Page 9 - KLINIKA-16-20-2014
P. 9
WARSZTAT PRACY NAUCZYCIELA KLINICZNEGO
systemów informatycznych. Można tu wskazać np. na § 90a po- jednak zgody takie nie są wydawane. W tym ostatnim przypadku
woływanego już RegSądRu urzędowania sądów powszechnych, często uzasadnia się to koniecznością ochrony danych osobowych
w myśl którego prezes sądu może zarządzić udostępnienie danych drugiej strony (lub w postępowaniu nieprocesowym – pozosta-
o sprawie stronom i ich przedstawicielom za pośrednictwem kont łych uczestników postępowania) oraz innych osób występujących
46
w systemie teleinformatycznym . Taki dostęp do danych o spra- w sprawie (np. świadków), wynikającą z ustawy z 29.8.1997 r.
wie strona lub jej przedstawiciel uzyskują po dokonaniu uwierzy- o ochronie danych osobowych .
52
telnienia ich konta (§ 90a ust. 2 RegSądRu). Ponadto strona lub W takiej sytuacji, jeżeli konieczne jest zapoznanie się z określo-
jej przedstawiciel mogą za pośrednictwem tego systemu teleinfor- nymi dokumentami z akt sprawy, a osoba, która zgłosiła się do
matycznego, za zgodą prezesa sądu, udzielić dostępu do danych poradni nimi nie dysponuje, trzeba wskazać jej konieczność
o sprawie innym osobom posiadającym konta w tym systemie, zdobycia i dostarczenia do poradni w wyznaczonym termi-
o ile tym osobom przysługuje uprawnienie do ich przeglądania; nie kopii określonych dokumentów . Należy jednak pamiętać,
53
wówczas dostęp taki ogranicza się do przeglądania danych o spra- by zachować tu niezbędny umiar i prosić o dostarczenie kopii tylko
wie (§ 90a ust. 3 RegSądRu). W przypadku gdy wspomnianym oso- takich dokumentów, które rzeczywiście są niezbędne do opracowa-
bom przestanie przysługiwać uprawnienie do przeglądania danych nia rzetelnej porady w danej sprawie lub przygotowania prawidło-
o sprawie, zarówno strona, jak i jej przedstawiciel mogą za pośred- wego pisma procesowego. Uzyskanie przez osobę, która zgłosiła się
nictwem wskazanego systemu teleinformatycznego pozbawić je do poradni, kopii dokumentów znajdujących się w aktach sprawy
dostępu do danych o sprawie (§ 90 a ust. 4 RegSądRu). wiąże się bowiem z koniecznością poniesienia przez tę osobę zwią-
Z kolei celem tradycyjnego przejrzenia akt sprawy na miejscu, tzn. zanych z tym kosztów. Mianowicie zgodnie z art. 3 ust 3 ustawy
47
w sądzie , bądź wnioskowania o wydanie przedmiotów lub do- z 28.7.2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych opła-
54
kumentów złożonych w sprawie bądź o wydanie dokumentów na cie podlega wniosek o wydanie na podstawie akt: odpisu, wypisu,
podstawie akt strona musi wykazać swoją tożsamość, a osoby inne zaświadczenia, wyciągu, innego dokumentu oraz kopii, a nadto
niż strona – nie tylko swą tożsamość, lecz także istnienie upraw- wniosek o wydanie odpisu księgi wieczystej (jest to tzw. opłata
48
nienia ku temu (tj. np. do przejrzenia akt sprawy ) wynikającego kancelaryjna według terminologii przyjętej w powołanej ustawie
z przepisów postępowania sądowego (§ 92 ust. 1 RegSądRu). Takie
uprawnienie może przede wszystkim wynikać z działania w danej 46 Zob. też rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 28.12.2009 r. w sprawie
sprawie w charakterze pełnomocnika strony. Jak już jednak wspo- trybu zakładania konta oraz sposobu posługiwania się podpisem elektronicznym
mniano, brak podstaw prawnych ku temu, by student kliniki prawa w elektronicznym postępowaniu upominawczym, Dz.U. Nr 226, poz. 1830.
mógł występować jako taki pełnomocnik, a co za tym idzie – wy- 47 Wyjątkowo, jeżeli osoba uprawniona do przejrzenia akt przebywa w zakładzie
karnym lub areszcie śledczym, możliwe jest zarządzenie przez przewodniczą-
wodzić na przytoczonej podstawie uprawnienie do wglądu do akt cego wydziału przesłania akt do takiego zakładu lub aresztu i umożliwienie ich
sprawy. Z tego względu można np. poprosić stronę postępowania przejrzenia pod odpowiednim nadzorem (§ 96 ust. 2 i 3 RegSądRu). Ponadto,
korzystającą z pomocy poradni prawnej o wynotowanie określo- gdy osoby uprawnione złożą taki wniosek, przewodniczący wydziału może zarzą-
dzić przesłanie akt sprawy do sądu rejonowego właściwego ze względu na miejsce
nych informacji z akt sprawy, niemniej jednak bywa to zawodne, zamieszkania tych osób, co oczywiście ma służyć ułatwieniu im przejrzenia akt
z różnych przyczyn (np. strona może mieć problem z samodziel- 48 i sporządzenia z nich odpisów (§ 96 ust. 1 RegSądRu).
nym zlokalizowaniem odpowiedniego dokumentu w obszernych Przy tym przeglądanie akt sprawy ma miejsce w obecności pracownika sądowego,
a akt, do których złożony został testament – pod kontrolą pracownika sądowego
aktach bądź wyszukaniem prawnie relewantnej informacji). Dalsze 49 (§ 92 ust. 2 RegSądRu).
możliwości stwarza wydawanie przez sąd, na wniosek strony lub Zob. § 93 ust. 1 i 2 RegSądRu; art. 251, 361–365 ustawy z 6.7.1982 r. o księgach
wieczystych i hipotece, tekst jedn.: Dz.U. z 2001 r. Nr 124, poz. 1361 ze zm., dalej
jej przedstawiciela, zapisu dźwięku z adnotacjami na informatycz- jako: KWU.
nym nośniku danych (§ 92 ust. 4 i § 94 ust. 4 RegSądRu). 50 Zob. art. 2 i 3 KWU.
51 Raczej należy tu natomiast wykluczyć możliwość powoływania się na § 94 ust. 3
RegSądRu, zgodnie z którym za zgodą prezesa sądu możliwe jest uzyskanie do-
Oczywiście wspomniane ograniczenia w udostępnianiu akt stępu do większej liczby akt, np. dla celów naukowo-badawczych. Taka możliwość
do przejrzenia nie dotyczą wydziałów sądów, które prowa- jest bowiem przewidziana dla osób piszących prace naukowe wymagające badań
praktyki orzeczniczej itp. Co do zasady wyłączona jest także możliwość skorzy-
dzą rejestry sądowe, co do akt tych spraw, w odniesieniu do stania z § 94 ust. 1 RegSądRu, w myśl którego przewodniczący wydziału zezwala
których odrębne przepisy zapewniają powszechną dostęp- na przejrzenie akt sprawy w sekretariacie upoważnionym przedstawicielom orga-
ność; oddzielnie regulowany jest też dostęp do akt księgi nizacji społecznych, które mogą wstąpić do toczącego się postępowania w danej
sprawie lub zgłosić w nim swój udział. W tym kontekście z uwagi na to, że rozwa-
49
50
wieczystej . Same księgi wieczyste są jawne . żania prowadzone są w odniesieniu do procedury cywilnej, należy zwrócić uwagę
na art. 8 KPC. Zgodnie z tym ostatnim przepisem takie organizacje rządowe,
których statutowe zadanie nie polega na prowadzeniu działalności gospodarczej,
Ponadto w kontekście rozważanej problematyki trzeba zwrócić mogą w przypadkach przewidzianych w ustawie, działając w celu ochrony praw
uwagę na możliwość zwrócenia się do przewodniczącego wydziału obywateli, wszcząć postępowanie i wziąć udział w toczącym się postępowaniu.
o udostępnienie akt sprawy do wglądu (i ewentualnie możliwość Wspomniane wyłączenie możliwości powołania się na podstawę RegSądRową
uzyskania dostępu do akt sprawy wynika przede wszystkim z tego, że poradnie
sporządzenia kserokopii wybranych kart) studentowi poradni prawne z reguły nie mają statusu organizacji pozarządowej, co więcej – w ogóle nie
prawnej. Mianowicie, zgodnie z § 94 ust. 2 RegSądRu, do kompe- mają samodzielnego bytu prawnego, nie są wyposażone w osobowość prawną ani
tencji przewodniczącego wydziału należy decydowanie o udostęp- nawet w zdolność prawną, bowiem zazwyczaj działają jako studenckie koła nauko-
we. Taka możliwość wyjątkowo może pojawiać się wtedy, gdy klinika funkcjonuje
nieniu akt sądowych innym osobom niemającym uprawnień pro- w innej formie prawnej, np. jest fundacją, co jednak należy do rzadkości.
cesowych; decyduje on także wówczas o zakresie wykorzystania 52 Tekst jedn.: Dz.U. z 2002 r. Nr 101, poz. 926 ze zm. Oczywiście już prawo strony
przez nie tych akt . Jak jednak pokazuje praktyka, doświadczenia do przejrzenia akt sprawy stanowi jeden z przejawów realizacji zasady wewnętrz-
51
nej jawności postępowania sądowego i jego wykonywanie nie wymaga uzyskiwa-
poszczególnych klinik prawa są w tym zakresie diametralnie od- nia zgody osoby, której akta te dotyczą (wyr. WSA w Warszawie z 30.6.2006 r.,
II SA/Wa 14/06, Legalis).
mienne. Bywają sądy, gdzie nastawienie do klinicznego nauczania 53 W trybie przewidzianym w RegSądRie funkcjonowania danej poradni. W Reg-
prawa jest przychylne i przewodniczący wydają zgody co do wglą- SądRie tym można np. postanowić, że termin wyznacza student lub inna osoba
du do akt sprawy, względnie też uzyskania kopii wybranych do- przyjmująca sprawę, jednak nie może być on dłuższy niż 7 dni. Co ważne, RegSądR
kumentów przez studenta poradni, który udziela pomocy prawnej musi zastrzegać, że czas na opracowanie porady (zasadniczo 14 dni) zaczyna biec
od momentu dostarczenia do poradni kserokopii tych dokumentów.
stronie lub uczestnikowi postępowania w tej sprawie. Gdzie indziej 54 Tekst jedn.: Dz.U. z 2010 r. Nr 90, poz. 594 ze zm., dalej jako: KSCU.
8 KLINIKA Nr 16 (20)/2014 www.fupp.org.pl
systemów informatycznych. Można tu wskazać np. na § 90a po- jednak zgody takie nie są wydawane. W tym ostatnim przypadku
woływanego już RegSądRu urzędowania sądów powszechnych, często uzasadnia się to koniecznością ochrony danych osobowych
w myśl którego prezes sądu może zarządzić udostępnienie danych drugiej strony (lub w postępowaniu nieprocesowym – pozosta-
o sprawie stronom i ich przedstawicielom za pośrednictwem kont łych uczestników postępowania) oraz innych osób występujących
46
w systemie teleinformatycznym . Taki dostęp do danych o spra- w sprawie (np. świadków), wynikającą z ustawy z 29.8.1997 r.
wie strona lub jej przedstawiciel uzyskują po dokonaniu uwierzy- o ochronie danych osobowych .
52
telnienia ich konta (§ 90a ust. 2 RegSądRu). Ponadto strona lub W takiej sytuacji, jeżeli konieczne jest zapoznanie się z określo-
jej przedstawiciel mogą za pośrednictwem tego systemu teleinfor- nymi dokumentami z akt sprawy, a osoba, która zgłosiła się do
matycznego, za zgodą prezesa sądu, udzielić dostępu do danych poradni nimi nie dysponuje, trzeba wskazać jej konieczność
o sprawie innym osobom posiadającym konta w tym systemie, zdobycia i dostarczenia do poradni w wyznaczonym termi-
o ile tym osobom przysługuje uprawnienie do ich przeglądania; nie kopii określonych dokumentów . Należy jednak pamiętać,
53
wówczas dostęp taki ogranicza się do przeglądania danych o spra- by zachować tu niezbędny umiar i prosić o dostarczenie kopii tylko
wie (§ 90a ust. 3 RegSądRu). W przypadku gdy wspomnianym oso- takich dokumentów, które rzeczywiście są niezbędne do opracowa-
bom przestanie przysługiwać uprawnienie do przeglądania danych nia rzetelnej porady w danej sprawie lub przygotowania prawidło-
o sprawie, zarówno strona, jak i jej przedstawiciel mogą za pośred- wego pisma procesowego. Uzyskanie przez osobę, która zgłosiła się
nictwem wskazanego systemu teleinformatycznego pozbawić je do poradni, kopii dokumentów znajdujących się w aktach sprawy
dostępu do danych o sprawie (§ 90 a ust. 4 RegSądRu). wiąże się bowiem z koniecznością poniesienia przez tę osobę zwią-
Z kolei celem tradycyjnego przejrzenia akt sprawy na miejscu, tzn. zanych z tym kosztów. Mianowicie zgodnie z art. 3 ust 3 ustawy
47
w sądzie , bądź wnioskowania o wydanie przedmiotów lub do- z 28.7.2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych opła-
54
kumentów złożonych w sprawie bądź o wydanie dokumentów na cie podlega wniosek o wydanie na podstawie akt: odpisu, wypisu,
podstawie akt strona musi wykazać swoją tożsamość, a osoby inne zaświadczenia, wyciągu, innego dokumentu oraz kopii, a nadto
niż strona – nie tylko swą tożsamość, lecz także istnienie upraw- wniosek o wydanie odpisu księgi wieczystej (jest to tzw. opłata
48
nienia ku temu (tj. np. do przejrzenia akt sprawy ) wynikającego kancelaryjna według terminologii przyjętej w powołanej ustawie
z przepisów postępowania sądowego (§ 92 ust. 1 RegSądRu). Takie
uprawnienie może przede wszystkim wynikać z działania w danej 46 Zob. też rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 28.12.2009 r. w sprawie
sprawie w charakterze pełnomocnika strony. Jak już jednak wspo- trybu zakładania konta oraz sposobu posługiwania się podpisem elektronicznym
mniano, brak podstaw prawnych ku temu, by student kliniki prawa w elektronicznym postępowaniu upominawczym, Dz.U. Nr 226, poz. 1830.
mógł występować jako taki pełnomocnik, a co za tym idzie – wy- 47 Wyjątkowo, jeżeli osoba uprawniona do przejrzenia akt przebywa w zakładzie
karnym lub areszcie śledczym, możliwe jest zarządzenie przez przewodniczą-
wodzić na przytoczonej podstawie uprawnienie do wglądu do akt cego wydziału przesłania akt do takiego zakładu lub aresztu i umożliwienie ich
sprawy. Z tego względu można np. poprosić stronę postępowania przejrzenia pod odpowiednim nadzorem (§ 96 ust. 2 i 3 RegSądRu). Ponadto,
korzystającą z pomocy poradni prawnej o wynotowanie określo- gdy osoby uprawnione złożą taki wniosek, przewodniczący wydziału może zarzą-
dzić przesłanie akt sprawy do sądu rejonowego właściwego ze względu na miejsce
nych informacji z akt sprawy, niemniej jednak bywa to zawodne, zamieszkania tych osób, co oczywiście ma służyć ułatwieniu im przejrzenia akt
z różnych przyczyn (np. strona może mieć problem z samodziel- 48 i sporządzenia z nich odpisów (§ 96 ust. 1 RegSądRu).
nym zlokalizowaniem odpowiedniego dokumentu w obszernych Przy tym przeglądanie akt sprawy ma miejsce w obecności pracownika sądowego,
a akt, do których złożony został testament – pod kontrolą pracownika sądowego
aktach bądź wyszukaniem prawnie relewantnej informacji). Dalsze 49 (§ 92 ust. 2 RegSądRu).
możliwości stwarza wydawanie przez sąd, na wniosek strony lub Zob. § 93 ust. 1 i 2 RegSądRu; art. 251, 361–365 ustawy z 6.7.1982 r. o księgach
wieczystych i hipotece, tekst jedn.: Dz.U. z 2001 r. Nr 124, poz. 1361 ze zm., dalej
jej przedstawiciela, zapisu dźwięku z adnotacjami na informatycz- jako: KWU.
nym nośniku danych (§ 92 ust. 4 i § 94 ust. 4 RegSądRu). 50 Zob. art. 2 i 3 KWU.
51 Raczej należy tu natomiast wykluczyć możliwość powoływania się na § 94 ust. 3
RegSądRu, zgodnie z którym za zgodą prezesa sądu możliwe jest uzyskanie do-
Oczywiście wspomniane ograniczenia w udostępnianiu akt stępu do większej liczby akt, np. dla celów naukowo-badawczych. Taka możliwość
do przejrzenia nie dotyczą wydziałów sądów, które prowa- jest bowiem przewidziana dla osób piszących prace naukowe wymagające badań
praktyki orzeczniczej itp. Co do zasady wyłączona jest także możliwość skorzy-
dzą rejestry sądowe, co do akt tych spraw, w odniesieniu do stania z § 94 ust. 1 RegSądRu, w myśl którego przewodniczący wydziału zezwala
których odrębne przepisy zapewniają powszechną dostęp- na przejrzenie akt sprawy w sekretariacie upoważnionym przedstawicielom orga-
ność; oddzielnie regulowany jest też dostęp do akt księgi nizacji społecznych, które mogą wstąpić do toczącego się postępowania w danej
sprawie lub zgłosić w nim swój udział. W tym kontekście z uwagi na to, że rozwa-
49
50
wieczystej . Same księgi wieczyste są jawne . żania prowadzone są w odniesieniu do procedury cywilnej, należy zwrócić uwagę
na art. 8 KPC. Zgodnie z tym ostatnim przepisem takie organizacje rządowe,
których statutowe zadanie nie polega na prowadzeniu działalności gospodarczej,
Ponadto w kontekście rozważanej problematyki trzeba zwrócić mogą w przypadkach przewidzianych w ustawie, działając w celu ochrony praw
uwagę na możliwość zwrócenia się do przewodniczącego wydziału obywateli, wszcząć postępowanie i wziąć udział w toczącym się postępowaniu.
o udostępnienie akt sprawy do wglądu (i ewentualnie możliwość Wspomniane wyłączenie możliwości powołania się na podstawę RegSądRową
uzyskania dostępu do akt sprawy wynika przede wszystkim z tego, że poradnie
sporządzenia kserokopii wybranych kart) studentowi poradni prawne z reguły nie mają statusu organizacji pozarządowej, co więcej – w ogóle nie
prawnej. Mianowicie, zgodnie z § 94 ust. 2 RegSądRu, do kompe- mają samodzielnego bytu prawnego, nie są wyposażone w osobowość prawną ani
tencji przewodniczącego wydziału należy decydowanie o udostęp- nawet w zdolność prawną, bowiem zazwyczaj działają jako studenckie koła nauko-
we. Taka możliwość wyjątkowo może pojawiać się wtedy, gdy klinika funkcjonuje
nieniu akt sądowych innym osobom niemającym uprawnień pro- w innej formie prawnej, np. jest fundacją, co jednak należy do rzadkości.
cesowych; decyduje on także wówczas o zakresie wykorzystania 52 Tekst jedn.: Dz.U. z 2002 r. Nr 101, poz. 926 ze zm. Oczywiście już prawo strony
przez nie tych akt . Jak jednak pokazuje praktyka, doświadczenia do przejrzenia akt sprawy stanowi jeden z przejawów realizacji zasady wewnętrz-
51
nej jawności postępowania sądowego i jego wykonywanie nie wymaga uzyskiwa-
poszczególnych klinik prawa są w tym zakresie diametralnie od- nia zgody osoby, której akta te dotyczą (wyr. WSA w Warszawie z 30.6.2006 r.,
II SA/Wa 14/06, Legalis).
mienne. Bywają sądy, gdzie nastawienie do klinicznego nauczania 53 W trybie przewidzianym w RegSądRie funkcjonowania danej poradni. W Reg-
prawa jest przychylne i przewodniczący wydają zgody co do wglą- SądRie tym można np. postanowić, że termin wyznacza student lub inna osoba
du do akt sprawy, względnie też uzyskania kopii wybranych do- przyjmująca sprawę, jednak nie może być on dłuższy niż 7 dni. Co ważne, RegSądR
kumentów przez studenta poradni, który udziela pomocy prawnej musi zastrzegać, że czas na opracowanie porady (zasadniczo 14 dni) zaczyna biec
od momentu dostarczenia do poradni kserokopii tych dokumentów.
stronie lub uczestnikowi postępowania w tej sprawie. Gdzie indziej 54 Tekst jedn.: Dz.U. z 2010 r. Nr 90, poz. 594 ze zm., dalej jako: KSCU.
8 KLINIKA Nr 16 (20)/2014 www.fupp.org.pl
