Page 25 - Klinika nr 15 (19)/2013
P. 25
DEBATA ŚRODOWISKOWA
prawa do obrony (art. 42 ust. 2 Konstytucji RP). Powinna ona pod jak i jednocześnie na przesłanki warunkujące jego wyznaczenie
legać merytorycznej weryfkacji i nie może być objęta wyjątkiem, wraz z określeniem, za pomocą jakich środków dowodowych na
o którym mowa w art. 78 zd. 2 Konstytucji RP. leży je wykazać. Bez wątpienia jednak obowiązek wykazania ist
Podkreślenia wymaga, że z sentencją orzeczenia TK oraz żąda nienia przesłanek uzasadniających wyznaczenie obrony w trybie
niem zawartym we wniosku Rzecznika Praw Obywatelskich, już art. 78 § 1 KPK ciąży wyłącznie na oskarżonym i w tym zakresie
podczas toczącego się postępowania, w pełni zgodzili się pozostali sąd nie powinien wykazywać dodatkowej inicjatywy.
jego uczestnicy – Sejm RP oraz Prokurator Generalny – co już W sytuacji ustanowienia obrońcy lub pełnomocnika z urzędu sąd
9
10
na etapie rozstrzygania sprawy zdawało się świadczyć o kierunku, zobowiązany jest natomiast do czuwania nad prawidłową realizacją
w jakim zmierza rozstrzygnięcie TK. świadczonej pomocy prawnej. Stanowi to istotną różnicę w porów
Niezależnie od zmian, jakie przyniesienie spodziewana noweliza naniu do procedury cywilnej, gdzie ocena należytego wykonywania
cja KPK, która będzie stanowić reakcję ustawodawcy na orzeczenie obowiązków pełnomocnika z urzędu jest zastrzeżona do kompeten
TK, zmierzająca zapewne przede wszystkim w kierunku wprowa cji odpowiednich organów samorządu zawodowego, w szczególności
dzenia zaskarżalności decyzji sądu w zakresie odmowy ustano sądów dyscyplinarnych, przy czym sąd może i powinien informować
wienia pełnomocnika z urzędu oraz cofnięcia jego wyznaczenia, o ewentualnych uchybieniach w tym zakresie. Gdy jednak w postę
warto prześledzić dotychczasowy dorobek orzeczniczy w tej mate powaniu karnym to organ procesowy zadecydował o wyborze kon
rii. Co prawda sąd konstytucyjny w przytoczonym orzeczeniu nie kretnego adwokata, wyznaczając go obrońcą lub pełnomocnikiem
wypowiadał się na temat konieczności dokonania innych zmian z urzędu w celu udzielenia stronie pomocy prawnej, która jest fnan
w istniejącym modelu wyznaczania obrońców i pełnomocników sowana ze środków publicznych – również ten organ jest zobligowa
z urzędu w sprawach karnych, który być może należałoby ujedno ny do sprawowania kontroli nad skrupulatną realizacją obowiązku
licić z system ich ustanawiania w postępowaniu cywilnym, gdzie wynikającego z podjętej przez siebie decyzji procesowej. Uzasad
część kompetencji w tym zakresie (np. wyznaczenie konkretnego nione wątpliwości co do zakresu albo rzetelności czynności podję
pełnomocnika) realizowana jest przez samorządy zawodowe, ale tych przez adwokata muszą spowodować adekwatną reakcję organu
przy okazji projektowanych zmian KPK warto byłoby rozważyć procesowego zmierzającą albo do uzyskania stosownych wyjaśnień,
również ten aspekt sprawy. albo wręcz zmiany obrońcy z urzędu . Brak rzetelności i profesjona
13
lizmu adwokata powinien bowiem prowadzić do wyznaczenia innego
Zgodnie z najnowszym stanowiskiem judykatury na sądzie obrońcy z urzędu. Ustanowienie innego obrońcy z urzędu wchodzi
karnym nie spoczywa obowiązek pouczania oskarżonego w rachubę, gdy chociaż zostało uprawdopodobnione, że poprzednio
o konieczności przedłożenia dokumentów wykazujących wyznaczony adwokat zaniedbał swoich obowiązków w zakresie zle
14
brak posiadania przez niego środków na ustanowienie conych mu czynności . Natomiast w konkretnie określonej sytuacji
obrońcy oraz udowodnienia, że nie jest w stanie ponieść procesowej, gdy jednym z zarzutów osobistej skargi kasacyjnej ska
kosztów obrony bez uszczerbku dla niezbędnego utrzyma zanego są zastrzeżenia do braku aktywności i braku skuteczności
nia siebie i rodziny, a zatem koniecznej przesłanki przyzna działania obrońcy z urzędu występującego w postępowaniu odwo
nia obrońcy z urzędu, przewidzianej w art. 78 § 1 KPK. ławczym, oczywistym błędem ze strony sądu jest wyznaczenie tego
samego obrońcy w postępowaniu około kasacyjnym .
15
Żaden bowiem przepis procesowy nie nakłada na sąd obowiązku
pouczania oskarżonego o konieczności przedłożenia stosownych 9 Zob. pismo Marszałka Sejmu z 26.4.2012 r., BASWPTK2068/11, oraz przywo
dokumentów w celu wykazania przesłanek uzasadniających wy łana w nim argumentacja. http://www.trybunal.gov.pl/Rozprawy/2013/rozprawy.
htm, przy wyr. TK, K 30/11.
znaczenie obrońcy z urzędu w trybie art. 78 § 1 KPK. O naruszeniu 10 Zob. pismo Prokuratora Generalnego z 21.2.2012 r., PG VIII TK 79/11, oraz przy
zasady lojalności można byłoby mówić jedynie w kontekście treści wołana w nim argumentacja. http://www.trybunal.gov.pl/Rozprawy/2013/roz
prawy.htm, przy wyr. TK, K 30/11.
art. 16 § 2 KPK, jednak pod warunkiem, że w świetle okoliczności 11 Zob.: wyr. SN z 21.3.2013 r., II KK 348/12, KZS 2013, z. 6, poz. 46.
sprawy byłoby nieodzowne udzielenie oskarżonemu odpowiednie 12 III KK 3/09, OSNwSK 2009, Nr 1, poz. 1447.
13 Zob.: post. SN z 21.2.2013 r., V KZ 4/13, Legalis. W sprawie, na kanwie której
go pouczenia, a więc wskazania, że w stosownym terminie winien zapadało przedmiotowe orzeczenie, skazany – we wniesionym przez siebie za
udokumentować swoje twierdzenia, pod rygorem niekorzystnych żaleniu – zwracał uwagę sądu na różnice w sygnaturach akt poddanych analizie
11
dla niego skutków procesowych . Odmienne stanowisko zostało przez obrońcę wyznaczonego z urzędu w celu stwierdzenia, czy występują oko
12
zaprezentowane w wyroku SN z 1.7.2009 r. , w którym wskazano, liczności, które mogą stanowić przesłanki wniosku o wznowienie postępowania.
W sporządzonej przez obrońcę opinii o bezzasadności tego środka powoływał się
że wobec unormowania art. 78 § 1 KPK to obowiązkiem oskarżo on bowiem na badanie akt innej sprawy skazanego niż ta, która była przedmiotem
nego jest należyte wykazanie, że nie jest w stanie ponieść kosztów jego inicjatywy. Z tych względów rozpatrujący zażalenie skazanego sąd uznał, że
obrony bez uszczerbku dla niezbędnego utrzymania siebie. Jed zaskarżone zarządzenie w sposób nieuprawniony opiera się na przesłance o udzie
leniu skazanemu profesjonalnej pomocy prawnej świadczonej z urzędu i przepro
nak o tym obowiązku i sposobach wykazania trzeba go pouczyć, wadzeniu rzetelnej oceny jego sprawy z punktu widzenia istnienia potencjalnych
do czego zobowiązuje przepis art. 16 § 2 KPK, z konsekwencjami podstaw do wznowienia postępowania. Wątpliwości istniały bowiem już co do
tak podstawowego faktu jak identyfikacja sprawy, która została poddana badaniu
procesowymi określonymi w art. 16 § 1 KPK. Z uwagi na zaryso przez adwokata. Sąd zwrócił uwagę, że przed ponownym rozpoznaniem sprawy
wane rozbieżności w tym zakresie uznać należy, że zasadne jest należy zatem zapewnić skazanemu taką pomoc prawną udzieloną z urzędu, której
rzetelność nie będzie nasuwała wątpliwości podobnych do wyżej opisanych.
wskazanie stronie przez sąd zarówno na możliwość wystąpienia 14 Zob.: post. SN z 27.9.2012 r., III KZ 69/12, Legalis.
z wnioskiem o ustanowienie obrońcy (pełnomocnika) z urzędu, 15 Zob.: post. SN z 18.3.2010 r., III KZ 11/10, OSNwSK 2010, Nr 1, poz. 587.
Projekt „Opracowanie kompleksowych i trwałych mechanizmów wsparcia dla poradnictwa prawnego i obywatelskiego w Polsce”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
