Page 26 - Klinika nr 15 (19)/2013
P. 26
DEBATA ŚRODOWISKOWA
Niemniej jednak postępowanie wyznaczonego z urzędu obroń jego rozwinięcie § 284 ust. 1 Regulaminu urzędowania sądów po
20
cy oraz zakres czynności przez niego podejmowanych w ramach wszechnych nie wymagają udokumentowania sytuacji majątko
prowadzonej obrony powinny być oceniane w sposób obiektyw wej, a tylko należytego wykazania, że oskarżony nie jest w stanie
ny, przede wszystkim przez pryzmat zagwarantowania oskarżone ponieść kosztów obrony bez uszczerbku dla niezbędnego utrzyma
mu rzetelnego procesu. W ramach standardów tego procesu nie nia siebie i rodziny. Dlatego też wymóg ten może zostać spełniony
można gwarantować dokonywania przez obrońców tylko takich przez złożenie pisemnego oświadczenia o stanie majątkowym .
21
czynności, które są zgodne z poglądami wnioskodawców. Sąd nie Na uwagę zasługuje również zagadnienie ponoszenia kosztów obro
może przy tym wyznaczać kolejnych obrońców z urzędu, aż ny z urzędu w sytuacji zmiany stanu majątkowego oskarżonego
do uzyskania przez wnioskodawcę oczekiwanego przez niego w trakcie trwania postępowania. Dopuszczalne bowiem w świetle
efektu . Strona, która ubiega się o wyznaczenie jej obrońcy czy art. 623 KPK i art. 78 § 1 KPK jest wstępne zwolnienie od opłaty
16
pełnomocnika z urzędu, nie ma jednocześnie uprawnienia do sku i ustanowienie obrońcy z urzędu, a na zakończenie postępowania,
tecznego domagania się, aby tym pełnomocnikiem (obrońcą) była zgodnie z treścią art. 626 § 1 KPK, zasądzenie kosztów od oskarżo
wskazana przez nią konkretna osoba . nego lub od skazanego. Decyzja taka powinna być jednak uzasad
17
Stan majątkowy oskarżonego wskazujący, że oskarżony nie jest niona. Uzasadnienie stanowić może wystąpienie nowych lub ujaw
w stanie ponieść kosztów obrony, obok braku obrońcy z wyboru nienie nieznanych okoliczności, które powodują, że wstępna decyzja
oraz wystąpienia oskarżonego do właściwego organu procesowego o zwolnieniu od opłaty i ustanowieniu obrońcy z urzędu z powodu
z wnioskiem o wyznaczenie obrońcy z urzędu, stanowi, w świetle niezamożności oskarżonego lub skazanego była błędna. Zmiana
brzmienia art. 78 § 1 KPK, podstawową przesłankę ustanowienia okoliczności może być związana nie tylko z późniejszym wzboga
obrońcy z urzędu. Kwestia oceny możliwości fnansowych oskar ceniem się osoby ubiegającej się o zwolnienie od opłaty i ustano
żonego jest o tyle problematyczna, że przepis art. 78 § 1 KPK wca wienie obrońcy z urzędu, ale także z zatajaniem przez nią swego
le nie odwołuje się do braku jakichkolwiek źródeł dochodu osoby rzeczywistego stanu majątkowego, stanu dochodów i wydatków.
ubiegającej się o wyznaczenie obrońcy w tym trybie, ale nakazuje Skazany, któremu wyznaczono obrońcę z urzędu, uzasadniając tę
odnosić koszty obrony do rzeczywistych możliwości fnansowych decyzję, zgodnie z treścią art. 78 § 1 KPK, niemożnością poniesienia
wnioskodawcy. Nie jest zatem tak, że tylko brak źródła dochodu po kosztów obrony, może zasadnie zakładać, że nie poniesie kosztów
stronie wnioskującego o wyznaczenie obrońcy z urzędu uzasadnia obrony z urzędu, o ile nie dojdzie do zmiany jego sytuacji majątko
uwzględnienie takiego wniosku. Rzeczywistą ustawową przesłan wej. Późniejsza zmiana stanowiska sądu sprowadzająca się do innej
ką takiej decyzji jest bowiem brak możliwości poniesienia kosztów oceny tych samych okoliczności faktycznych może być odbierana
22
obrony bez uszczerbku dla niezbędnego utrzymania siebie i rodzi jako element nielojalnej wobec strony gry procesowej .
ny, co przecież nie wyklucza dysponowania stałym źródłem docho Nie sposób również jednolicie określić reguł dokumentowania sy
du. Istotą problemu jest bowiem realna możliwość sfnansowania tuacji majątkowej i osobistej skazanego, zwłaszcza gdy odbywa już
tego „niezbędnego utrzymania”, o jakim mowa w art. 78 § 1 KPK, karę pozbawienia wolności. W stosunku do osoby przebywającej
i dopiero w następnej kolejności – poniesienia kosztów obrony. w warunkach izolacji są utrudnione możliwości zebrania stosow
Taka właśnie sekwencja wynika jednoznacznie z treści regulacji nych dokumentów, zwłaszcza tych, które wiążą się z jej pobytem
18
ustawowej . w zakładzie karnym. W tym świetle trudno znaleźć uzasadnie
W sytuacji zaprzestania pełnienia obowiązków przez pełnomoc nie dla tego, by sąd, do którego wpłynął wniosek o wyznaczenie
nika z wyboru oskarżony domagający się wyznaczenia obrońcy obrońcy z urzędu, nie mógł zasięgnąć podstawowych informacji
z urzędu również musi przejawić inicjatywę zmierzającą do wyka związanych z faktem pozbawienia wnioskodawcy wolności, a ocze
zania, że wystąpiły pozostałe przesłanki warunkujące jego usta kiwał tylko na ich udokumentowanie przez skazanego. W szcze
nowienie. Zgodnie z treścią przepisu art. 78 § 1 KPK skuteczność gólności możliwe jest, i celowe, ustalenie drogą urzędową takich
przewidzianego tam żądania jest uzależniona od należytego wyka danych, jak początek i długość okresu odbywania kary pozba
zania przez zainteresowanego, że nie jest w stanie ponieść kosztów wienia wolności, jak również tego, czy skazany jest zatrudniony
obrony bez uszczerbku dla niezbędnego utrzymania siebie i rodzi odpłatnie w zakładzie karnym oraz jaki jest stan jego konta de
ny. Zarówno zatem inicjatywa, jak i ciężar wykazania okoliczno pozytowego i jakie ciążą na nim zobowiązania fnansowe. Wpraw
ści uzasadniających jej uwzględnienie spoczywają na oskarżonym. dzie w konkretnej sytuacji uzyskanie tych danych może się okazać
Samo skierowanie do sądu informacji przez dotychczas wy- niewystarczające dla oceny zasadności wniosku, jednak nie spo
stępującego adwokata, że przestał pełnić funkcję obrońcy sób nie zauważyć, że stanowią one istotny element uzasadniający
oskarżonego z wyboru, nie rodzi żadnych obowiązków – poza ubieganie się o wyznaczenie obrońcy z urzędu z powodów ➜
wypadkami obrony obligatoryjnej – po stronie prezesa sądu .
19
Nie mniej istotne są również ustalenie momentu oceny sytuacji 16 Zob.: post. SN z 5.7.2012 r., IV KZ 40/12, Legalis.
majątkowej skazanego i sposób jej dokumentowania przy rozpo 17 18 Zob.: post. SN z 26.9.2012 r., II KZ 34/12, Legalis.
Zob.: post. SN z 30.5.2012 r., IV KZ 28/12, Legalis.
znawaniu wniosku o wyznaczenie obrońcy z urzędu. Zgodnie z re 19 Zob.: post. SN z 3.12.2010 r., II KK 105/09, OSNwSK 2010, Nr 1, poz. 2416.
gułą rebus sic stantibus – sąd powinien ocenić sytuację majątkową 20 Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 23.2.2007 r. – Regulamin urzędowa
nia sądów powszechnych, Dz.U. Nr 38, poz. 249 ze zm.
skazanego w chwili orzekania w przedmiocie wniosku o wyznacze 21 Zob.: post. SN z 25.11.2010 r., V KZ 70/10, KZS 2011, z. 1, poz. 55.
nie obrońcy z urzędu. Przepisy art. 78 § 1 KPK oraz stanowiący 22 Zob.: post. SN z 18.2.2010 r., II KZ 6/10, OSNwSK 2010, Nr 1, poz. 364.
Projekt „Opracowanie kompleksowych i trwałych mechanizmów wsparcia dla poradnictwa prawnego i obywatelskiego w Polsce”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
