Page 21 - Klinika nr 15 (19)/2013
P. 21
DEBATA ŚRODOWISKOWA
końca recypowane na grunt praktyki sądowej w sytuacjach ustana pełnomocnika. Oceny, czy taka potrzeba zachodzi, sąd dokonuje,
wiania profesjonalnych pełnomocników. biorąc pod uwagę zarówno przymioty osobiste strony, a szcze
Pomimo nowelizacji przepisów KPC bez wątpienia nadal aktualne gólnie jej nieporadność w formułowaniu żądań i przedstawianiu
pozostaje stanowisko, zgodnie z którym sąd może ustanowić rad- okoliczności faktycznych sprawy, jak i charakter samej sprawy, jej
cę prawnego lub adwokata na wniosek strony, nie może nato- ewentualne zawiłości i konieczność prowadzenia wielowątkowego
miast uczynić tego z urzędu . Sąd nie jest bowiem uprawniony postępowania dowodowego oraz rozważenia skomplikowanych
14
do narzucenia stronie ustanowienia pełnomocnika z urzędu w sytu zagadnień prawnych . Stan zawiłości sprawy sądowej nie jest za
18
acji, kiedy nie jest ona zainteresowana udzieleniem jej nieodpłatnej tem jedynym kryterium warunkującym potrzebę udziału radcy
pomocy prawnej, nawet gdyby sąd rozstrzygający sprawę uznawał prawnego lub adwokata w postępowaniu. Stwierdzenie zaistnienia
to za konieczne i niezbędne dla zachowania dalszego toku postępo tej przesłanki ustanowienia pełnomocnika z urzędu powinno być
wania. Za wyjątkowy w tym zakresie uznać należy jedynie art. 560 bowiem dokonane przy uwzględnieniu zarówno okoliczności doty
1
KPC, umożliwiający – w sprawach o ubezwłasnowolnienie, o uchy czących charakteru danej sprawy (stopnia jej skomplikowania), jak
lenie oraz zmianę ubezwłasnowolnienia – na ustanowienie pełno i możliwości oraz umiejętności istniejących po stronie wnioskują
mocnika z urzędu dla osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasno cego, np. ewentualnej nieporadności czy trudności z samodziel
wolnienie, lub dla osoby ubezwłasnowolnionej, jeżeli ze względu na nym podejmowaniem czynności procesowych . Analiza praktyki
19
stan zdrowia psychicznego nie jest ona zdolna do złożenia wnio orzeczniczej prowadzi zatem do wniosku, że przyznanie z urzędu
sku, a sąd uzna udział adwokata lub radcy prawnego w sprawie za radcy prawnego lub adwokata w postępowaniu będzie potrzebne
potrzebny. Analogiczna regulacja został zawarta w art. 48 ustawy zazwyczaj w sytuacji, gdy strona wnosząca o jego ustanowienie jest
15
z 19.8.1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego . W pozostałych na tyle niezorientowana w postępowaniu, iż ma kłopoty z samo
przypadkach ustanowienie pełnomocnika z urzędu może nastąpić dzielnym inicjowaniem czynności procesowych, bądź gdy sprawa
jedynie na wniosek strony lub uczestnika postępowania. jest skomplikowana pod względem faktycznym lub prawnym, a jej
Podejmując rozstrzygnięcie w zakresie przyznania profesjonalne poprowadzenie wymaga specjalistycznej wiedzy, którą powinni po
go pełnomocnika z urzędu, oprócz kryterium dochodowego, które siadać profesjonalni pełnomocnicy. W praktyce sądowej zdarza się
zdaje się nadal posiadać rangę podstawowego, sąd – kierując się re jednak, co powinno zostać defnitywnie wyeliminowane, że usta
gulacją zawartą w art. 117 § 5 KPC – bada również potrzebę udzia nowienie pełnomocnika z urzędu ma przyczynić się do pomocy są
łu w sprawie radcy prawnego lub adwokata. Obiektywne probierze dowi, a nie stronie, która w sposób ewidentny, nadużywając prawa
oraz wskaźniki owej potrzeby nie zostały jednak przez ustawodaw do sądu i wszczynając kolejne postępowania sądowe, nie potraf
cę, chociażby w sposób przykładowy, wskazane w tym przepisie. sprecyzować swoich roszczeń oraz oczekiwań. W takiej sytuacji
Niemniej jednak stanowi ona drugi istotny, choć znacznie mniej sąd, ustanawiając radcę prawnego lub adwokata, niejako przerzuca
obiektywny element, który łącznie z kryterium statusu material ciężar ustalenia przedmiotu i zakresu sporu, którego wywiedzenie
nego musi wystąpić, aby doszło do przyznania stronie pełnomoc z oświadczeń strony jest niemożliwe, na pełnomocnika z urzędu,
nika z urzędu. Jakkolwiek w postępowaniu cywilnym sąd roz- najczęściej poprzez zobowiązanie go do sprecyzowania, czego do
patrujący sprawę nie jest bezwzględnie związany wnioskiem maga się strona.
strony o ustanowienie dla niej radcy prawnego lub adwokata, W praktyce sądowej podnosi się bowiem, że prawo do reprezento
co wynika z dyspozycji art. 117 KPC, który nie tworzy sam w so wania interesów przed sądem nie może być rozumiane jako bez
bie prawa podmiotowego, to ograniczenie możliwości przyznania względne prawo do każdorazowego żądania ustanowienia dla po
pomocy prawnej przez profesjonalnego pełnomocnika osobie nie woda pełnomocnika z urzędu, gdyż z brzmienia art. 117 § 5 KPC
zamożnej należy do wypadków wyjątkowych . wynika, iż jedną z przesłanek przyznania stronie pomocy pełno
16
W orzecznictwie wskazuje się zatem na istnienie dwóch podstaw mocnika z urzędu jest uznanie przez sąd orzekający, że udział rad
przyznania pełnomocnika, których dopiero kumulatywne cy prawnego lub adwokata jest w sprawie niezbędny. Zasadność
wystąpienie czyni żądanie strony w tym zakresie zasadnym przyznania pełnomocnika z urzędu każdorazowo podlega więc
20
i usprawiedliwionym. Jeśli bowiem osoba fzyczna niezwolniona ocenie sądu . Z pewnością przesłanki takiej nie będą stanowiły
od kosztów sądowych, domagająca się ustanowienia dla niej radcy subiektywne odczucia strony, ponieważ emocjonalny charakter
prawnego lub adwokata, złoży oświadczenie, że nie jest w stanie spraw rozwodowych nie może stanowić wyłącznego argumentu
21
ponieść kosztów jego wynagrodzenia bez uszczerbku utrzyma przemawiającego za ustanowieniem pełnomocnika z urzędu .
nia koniecznego dla siebie i swojej rodziny, to sąd przychyli się do
prośby strony tylko wtedy, gdy uzna udział profesjonalnego peł 14 Zob.: post. SN z 15.11.1967 r., III PRN 73/67, NP. 1968, Nr 9, s. 1377; wyr. SN
nomocnika w sprawie za potrzebny. W razie braku jednej z powyż z 6.11.1996 r., II UKN 7/96, OSNAPiUS 1997, Nr 11, poz. 200 i wyr. SN
z 16.12.1997 r., II UKN 404/97, OSNAPiUS 1998, Nr 21, poz. 641.
szych przesłanek sąd oddali złożony przez stronę wniosek o udzie 15 Dz.U. z 2011 r. Nr 231, poz. 1375 ze zm.
lenie pomocy prawnej z urzędu. Wobec tego przy ustanawianiu 16 Zob.: post. SA w Krakowie z 11.8.2010 r., I ACz 1041/10, Legalis.
17 Zob.: post. SA w Katowicach z 10.9.2012 r., III AUz 206/12, www.orzeczenia.
pełnomocnika z urzędu należy mieć na uwadze przede wszystkim ms.gov.pl.
aktualną sytuację materialną strony oraz charakter toczącej się 18 Zob.: post. SA w Rzeszowie z 24.8.2012 r., I ACz 548/12, Legalis.
sprawy . Potrzeba udziału w sprawie radcy prawnego lub adwo 19 20 Zob.: post. SA w Warszawie z 24.10.2006 r., III AUz 201/06, LexPolonica.
17
Zob.: wyr. SA w Gdańsku z 21.5.2013 r., I ACa 142/13, Legalis.
kata stanowi bowiem ustawową przesłankę ustanowienia takiego 21 Zob.: post. SA w Krakowie z 1.2.2011 r., I ACz 29/11, Legalis.
Projekt „Opracowanie kompleksowych i trwałych mechanizmów wsparcia dla poradnictwa prawnego i obywatelskiego w Polsce”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
