Page 22 - Klinika nr 15 (19)/2013
P. 22

DEBATA ŚRODOWISKOWA


Należy mieć również na względzie, że dokonanie przez sąd procesowe mające wpływ na wynik sprawy. Wpływ ten należy jed­
niewłaściwej oceny w zakresie potrzeby ustanowienia peł­ nak wykazać . Brak pouczenia strony będącej osobą niesłyszącą,
27
nomocnika z  urzędu może, w  określonych przypadkach, niemówiącą i bardzo słabo widzącą o możliwości uzyskania pomo­
prowadzić do pozbawienia strony prawa do obrony jako cy prawnej z urzędu i możliwości uzupełnienia postępowania do­
przesłanki bezwzględnej nieważności postępowania. wodowego poprzez np. wezwanie biegłych na rozprawę w celu za­
dania im dodatkowych pytań stanowi naruszenie art. 5 i 212 KPC
W judykaturze wskazuje się, że w niektórych przypadkach nieprzy­ i może być oceniane jako naruszające prawo do rzetelnego procesu
znanie fachowego pełnomocnika z urzędu – mimo spełnienia określo­ sądowego, gwarantowanego przez art. 6 ust 1 EKPCz, oraz naru­
nych warunków – może być kwalifkowane jako powodujące nieważ­ szające zasady zawarte w art. 45 Konstytucji RP .
28
ność postępowania wskutek pozbawienia strony możności obrony jej Na uwagę zasługuje również stanowisko SN, który wskazuje, że
praw. Dotyczy to jednak tylko sytuacji, gdy strona swoim zachowa­ z prawa do rzetelnego procesu wynika, iż wniosek o ustano-
niem wykazuje nieznajomość reguł postępowania lub nieporadność wienie pełnomocnika z  urzędu winien być rozpoznany bez
prowadzącą do tego, że przy faktycznym lub prawnym skomplikowa­ zbędnej zwłoki, a także bez podejmowania dalszych defnitywnych
niu sprawy nie jest w stanie wykorzystać prawnych możliwości pra­ w  skutkach dla stron czynności procesowych, a  w szczególności
widłowego jej prowadzenia. Co do zasady odmowa ustanowienia przed wydaniem merytorycznego rozstrzygnięcia w sprawie .
29
dla strony radcy prawnego lub adwokata z urzędu (pomijając Niewątpliwie na gruncie obecnie obowiązujących regulacji KPC,
kwestię ewentualnego braku pouczenia o takiej możliwości) nie znowe lizowanych przede wszystkim dzięki interwencji orzeczniczej
usprawiedliwia zarzutu nieważności postępowania wskutek po- TK, nastąpiło poszerzenie kręgu podmiotów, które mogą ubiegać się
zbawienia strony możności obrony swych praw. Z tych względów o przyznanie radcy prawnego lub adwokata z urzędu, a kryterium do­
w okolicznościach sprawy, w której istotą sporu są ustalenia faktów chodowe przestało być jedynym decydującym o możliwości ustano­
odnoszących się do stanu zdrowia i zdolności do pracy, brak fachowe­ wienia profesjonalnego pełnomocnika, choć nadal pozostaje najistot­
go pełnomocnika zasadniczo nie może być uznany za powodujący po­ niejsze. Niemniej jednak efektywność funkcjonowania istniejącego
zbawienie strony możliwości obrony jej praw . Natomiast oddalenie systemu jest uzależniona wyłącznie od dyskrecjonalnej decyzji sądu
22
wniosku o ustanowienie pełnomocnictwa procesowego z urzędu dla rozstrzygającego sprawę, który w tym zakresie, oprócz zobiektywi­
strony, która z powodu choroby psychicznej nie jest w stanie podjąć zowanej przesłanki cenzusu majątkowego strony, kieruje się również
racjonalnej obrony swych praw w postępowaniu sądowym, uzasadnia niezbyt precyzyjnym kryterium „potrzeby udziału profesjonalnego
nieważność postępowania spowodowaną pozbawieniem strony moż­ pełnomocnika w sprawie”. Ustawodawca nie dokonał bowiem egzem­
ności obrony swych praw . Również podjęcie przez sąd I instancji de­ plifkacji sytuacji bądź określania przesłanek, które przesądzałyby
23
cyzji o potrzebie ustanowienia w sprawie pełnomocnika z urzędu już o konieczności przyznania stronie pełnomocnika z urzędu, co zdaje
po wydaniu nieprawomocnego wyroku obliguje sąd odwoławczy do się w  pewniej mierze wypełniać praktyka orzecznicza, zmierzająca
rozważenia, czy brak pomocy radcy prawnego lub adwokata w postę­ do wyznaczenia swoistego standardu oraz ustalenia zasad istnienia
powaniu poprzedzającym wydanie tego orzeczenia nie mógł być przy­ potrzeby ustanawiania radców prawnych lub adwokatów z urzędu.
czyną pozbawienia możności obrony praw, a tym samym prowadzić Wpływa to niewątpliwie na umożliwienie dostępu do wymiaru spra­
do nieważności postępowania . wiedliwości, choć jednocześnie nie stwarza warunków, aby realizacja
24
W orzecznictwie zwraca się również uwagę na przypadki, gdy o ko­ prawa do sądu w tym aspekcie przybrała absolutny charakter.
nieczności ustanowienia radcy prawnego lub adwokata decydują
określone zaniechania strony w toku postępowania. Wówczas za Streszczenie:
potrzebą ustanowienia pełnomocnika z urzędu w celu zapewnienia Opracowanie dotyczy pomocy prawnej świadczonej przez państwo
stronie należytej ochrony jej praw przemawiają niekwestionowane w zakresie przyznawania nieodpłatnej pomocy prawnej. W artykule
przez nią w toku procesu wady postępowania dowodowego . omówiono kwestie związane z wyznaczaniem pełnomocnika z urzę­
25
du w ramach procedury cywilnej. W opracowaniu dokonano przed­
Dopuszcza się natomiast odmowę zwolnienia strony od stawienia orzecznictwa sądowego dotyczącego zasad oraz trybu
kosztów sądowych lub ustanowienia pełnomocnika w celu przyznawania pełnomocnika z urzędu. Przeprowadzono analizę kry­
wniesienia skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem teriów jakimi powinien kierować się sąd dokonując wyznaczenia peł­
prawomocnego orzeczenia, jeżeli skarga z  oczywistych nomocnika. Wskazano na problemy z tym związane, w tym słabość
względów podlegałaby odrzuceniu . rozwiązań legislacyjnych. Zawarto również propozycję zmian legisla­
26
cyjnych prowadzący do poprawy tego stanu rzeczy. ➜
Kwestia braku pouczenia o możliwości domagania się ustanowie­
nia pełnomocnika może stać się również podstawą apelacji, gdyż 22 Zob.: post. SN z 18.10.2011 r., III UZ 24/11, Legalis.
ocena, czy w takiej sytuacji wystąpiła powinność, o której mowa 23 Zob.: wyr. SN z 14.2.2013 r., II CSK 385/12, Legalis.
24 Zob.: wyr. SN z 8.6.2006 r., II CSK 51/06, MoP 2006, Nr 13 s. 680.
w art. 5 KPC, należy do sądu. To sąd, kierując się swoją wiedzą 25 Zob.: wyr. SN z 14.2.2013 r., II CSK 385/12, Legalis.
i doświadczeniem, ocenia, czy wystąpiły przesłanki uzasadniające 26 Zob.: uchw. SN z 13.7.2010 r., III CZP 29/10, OSNC 2010, Nr 11 poz. 144.
pouczenie strony. Brak pouczenia o możliwości złożenia wniosku 27 28 Zob.: wyr. SN z 28.10.2003 r., I CK 185/02, Legalis.
Zob.: wyr. SN z 2.2.2011 r., I UK 293/10, MoPr 2011, Nr 8, s. 437.
o ustanowienie pełnomocnika z urzędu może stanowić uchybienie 29 Zob.: wyr. SN z 11.7.2012 r., II CSK 657/11, OSNC 2013, Nr 4 poz. 49.










Projekt „Opracowanie kompleksowych i trwałych mechanizmów wsparcia dla poradnictwa prawnego i obywatelskiego w Polsce”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
   17   18   19   20   21   22   23   24   25   26   27