Page 27 - Klinika nr 15 (19)/2013
P. 27
DEBATA ŚRODOWISKOWA
wskazanych w art. 78 § 1 KPK. Niepodobna też przyjąć, że ska zanych z jego sytuacją fnansową winno obligować sąd do jedno
zany nie ma obowiązku udokumentowania podstaw omawiane znacznego wyjaśnienia, czy wnioskodawca nie domaga się wyzna
go wniosku w żadnym zakresie, w szczególności co do stanu jego czenia pełnomocnika z urzędu . Aktywność sądu w tym zakresie
29
majątku, dochodów i oszczędności sprzed pozbawienia wolności, jest o tyle istotna, że jej niewykazanie może zostać poczytane jako
23
stanu rodzinnego itp. Przykładowo jednak sam fakt posiadania brak rozpoznania domniemanego wniosku o ustanowienie obroń
określonych środków na koncie depozytowym przez skazanego cy z urzędu, co z kolei może stanowić przesłankę odwoławczą.
pozbawionego wolności nie oznacza, że mogą być one przez niego Nierozpoznanie wniosku oskarżonego o wyznaczenie mu obrońcy
w pełnym zakresie faktycznie wykorzystywane jeszcze w trakcie z urzędu stanowi rażące i mogące mieć wpływ na treść orzecze
24
wykonywania kary pozbawienia wolności . Bez wątpienia jednak nia naruszenie prawa do obrony zagwarantowanego w art. 6 KPK,
z należytym udokumentowaniem tej okoliczności będziemy mie a także art. 78 § 1 KPK. Ten ostatni przepis stanowi źródło upraw
li do czynienia, gdy osoba ubiegająca się o wyznaczenie obrońcy nienia oskarżonego do żądania wyznaczenia mu obrońcy z urzędu,
(pełnomocnika) z urzędu wykaże, że ustanowienie obrońcy z wy nie ulega jednak wątpliwości, że zobowiązuje sąd do rozpoznania
boru spowodowałoby taki uszczerbek dla niezbędnego utrzymania takiego wniosku. Nie ma przy tym znaczenia, że oskarżony, który
siebie i jego rodziny, że wykluczyłoby to zapewnienie minimalnego był pozbawiony wolności, został – na jego wniosek – doprowadzo
poziomu ich utrzymania . ny na rozprawę odwoławczą. Jego udział służy wprawdzie także
25
W ocenie SN prawo do korzystania z obrony z urzędu na podsta realizacji prawa do obrony, nie stanowi jednak alternatywy dla jego
wie art. 78 § 1 KPK nie może być traktowane jako obligatoryjne prawa do korzystania z pomocy obrońcy . Do naruszenia prawa
30
uprawnienie oskarżonego czy skazanego, przynależne mu na przy do obrony poprzez pozbawienie oskarżonego możliwości korzysta
kład z racji pozbawienia wolności, czy też wręcz konsekwencja sa nia z pomocy obrońcy z urzędu może również dochodzić w kon
mego skazania, ale powinno przysługiwać tylko tym oskarżonym tekście aktywności procesowej oskarżonego. W ocenie SN rażąco
lub skazanym, którzy rzeczywiście wykażą, że nie są w stanie po naruszają poczucie sprawiedliwości uchybienia godzące w pełną
nieść kosztów obrony bez uszczerbku dla niezbędnego utrzymania realizację prawa do obrony i prowadzące ostatecznie do pozbawie
siebie i rodziny. W sytuacji gdy wniosek o wznowienie postępo nia oskarżonego możliwości korzystania z pomocy obrońcy z urzę
wania na korzyść może być złożony w każdym czasie, to fakt, że du. Oceny tej nie może w żadnym wypadku zmienić aktywność
skazany wybrał – już po tym, jak złożył własnoręcznie sporządzo procesowa oskarżonego, przejawiająca się chociażby w składaniu
ny wniosek o wznowienie postępowania – inny cel, i to niemają rozlicznych wniosków i środków zaskarżenia, a także wykazywana
cy charakteru koniecznego, wydatkowania posiadanych przez sie przez niego znajomość przepisów prawa .
31
bie środków, których suma umożliwiałaby mu uzyskanie pomocy Przeprowadzona analiza praktyki orzeczniczej odnoszącej się do
obrońcy z wyboru, nie może stanowić podstawy do wyznaczeniu ustanawiania obrońców i pełnomocników z urzędu w sprawach
mu obrońcy z urzędu, nawet jeśli w dacie wezwania go do uzupeł karnych zdaje się wskazywać, że kształtuje się ona nieco odmien
nienia braków formalnych wniosku o wznowienie, przez sporzą nie niż tok postępowania tego rodzaju w sprawach cywilnych, na
dzenie i podpisanie wniosku przez adwokata, nie ma już wystar co zasadniczy wpływ ma zróżnicowany charakter tych procedur.
czających środków fnansowych . Pomijając aspekt obrony obligatoryjnej w postępowaniu karnym,
26
Nieco odmiennie kształtuje się kwestia ustanowienia obrońcy w świetle podobnie sformułowanych w art. 117 § 2 KPC oraz
z urzędu w sprawie o wykroczenie, bowiem wyznaczenie, w try art. 78 § 1 KPK przesłanek wyznaczenia pełnomocnika (obrońcy)
bie art. 22 Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia , z urzędu, odnoszących się przede wszystkim do sytuacji majątko
27
obrońcy z urzędu w postępowaniu w sprawie o wykroczenia uza wej benefcjenta nieodpłatnej pomocy prawnej, odmiennie kształ
leżnione jest od kumulatywnego spełnienia dwóch warunków: tuje się zakres obowiązków informacyjnych sądu dotyczących
niezamożności wnioskującego i interesu wymiaru sprawiedliwo możliwości ustanowienia obrońcy lub pełnomocnika oraz sposób
ści. Przepis ten wymaga także, by obwiniony w sposób należyty dokumentowania stanu majątkowego wnioskodawcy. Sąd karny,
wykazał pierwszą z przesłanek, przy czym – w odróżnieniu od działając niekiedy z własnej inicjatywy, powinien w tej materii
art. 78 § 1 KPK – uszczerbek w utrzymaniu siebie i rodziny musi wykazywać znacznie więcej zaangażowania niż sąd cywilny, który
być poważny, a więc taki, który w istotny sposób utrudniłby mu dysponuje również upraszczającym procedurę narzędziem w po
28
niezbędne utrzymanie . staci urzędowego formularza oświadczenia, obejmującego szcze
W orzecznictwie wskazuje się także na różne formy, jakie przybie gółowe dane o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach
rać może wniosek o ustanowienie obrońcy (pełnomocnika) z urzę
du. Niekiedy wystarczające będzie jedynie sygnalizowanie przez
23 Zob.: post. SN z 26.1.2012 r., III KZ 94/11, Legalis.
stronę trudnej sytuacji fnansowej, a to z kolei powinno zobligo 24 Zob.: post. SN z 20.10.2011 r., V KZ 56/11, OSNwSK 2011, Nr 1, poz. 1923.
wać sąd do poczynienia z urzędu dalszych ustaleń. W sytuacji gdy 25 Zob.: P. Hofmański, E. Sadzik, K. Zgryzek, op. cit., s. 433.
wnioskujący o wznowienie postępowania wskazuje, że „nie jest 26 27 Zob.: post. SN z 27.1.2010 r., II KO 117/09, OSNKW 2010, Nr 4, poz. 38.
Ustawa z 24.8.2001 r. – Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia, tekst
w stanie ponosić żadnych kosztów, ani też korzystać z usługi praw jedn.: Dz.U. z 2013 r. poz. 395 ze zm.
nej”, a powołując się w tym zakresie na dokumenty dołączone do 28 29 Zob.: post. SN z 16.11.2011 r., III KZ 77/11, OSNKW 2012, Nr 2, poz. 20.
jego wniosku o wznowienie, wniósł o ich uwzględnienie, to tego 30 Zob.: post. SN z 30.8.2011 r., V KZ 41/11, OSNwSK 2011, Nr 1, poz. 1508.
Zob.: wyr. SN z 2.8.2011 r., IV KK 195/11, Legalis.
rodzaju zasygnalizowanie przez wnioskodawcę okoliczności zwią 31 Zob.: wyr. SN z 29.6.2011 r., III KK 406/10, KZS 2011, z. 11, poz. 22.
Projekt „Opracowanie kompleksowych i trwałych mechanizmów wsparcia dla poradnictwa prawnego i obywatelskiego w Polsce”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
