Page 22 - Klinika nr 15 (19)/2013
P. 22
DEBATA ŚRODOWISKOWA
Należy mieć również na względzie, że dokonanie przez sąd procesowe mające wpływ na wynik sprawy. Wpływ ten należy jed
niewłaściwej oceny w zakresie potrzeby ustanowienia peł nak wykazać . Brak pouczenia strony będącej osobą niesłyszącą,
27
nomocnika z urzędu może, w określonych przypadkach, niemówiącą i bardzo słabo widzącą o możliwości uzyskania pomo
prowadzić do pozbawienia strony prawa do obrony jako cy prawnej z urzędu i możliwości uzupełnienia postępowania do
przesłanki bezwzględnej nieważności postępowania. wodowego poprzez np. wezwanie biegłych na rozprawę w celu za
dania im dodatkowych pytań stanowi naruszenie art. 5 i 212 KPC
W judykaturze wskazuje się, że w niektórych przypadkach nieprzy i może być oceniane jako naruszające prawo do rzetelnego procesu
znanie fachowego pełnomocnika z urzędu – mimo spełnienia określo sądowego, gwarantowanego przez art. 6 ust 1 EKPCz, oraz naru
nych warunków – może być kwalifkowane jako powodujące nieważ szające zasady zawarte w art. 45 Konstytucji RP .
28
ność postępowania wskutek pozbawienia strony możności obrony jej Na uwagę zasługuje również stanowisko SN, który wskazuje, że
praw. Dotyczy to jednak tylko sytuacji, gdy strona swoim zachowa z prawa do rzetelnego procesu wynika, iż wniosek o ustano-
niem wykazuje nieznajomość reguł postępowania lub nieporadność wienie pełnomocnika z urzędu winien być rozpoznany bez
prowadzącą do tego, że przy faktycznym lub prawnym skomplikowa zbędnej zwłoki, a także bez podejmowania dalszych defnitywnych
niu sprawy nie jest w stanie wykorzystać prawnych możliwości pra w skutkach dla stron czynności procesowych, a w szczególności
widłowego jej prowadzenia. Co do zasady odmowa ustanowienia przed wydaniem merytorycznego rozstrzygnięcia w sprawie .
29
dla strony radcy prawnego lub adwokata z urzędu (pomijając Niewątpliwie na gruncie obecnie obowiązujących regulacji KPC,
kwestię ewentualnego braku pouczenia o takiej możliwości) nie znowe lizowanych przede wszystkim dzięki interwencji orzeczniczej
usprawiedliwia zarzutu nieważności postępowania wskutek po- TK, nastąpiło poszerzenie kręgu podmiotów, które mogą ubiegać się
zbawienia strony możności obrony swych praw. Z tych względów o przyznanie radcy prawnego lub adwokata z urzędu, a kryterium do
w okolicznościach sprawy, w której istotą sporu są ustalenia faktów chodowe przestało być jedynym decydującym o możliwości ustano
odnoszących się do stanu zdrowia i zdolności do pracy, brak fachowe wienia profesjonalnego pełnomocnika, choć nadal pozostaje najistot
go pełnomocnika zasadniczo nie może być uznany za powodujący po niejsze. Niemniej jednak efektywność funkcjonowania istniejącego
zbawienie strony możliwości obrony jej praw . Natomiast oddalenie systemu jest uzależniona wyłącznie od dyskrecjonalnej decyzji sądu
22
wniosku o ustanowienie pełnomocnictwa procesowego z urzędu dla rozstrzygającego sprawę, który w tym zakresie, oprócz zobiektywi
strony, która z powodu choroby psychicznej nie jest w stanie podjąć zowanej przesłanki cenzusu majątkowego strony, kieruje się również
racjonalnej obrony swych praw w postępowaniu sądowym, uzasadnia niezbyt precyzyjnym kryterium „potrzeby udziału profesjonalnego
nieważność postępowania spowodowaną pozbawieniem strony moż pełnomocnika w sprawie”. Ustawodawca nie dokonał bowiem egzem
ności obrony swych praw . Również podjęcie przez sąd I instancji de plifkacji sytuacji bądź określania przesłanek, które przesądzałyby
23
cyzji o potrzebie ustanowienia w sprawie pełnomocnika z urzędu już o konieczności przyznania stronie pełnomocnika z urzędu, co zdaje
po wydaniu nieprawomocnego wyroku obliguje sąd odwoławczy do się w pewniej mierze wypełniać praktyka orzecznicza, zmierzająca
rozważenia, czy brak pomocy radcy prawnego lub adwokata w postę do wyznaczenia swoistego standardu oraz ustalenia zasad istnienia
powaniu poprzedzającym wydanie tego orzeczenia nie mógł być przy potrzeby ustanawiania radców prawnych lub adwokatów z urzędu.
czyną pozbawienia możności obrony praw, a tym samym prowadzić Wpływa to niewątpliwie na umożliwienie dostępu do wymiaru spra
do nieważności postępowania . wiedliwości, choć jednocześnie nie stwarza warunków, aby realizacja
24
W orzecznictwie zwraca się również uwagę na przypadki, gdy o ko prawa do sądu w tym aspekcie przybrała absolutny charakter.
nieczności ustanowienia radcy prawnego lub adwokata decydują
określone zaniechania strony w toku postępowania. Wówczas za Streszczenie:
potrzebą ustanowienia pełnomocnika z urzędu w celu zapewnienia Opracowanie dotyczy pomocy prawnej świadczonej przez państwo
stronie należytej ochrony jej praw przemawiają niekwestionowane w zakresie przyznawania nieodpłatnej pomocy prawnej. W artykule
przez nią w toku procesu wady postępowania dowodowego . omówiono kwestie związane z wyznaczaniem pełnomocnika z urzę
25
du w ramach procedury cywilnej. W opracowaniu dokonano przed
Dopuszcza się natomiast odmowę zwolnienia strony od stawienia orzecznictwa sądowego dotyczącego zasad oraz trybu
kosztów sądowych lub ustanowienia pełnomocnika w celu przyznawania pełnomocnika z urzędu. Przeprowadzono analizę kry
wniesienia skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem teriów jakimi powinien kierować się sąd dokonując wyznaczenia peł
prawomocnego orzeczenia, jeżeli skarga z oczywistych nomocnika. Wskazano na problemy z tym związane, w tym słabość
względów podlegałaby odrzuceniu . rozwiązań legislacyjnych. Zawarto również propozycję zmian legisla
26
cyjnych prowadzący do poprawy tego stanu rzeczy. ➜
Kwestia braku pouczenia o możliwości domagania się ustanowie
nia pełnomocnika może stać się również podstawą apelacji, gdyż 22 Zob.: post. SN z 18.10.2011 r., III UZ 24/11, Legalis.
ocena, czy w takiej sytuacji wystąpiła powinność, o której mowa 23 Zob.: wyr. SN z 14.2.2013 r., II CSK 385/12, Legalis.
24 Zob.: wyr. SN z 8.6.2006 r., II CSK 51/06, MoP 2006, Nr 13 s. 680.
w art. 5 KPC, należy do sądu. To sąd, kierując się swoją wiedzą 25 Zob.: wyr. SN z 14.2.2013 r., II CSK 385/12, Legalis.
i doświadczeniem, ocenia, czy wystąpiły przesłanki uzasadniające 26 Zob.: uchw. SN z 13.7.2010 r., III CZP 29/10, OSNC 2010, Nr 11 poz. 144.
pouczenie strony. Brak pouczenia o możliwości złożenia wniosku 27 28 Zob.: wyr. SN z 28.10.2003 r., I CK 185/02, Legalis.
Zob.: wyr. SN z 2.2.2011 r., I UK 293/10, MoPr 2011, Nr 8, s. 437.
o ustanowienie pełnomocnika z urzędu może stanowić uchybienie 29 Zob.: wyr. SN z 11.7.2012 r., II CSK 657/11, OSNC 2013, Nr 4 poz. 49.
Projekt „Opracowanie kompleksowych i trwałych mechanizmów wsparcia dla poradnictwa prawnego i obywatelskiego w Polsce”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
