowiązywa-
nionej orzeka, stosując przepisy prawa cywilnego, obowiązek na- nie przymusu adwokacko-radcowskiego przy sporządzaniu subsy-
prawienia, w całości albo w części, wyrządzonej przestępstwem diarnego aktu oskarżenia. W tym zakresie klient może ubiegać się
szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. Orzeczenie o ustanowienie pełnomocnika z urzędu dla dokonania tej określo-
omawianego środka jest możliwe w przypadku skazania za jakie- nej czynności.
kolwiek przestępstwo, z którego wynikła szkoda lub które spowo- Zdarzają się sytuacje, w których po zapoznaniu się z opisem stanu
dowało wyrządzenie pokrzywdzonemu krzywdy. Pojęcia szkody faktycznego, który przedstawił klient studenckiej poradni prawnej,
i krzywdy należy tu definiować zgodnie z cywilistycznym ich ro- warto zastanowić się nad odpowiedzialnością zawodową przedsta-
zumieniem, tj. szkodę jako uszczerbek majątkowy (materialny), wiciela danego zawodu medycznego, np. lekarza. Odpowiedzial-
krzywdę zaś – jako uszczerbek niemajątkowy (niematerialny). ność zawodowa pracowników medycznych (nazywana też odpo-
Istota tego środka opiera się na założeniu, że jednym z celów pro- wiedzialnością dyscyplinarną) to jedna z form odpowiedzialności,
cesu karnego jest rozwiązanie konfliktu pomiędzy sprawcą a po- która jest ponoszona nie tylko za naruszenie prawa, ale również
krzywdzonym, a sposobem rozwiązania lub złagodzenia tego kon- za zachowanie niezgodne z etyką zawodową . Odpowiedzialność
34
fliktu jest m.in. naprawienie szkody wyrządzonej przestępstwem ta opiera się na zasadzie winy. Bez względu na samorząd zawodowy
(kompensacyjna funkcja prawa karnego) . takie postępowanie jest bezpłatne dla pacjenta lub jego rodziny.
30
31 Jak czytamy w: K. Dratwa, Odpowiedzialność zawodowa, karna i cywilna leka-
rzy, http://www.oil.org.pl/jsp/bip/drukuj.jsp?classId=/oil/oil57/gazeta/numery/
n2007/n200703/n20070315 (dostęp: 3.12.2021 r); zarzuty stawiane lekarzom
przez prokuratorów dotyczą najczęściej popełnienia przestępstw z Rozdzia-
łu XIX KK, tj. przeciwko życiu i zdrowiu. Należą do nich: 1) nieumyślne spowodo-
wanie śmierci człowieka (art. 155 KK) – przedmiotem odpowiedzialności są wy-
padki spowodowania śmierci człowieka, gdy sprawca ani nie chciał tej śmierci,
ani też się na nią nie godził, a jedynie dopuścił się nieostrożnego zachowania,
w wyniku którego nastąpiła śmierć człowieka; 2) nieumyślne spowodowanie cięż-
27 Wyr. SA w Gdańsku z 20.1.2016 r., I ACa 787/15, Legalis. kiego uszczerbku na zdrowiu w postaci: pozbawienia człowieka wzroku, słuchu,
28 Przestępstwo oznacza: a) pewne rzeczywiste zdarzenie oceniane społecznie jako mowy, zdolności płodzenia, innego ciężkiego kalectwa, ciężkiej choroby nieule-
karygodne; b) rzeczywiste zdarzenie (stan faktyczny) wypełniające prawne prze- czalnej lub długotrwałej, choroby realnie zagrażającej życiu, trwałej choroby psy-
słanki warunkujące odpowiedzialność karną i uznane za przestępstwo przez chicznej, całkowitej lub znacznej trwałej niezdolności do pracy w zawodzie lub
uprawniony do tego organ; c) abstrakcyjną konstrukcję prawną określającą prze- trwałego, istotnego zeszpecenia lub zniekształcenia ciała (art. 156 § 1 KK). Formę
słanki, których wypełnienie warunkuje odpowiedzialność karną, tak R. Zawłocki, kwalifikowaną stanowi skutek śmiertelny (art. 156 § 3 KK); 3) nieumyślne nara-
Pojęcie przestępstwa, [w:] R. Dębski (red.), System Prawa Karnego, t. 3, Nauka żenie na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku
o przestępstwie. Zasady odpowiedzialności, Warszawa 2013, s. 36. na zdrowiu (art. 160 § 3 KK). Ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego.
29 Jeśli tylko wina sprawcy została udowodniona, sąd nie może odmówić orzeczenia Przestępstwo jest zaś dokonane z chwilą narażenia na niebezpieczeństwo, cho-
tego środka, powołując się np. na niemożność lub trudności w zakresie udowod- ciażby osoba narażona nie doznała żadnej krzywdy; 4) wykonanie zabiegu lecz-
nienia rozmiaru szkody. W tym przypadku sąd powinien przeprowadzić postępo- niczego bez zgody pacjenta (art. 192 KK); 5) łapownictwo bierne (sprzedajność)
wanie dowodowe, w celu ustalenia wysokości szkody wyrządzonej przestępstwem, – art. 228 KK; 6) nadużycie władzy – art. 231 KK.
ewentualnie zasądzić obowiązek naprawienia szkody w tej części, która została 32 Ustawa z 6.6.1997 r. – Kodeks karny, t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1444 ze zm.
udowodniona. Omawiany środek kompensacyjny nie musi zatem obejmować 33 P. Konieczniak, Relacje między różnymi reżimami prawnymi odpowiedzialności,
pełnego odszkodowania; sąd karny może ograniczyć się jedynie do określonego [w:] E. Zielińska, T. Dukiet-Nagórska, A. Liszewska (red.), System Prawa Medyczne-
sposobu naprawienia szkody (np. restytucja) lub jej naprawienia jedynie w części. go. Tom III. Odpowiedzialność prawna w związku z czynnościami medycznymi,
W takiej sytuacji do dochodzenia pełnego odszkodowania pozostaje droga po- Warszawa 2021, s. 50 i n.
wództwa cywilnego, o czym była mowa powyżej w niniejszym opracowaniu. 34 E. Zielińska, Odpowiedzialność zawodowa, [w:] E. Zielińska, T. Dukiet-Nagórska,
30 P. Kozłowska-Kalisz, [w:] M. Mozgawa (red.), Kodeks karny. Komentarz, A. Liszewska (red.), System Prawa Medycznego. Tom III. Odpowiedzialność praw-
LEX/el.2021, komentarz do art. 46, teza 2. na w związku z czynnościami medycznymi, Warszawa 2021, s. 835.

edukacjaprawnicza.pl KLINIKA Nr 31-32 (36-37)/2021-2022 17

17.12.2021 11:33
Klinika 31-32(36-37) 2021-2022.indb 17 17.12.2021 11:33
Klinika 31-32(36-37) 2021-2022.indb 17