Page 7 - Klinika nr 15 (19)/2013

WARSZTAT PRACY NAUCZYCIELA KLINICZNEGO

Umiejętność 5. – komunikacja (umiejętność porozu- Raport MacCrate’a wskazuje, że na umiejętność porozumiewania
miewania się) się składają się dwie ważne umiejętności szczegółowe: 1) oceny
Kolejną umiejętnością prawnika jest porozumiewanie się. Praw­ perspektywy odbiorcy przekazu oraz 2) używania efektywnych
19
nik, ze względu na doniosłą rolę społeczną, którą odgrywa, po­ metod komunikacji .
winien przywiązywać szczególną wagę do doskonalenia warszta­ By świadczyć pomoc prawną drugiej osobie, prawnik musi chociaż­
tu komunikacyjnego. J. Jabłońska-Bonca podkreśla, że „prawnik by w minimalnym stopniu zrozumieć potrzebę klienta i cel, z któ­
reaktywny” zostaje wypierany przez „prawnika kreatywne- rym on do prawnika przychodzi. Ze zdolnością oceny perspektywy
go”, który jest nie tylko specjalistą od redagowania pism pro­ klienta łączy się również trudna umiejętność mówienia językiem
cesowych czy wygłaszania mów sądowych, ale także staje się dostosowanym do odbiorcy przekazu. Język prawniczy jest sto­
specjalistą od rozwiązywania konfiktów, który wspomaga stro­ sunkowo hermetyczny i bardzo często osoby spoza grona prawni­
20
ny we wzajemnej komunikacji . Jak pisze J. Stadniczeńko: „Ko­ czego nie rozumieją jego znaczenia .
17
munikacja jest sensem i istotą również pracy prawnika” . Wa­ W ramach przeprowadzonych ankiet respondenci oceniali swoje umie­
18
chlarz umiejętności komunikacji interpersonalnej, które musi jętności związane z porozumiewaniem się z klientem, nabyte dzięki
posiąść prawnik, by móc rzetelnie wykonywać zawód, jest więc udziale w zajęciach w klinikach prawa. Za pomocą 4­stopniowej skali
niezwykle szeroki. określali poziom nabytej umiejętności szczegółowej. Tabela 3 przed­
stawia dokładny rozkład głosów odnośnie do każdej umiejętności.
Tabela 3. Podział odpowiedzi respondentów na pytanie: Jak oceniasz umiejętności
związane z porozumiewaniem się z klientem nabyte dzięki udziale w SPP?

Umiejętność: Poziom umiejętności nabytej dzięki udziale w SPP
Na wysokim Dobrze Na średnim Nie nabyłem takiej
poziomie poziomie umiejętności
oceny perspektywy klienta 26% 60% 13% 1%

zadawania odpowiednio sformułowanych pytań 23,5% 58% 16% 2%
aktywnego słuchania 42% 45% 11% 2%
przekazywania trudnych informacji 18% 47% 29% 6%
posługiwania się pozajęzykowymi środkami wyra- 20,5% 43% 26,5% 10%
zu stosownie do sytuacji
asertywnej odmowy klientowi 22% 44% 25% 9%

podsumowania i zakończenia rozmowy 29% 55% 14% 2%
OGÓŁEM: 25,7 % 50,6% 19,2% 4,5%
Źródło: A. Mordel, op. cit., s. 64.
Powyższe pozwala stwierdzić, że studenci bardzo wysoko oceniają Studenci prawa wysoko oceniają swoje umiejętności doradzania. Na
możliwości, jakie daje im studenckie poradnictwo prawne. Poło­ pytanie, czy podczas działalności w poradni prawnej potrafli wy­
wa ankietowanych dobrze oceniła poziom umiejętności związanej kazać się tą umiejętnością, zdecydowana większość odpowiadała
z porozumiewaniem się z klientem nabytej w czasie zajęć w kli­ twierdząco. W pytaniu wyodrębniono cztery zdolności szczegó-
nice prawa. Najwięcej osób (choć zaledwie 10% ankietowanych) łowe, które zgodnie z raportem MacCrate’a wpływają na umiejęt-
wskazało, że nie nabyło umiejętności związanych z komunikacją ność doradzania: umiejętność ustalenia jasnej relacji z klientem,
niewerbalną. Przyczyną zapewne jest fakt, że zachowania niewer­ uwzględniającej naturę i ograniczenia wynikające z roli studenta
balne są dużo mniej „kontrolowalne” niż zachowania werbalne udzielającego porady prawnej; umiejętność zebrania istotnych in­
21
i znacznie więcej czasu i wysiłku wymaga doskonalenie indywidu­ formacji z punktu widzenia decyzji, jaką zamierzał podjąć klient;
alnej mowy ciała.
17 J. Jabłońska-Bonca, Prawnik a sztuka negocjacji i retoryki, Warszawa 2002, s. 13.
Umiejętność 6. – doradzanie 18 J. Stadniczeńko, Kompetencje komunikacyjne jako wyznacznik profesjonalności
Doradzanie stanowi jedną z podstawowych metod pomocy klien­ prawników, Opolskie Studia Administracyjno­Prawne V, Opole 2008, s. 329.
19 MacCrate Report, op. cit., s. 139.
towi przez prawnika. Studia prawnicze nie przewidują zajęć 20 Więcej na ten temat: I. Mulak, M. Szeroczyńska, Jak uczyć prawników dobrej komu­
z doradzania klientowi, jest to bowiem umiejętność, któ- nikacji z klientem, Warszawa 2006, s. 214.
rą uważa się za naturalną w przypadku zawodu prawnicze- 21 Zob. hierarchię kontrolowalności zachowań człowieka: R. Brown, Social Psycholo­
go i niewymagającą dodatkowego przygotowania. Jednak gy, New York 1986, s. 505, gdzie autor w skali od najbardziej kontrolowanych do
najbardziej „przezroczystych” zachowań wyróżnia: 1) zachowania werbalne, języ­
umiejętność doradzania, podobnie jak każda z umiejętności praw­ kowe, które najłatwiej jest dostosować do odpowiedniego kontekstu, zamierzo­
niczych, może być w przemyślany sposób doskonalona i nie po­ nego celu; 2) mimikę twarzy, której kontrolowania można się w pewnym stopniu
wyuczyć, trudniej jednak ją opanować niż zachowania werbalne; 3) zachowania ru­
winna być oparta jedynie o intuicję i naturalne wyobrażenia praw­ chowe, przy czym najłatwiej kontrolować jest ciało, trudniej ręce, następnie nogi
nika . Możliwość doskonalenia umiejętności doradzania dana i najtrudniej stopy, i jako ostanie – 4) właściwości głosu, najtrudniej jest bowiem
22
jest studentom świadczącym porady prawne w ramach ruchu po­ panować nad siłą, intonacją, drżeniem głosu, i to najczęściej głos zdradza stan
emocjonalny człowieka.
radnianego. 22 F. Zoll, B. Namysłowska-Gabrysiak, Metodologia…, op. cit., s. 18.
6 KLINIKA Nr 15 (19)/2013 www.fupp.org.pl