Page 6 - KLINIKA-16-20-2014
P. 6
WARSZTAT PRACY NAUCZYCIELA KLINICZNEGO
§ 1 KPC, zdaje się jednoznacznie wykluczać możliwość umocowania reprezentowania takiej osoby w postępowaniu przez studenta,
na tej podstawie studenta kliniki prawa przez osobę, która się do a więc – jak wykazano powyżej – osobę nieobjętą zakresem zasto-
tej kliniki zgłosiła, do reprezentowania tej ostatniej przez takiego sowania art. 87 KPC, skutkowałoby nieważnością postępowania
23
studenta w postępowaniu przed sądem w jej sprawie. W grę wcho- (art. 379 pkt 2 KPC) i dawało podstawę do wznowienia postępo-
dziłoby tu bowiem umocowanie ad hoc do prowadzenia przed są- wania (art. 401 pkt 2 KPC).
dem konkretnej sprawy, a zatem stosunek nawiązany doraźnie, bez
istnienia trwającego w dłuższej perspektywie zarządu lub stałego Czy student może uczestniczyć w posiedzeniach sądu?
zlecenia. Co przy tym istotne, istnienie takiej podstawy do udziele- W praktyce studenci uczestniczą w rozprawach sądowych w ra-
nia pełnomocnictwa na gruncie art. 87 § 1 KPC jest przedmiotem mach wyjść do sądu z prawnikiem naukowo-dydaktycznym uczel-
badania sądu. Podkreśla się w związku z tym, że osoba chcąca wy- ni, będącym jednocześnie sędzią; wówczas są to zajęcia eduka-
stąpić w charakterze mocodawcy na powołanej podstawie powin- cyjne silnie sprofi lowane praktycznie. Może jednak być tak, że
na dołączyć do pozwu lub innego pisma inicjującego postępowa- podczas pracy nad daną sprawą w ramach poradni prawnej stu-
nie w sprawie umowę o zarząd lub umowę zlecenia, ewentualnie dent pójdzie na posiedzenie sądu razem z osobą, która zwróciła
pełnomocnictwo, z którego treści wynika, że sprawuje ona opisany się o pomoc prawną do poradni. Nie we wszystkich studenckich
powyżej zarząd lub jest z mocodawcą w stałym stosunku zlecenia, poradniach prawnych działających w Polsce to ostatnie rozwiąza-
24
choć w tym ostatnim przypadku sąd, jeśli poweźmie wątpliwości, nie jest praktykowane . Generalnie jednak zauważyć należy, że
może zażądać od pełnomocnika przedłożenia umowy dotyczącej co do zasady nie ma ku temu przeszkód proceduralnych, bowiem
powierzenia zarządu majątkiem lub interesami bądź umowy zlece- student może wejść na salę rozpraw, chyba że przepis ustawy
nia zawartej ze stroną . Co więcej, podnosi się, że sąd, jeżeli w wy- taką możliwość wyłącza. Zasada jawności postępowania sądowe-
20
25
26
niku powziętych wątpliwości będzie badać, czy rzeczywiście istnieje go przyjmowana jest m.in. w art. 6 EKPCz, art. 14 MPPOiP ,
stosunek zlecenia pomiędzy stroną a osobą, która zgłosiła się jako art. 45 Konstytucji RP czy art. 42 § 2 i 3 ustawy z 27.7.2001 r.
jej pełnomocnik, może żądać okazania, poza samą umową zlece- Prawo o ustroju sądów powszechnych .
27
nia, także rachunków wystawianych przez zleceniobiorcę za jego We wszystkich tych przypadkach jawność postępowań sądowych
usługi, pokwitowań przez zleceniobiorcę odbioru wynagrodzeń za jest zasadą, doznającą jednak pewnych wyjątków motywowanych
wykonywanie zlecenia, zeznań podatkowych zleceniobiorcy, w któ- różnymi względami, np. bezpieczeństwem państwa. Szczegółowe
rych wykazał dochody będące wynagrodzeniem otrzymywanym od omawianie wszystkich konstrukcji normatywnych w tym zakresie
zleceniodawcy, jak też informacji z urzędu skarbowego o zaliczkach zdecydowanie przekraczałoby ramy niniejszego opracowania, dla-
na podatek zleceniobiorcy wpłaconych przez zleceniodawcę czy do- tego też zasadne będzie skupienie się na rozwiązaniach dotyczą-
kumentów zaświadczających o rezultatach działań podejmowanych cych jawności postępowania i jej wyłączeń w Kodeksie postępowa-
21
przez zleceniobiorcę na rzecz zleceniodawcy . nia cywilnego.
Na tle tego ostatniego aktu prawnego należy przede wszystkim
Student kliniki nie byłby w stanie przedstawić takiej pod- zwrócić uwagę na art. 9 ust. 1 KPC. Przepis ten bowiem jako za-
stawy do występowania w charakterze pełnomocnika, nie sadę przewiduje jawne rozpoznawanie spraw, dopuszczając od niej
łączy go bowiem z osobą, która zgłosiła się do kliniki, ża- wyjątki, które mogą wynikać z przepisów szczególnych . Z punktu
28
den stały stosunek zlecenia czy umowa o zarząd, a co za widzenia rozważanej problematyki przedmiotem zainteresowania
tym idzie, nie sposób przeprowadzić – jeśli sąd by do tego uczynić należy w tym zakresie nie tzw. jawność wewnętrzną po-
zobowiązał z uwagi na powstałe wątpliwości – dowodu stępowania, w stosunku do jego stron czy uczestników, lecz tzw.
na trwanie tego stosunku i jego realny charakter (poprzez jawność zewnętrzną, przejawiającą się w stosunku do publiczno-
przedstawienie np. wspomnianych powyżej faktur czy ze- ści, czyli osób trzecich, niebiorących udziału w tym postępowaniu
29
znań podatkowych). ani osobiście niezainteresowanych jego wynikiem – postronnych .
Gwarantowana przepisami jawność zewnętrzna postępowania ➜
Jak też wspomniano, ewentualne tworzenie takiej podstawy do-
raźnie, dla prowadzenia konkretnej sprawy, również nie spełnia 20 H. Ciepła, [w:] K. Piasecki (red.), op. cit., t. I, s. 437.
przesłanki z art. 87 § 1 KPC, która umożliwiałaby działanie w roli 21 22 K. Knoppek, [w:] H. Dolecki, T. Wiśniewski, op. cit., t. I, s. 339.
Tekst jednolity przyjęty przez Radę Fundacji Uniwersyteckich Poradni Prawnych
pełnomocnika w postępowaniu sądowym. Konkludując, uznać na- na mocy uchwały 9/2014 z 8.3.2014 r. (http://www.fupp.org.pl/kliniki-prawa/
leży, że student kliniki prawa nie może działać w sądowym postę- 23 standardy, dostęp 22.4.2014 r.).
powaniu cywilnym jako pełnomocnik będącej stroną procesu lub Zob. też uchw. SN z 8.7.2008 r., III CZP 154/07, OSN 2008, Nr 12, poz. 133;
uchw. SN z 28.7.2004 r., III CZP 32/04, Wokanda 2005, Nr 2, s. 2; wyr. SN
uczestnikiem postępowania nieprocesowego osoby, która zgłosi- z 20.8.2001 r., I PKN 586/00, OSNAPiUS 2003, Nr 14, poz. 335. Tak też: A. Zie-
ła się do uniwersyteckiej poradni prawnej. Skoro zatem zgodnie liński, Glosa do uchwały SN z 8 lipca 2008 r. (III CZP 154/07), MoP 2008, Nr 21,
s. 1165.
z art. 7 pkt E Standardów działalności uniwersyteckich poradni 24 Pojawiać się tu bowiem mogą różne problemy, np. ryzyko wystąpienia wypadku,
prawnych studenci poradni mogą reprezentować klientów który nie jest objęty zakresem ubezpieczenia uczelni lub studenta, i – co za tym
22
przed sądem lub organem jako ich pełnomocnicy wtedy, idzie – odpowiedzialności z tego tytułu, czy też kwestia zorganizowania tego, by
w takich okolicznościach zapewnić studentowi nadzór merytoryczny pracownika
gdy przepisy prawa przewidują taką możliwość , to w świetle naukowo-dydaktycznego uczelni.
poddanych powyżej analizie unormowań Kodeksu postępowania 25 Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z 4.11.1950 r.,
Dz.U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 ze zm., dalej jako: EKPCz.
cywilnego dotyczących możliwości występowania w charakte- 26 Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych otwarty do podpisu
rze pełnomocnika procesowego strony, a także wypracowanego w Nowym Jorku 19.12.1966 r., Dz.U. z 1977 r. Nr 38, poz. 167, dalej jako: MPPOiP.
27 Dz.U. Nr 98, poz. 1070 ze zm., dalej jako: PrUSP.
na gruncie tych norm dorobku orzecznictwa i doktryny, uznać 28 Przy czym wszelkie możliwe na gruncie KPC odstępstwa od zasady jawności
należy, że brak jest podstaw prawnych do działania studenta po- muszą być w praktyce stosowane z odpowiednią rozwagą (zob. A. Góra-Błaszczy-
radni prawnej w charakterze pełnomocnika procesowego strony kowska, [w:] Ł. Błaszczak, K. Markiewicz, E. Rutkowska-Ząbczyk, Dowody w postę-
powaniu cywilnym, Warszawa 2010, s. 175).
w postępowaniu cywilnym przed sądem. Co więcej, próbowanie 29 Na te dwa aspekty jawności zwraca uwagę m.in. J. Bodio, [w:] A. Jakubecki (red.),
przeforsowywania takiego rozwiązania, które doprowadziłoby do Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, Warszawa 2012, s. 46.
www.edukacjaprawnicza.pl VI–IX (153) czerwiec 2014 5
§ 1 KPC, zdaje się jednoznacznie wykluczać możliwość umocowania reprezentowania takiej osoby w postępowaniu przez studenta,
na tej podstawie studenta kliniki prawa przez osobę, która się do a więc – jak wykazano powyżej – osobę nieobjętą zakresem zasto-
tej kliniki zgłosiła, do reprezentowania tej ostatniej przez takiego sowania art. 87 KPC, skutkowałoby nieważnością postępowania
23
studenta w postępowaniu przed sądem w jej sprawie. W grę wcho- (art. 379 pkt 2 KPC) i dawało podstawę do wznowienia postępo-
dziłoby tu bowiem umocowanie ad hoc do prowadzenia przed są- wania (art. 401 pkt 2 KPC).
dem konkretnej sprawy, a zatem stosunek nawiązany doraźnie, bez
istnienia trwającego w dłuższej perspektywie zarządu lub stałego Czy student może uczestniczyć w posiedzeniach sądu?
zlecenia. Co przy tym istotne, istnienie takiej podstawy do udziele- W praktyce studenci uczestniczą w rozprawach sądowych w ra-
nia pełnomocnictwa na gruncie art. 87 § 1 KPC jest przedmiotem mach wyjść do sądu z prawnikiem naukowo-dydaktycznym uczel-
badania sądu. Podkreśla się w związku z tym, że osoba chcąca wy- ni, będącym jednocześnie sędzią; wówczas są to zajęcia eduka-
stąpić w charakterze mocodawcy na powołanej podstawie powin- cyjne silnie sprofi lowane praktycznie. Może jednak być tak, że
na dołączyć do pozwu lub innego pisma inicjującego postępowa- podczas pracy nad daną sprawą w ramach poradni prawnej stu-
nie w sprawie umowę o zarząd lub umowę zlecenia, ewentualnie dent pójdzie na posiedzenie sądu razem z osobą, która zwróciła
pełnomocnictwo, z którego treści wynika, że sprawuje ona opisany się o pomoc prawną do poradni. Nie we wszystkich studenckich
powyżej zarząd lub jest z mocodawcą w stałym stosunku zlecenia, poradniach prawnych działających w Polsce to ostatnie rozwiąza-
24
choć w tym ostatnim przypadku sąd, jeśli poweźmie wątpliwości, nie jest praktykowane . Generalnie jednak zauważyć należy, że
może zażądać od pełnomocnika przedłożenia umowy dotyczącej co do zasady nie ma ku temu przeszkód proceduralnych, bowiem
powierzenia zarządu majątkiem lub interesami bądź umowy zlece- student może wejść na salę rozpraw, chyba że przepis ustawy
nia zawartej ze stroną . Co więcej, podnosi się, że sąd, jeżeli w wy- taką możliwość wyłącza. Zasada jawności postępowania sądowe-
20
25
26
niku powziętych wątpliwości będzie badać, czy rzeczywiście istnieje go przyjmowana jest m.in. w art. 6 EKPCz, art. 14 MPPOiP ,
stosunek zlecenia pomiędzy stroną a osobą, która zgłosiła się jako art. 45 Konstytucji RP czy art. 42 § 2 i 3 ustawy z 27.7.2001 r.
jej pełnomocnik, może żądać okazania, poza samą umową zlece- Prawo o ustroju sądów powszechnych .
27
nia, także rachunków wystawianych przez zleceniobiorcę za jego We wszystkich tych przypadkach jawność postępowań sądowych
usługi, pokwitowań przez zleceniobiorcę odbioru wynagrodzeń za jest zasadą, doznającą jednak pewnych wyjątków motywowanych
wykonywanie zlecenia, zeznań podatkowych zleceniobiorcy, w któ- różnymi względami, np. bezpieczeństwem państwa. Szczegółowe
rych wykazał dochody będące wynagrodzeniem otrzymywanym od omawianie wszystkich konstrukcji normatywnych w tym zakresie
zleceniodawcy, jak też informacji z urzędu skarbowego o zaliczkach zdecydowanie przekraczałoby ramy niniejszego opracowania, dla-
na podatek zleceniobiorcy wpłaconych przez zleceniodawcę czy do- tego też zasadne będzie skupienie się na rozwiązaniach dotyczą-
kumentów zaświadczających o rezultatach działań podejmowanych cych jawności postępowania i jej wyłączeń w Kodeksie postępowa-
21
przez zleceniobiorcę na rzecz zleceniodawcy . nia cywilnego.
Na tle tego ostatniego aktu prawnego należy przede wszystkim
Student kliniki nie byłby w stanie przedstawić takiej pod- zwrócić uwagę na art. 9 ust. 1 KPC. Przepis ten bowiem jako za-
stawy do występowania w charakterze pełnomocnika, nie sadę przewiduje jawne rozpoznawanie spraw, dopuszczając od niej
łączy go bowiem z osobą, która zgłosiła się do kliniki, ża- wyjątki, które mogą wynikać z przepisów szczególnych . Z punktu
28
den stały stosunek zlecenia czy umowa o zarząd, a co za widzenia rozważanej problematyki przedmiotem zainteresowania
tym idzie, nie sposób przeprowadzić – jeśli sąd by do tego uczynić należy w tym zakresie nie tzw. jawność wewnętrzną po-
zobowiązał z uwagi na powstałe wątpliwości – dowodu stępowania, w stosunku do jego stron czy uczestników, lecz tzw.
na trwanie tego stosunku i jego realny charakter (poprzez jawność zewnętrzną, przejawiającą się w stosunku do publiczno-
przedstawienie np. wspomnianych powyżej faktur czy ze- ści, czyli osób trzecich, niebiorących udziału w tym postępowaniu
29
znań podatkowych). ani osobiście niezainteresowanych jego wynikiem – postronnych .
Gwarantowana przepisami jawność zewnętrzna postępowania ➜
Jak też wspomniano, ewentualne tworzenie takiej podstawy do-
raźnie, dla prowadzenia konkretnej sprawy, również nie spełnia 20 H. Ciepła, [w:] K. Piasecki (red.), op. cit., t. I, s. 437.
przesłanki z art. 87 § 1 KPC, która umożliwiałaby działanie w roli 21 22 K. Knoppek, [w:] H. Dolecki, T. Wiśniewski, op. cit., t. I, s. 339.
Tekst jednolity przyjęty przez Radę Fundacji Uniwersyteckich Poradni Prawnych
pełnomocnika w postępowaniu sądowym. Konkludując, uznać na- na mocy uchwały 9/2014 z 8.3.2014 r. (http://www.fupp.org.pl/kliniki-prawa/
leży, że student kliniki prawa nie może działać w sądowym postę- 23 standardy, dostęp 22.4.2014 r.).
powaniu cywilnym jako pełnomocnik będącej stroną procesu lub Zob. też uchw. SN z 8.7.2008 r., III CZP 154/07, OSN 2008, Nr 12, poz. 133;
uchw. SN z 28.7.2004 r., III CZP 32/04, Wokanda 2005, Nr 2, s. 2; wyr. SN
uczestnikiem postępowania nieprocesowego osoby, która zgłosi- z 20.8.2001 r., I PKN 586/00, OSNAPiUS 2003, Nr 14, poz. 335. Tak też: A. Zie-
ła się do uniwersyteckiej poradni prawnej. Skoro zatem zgodnie liński, Glosa do uchwały SN z 8 lipca 2008 r. (III CZP 154/07), MoP 2008, Nr 21,
s. 1165.
z art. 7 pkt E Standardów działalności uniwersyteckich poradni 24 Pojawiać się tu bowiem mogą różne problemy, np. ryzyko wystąpienia wypadku,
prawnych studenci poradni mogą reprezentować klientów który nie jest objęty zakresem ubezpieczenia uczelni lub studenta, i – co za tym
22
przed sądem lub organem jako ich pełnomocnicy wtedy, idzie – odpowiedzialności z tego tytułu, czy też kwestia zorganizowania tego, by
w takich okolicznościach zapewnić studentowi nadzór merytoryczny pracownika
gdy przepisy prawa przewidują taką możliwość , to w świetle naukowo-dydaktycznego uczelni.
poddanych powyżej analizie unormowań Kodeksu postępowania 25 Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z 4.11.1950 r.,
Dz.U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 ze zm., dalej jako: EKPCz.
cywilnego dotyczących możliwości występowania w charakte- 26 Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych otwarty do podpisu
rze pełnomocnika procesowego strony, a także wypracowanego w Nowym Jorku 19.12.1966 r., Dz.U. z 1977 r. Nr 38, poz. 167, dalej jako: MPPOiP.
27 Dz.U. Nr 98, poz. 1070 ze zm., dalej jako: PrUSP.
na gruncie tych norm dorobku orzecznictwa i doktryny, uznać 28 Przy czym wszelkie możliwe na gruncie KPC odstępstwa od zasady jawności
należy, że brak jest podstaw prawnych do działania studenta po- muszą być w praktyce stosowane z odpowiednią rozwagą (zob. A. Góra-Błaszczy-
radni prawnej w charakterze pełnomocnika procesowego strony kowska, [w:] Ł. Błaszczak, K. Markiewicz, E. Rutkowska-Ząbczyk, Dowody w postę-
powaniu cywilnym, Warszawa 2010, s. 175).
w postępowaniu cywilnym przed sądem. Co więcej, próbowanie 29 Na te dwa aspekty jawności zwraca uwagę m.in. J. Bodio, [w:] A. Jakubecki (red.),
przeforsowywania takiego rozwiązania, które doprowadziłoby do Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, Warszawa 2012, s. 46.
www.edukacjaprawnicza.pl VI–IX (153) czerwiec 2014 5
