Page 14 - KLINIKA-16-20-2014
P. 14
DEBATA ŚRODOWISKOWA
występują dodatkowe wytyczne uwzględniające sytuację ekono-do pracy może obejmować studia wyższe, jeśli tylko dziecko posia-
20
miczną zarówno uprawnionego, jak i zobowiązanego . Szcze gólną da wystarczające predyspozycje do ukończenia tychże studiów.
11
przesłanką dotyczącą wyłącznie obowiązku alimentacyjne-Ponadto musi wykazać się ono chęcią dalszej nauki, a podczas
Za
go rodziców względem dzieci jest ich niesamodzielność. kształcenia – staraniami i satysfakcjonującymi wynikami. Wów-
oczywiste przyjmuje się, że małoletnie dziecko jest niezdolne do czas roszczenie alimentacyjne dziecka względem rodziców przy-
samodzielnego utrzymywania się, toteż obowiązek alimentacyjny sługuje aż do ukończenia studiów i uzyskania kwalifi kacji zawo-
powstaje już od chwili jego urodzenia. W polskim systemie prawa dowych, co pozwoli mu na samodzielne utrzymanie się. Za takim
rodzinnego obowiązek alimentacyjny nie wygasa z chwilą uzyskania rozwiązaniem przemawiają względy słuszności, bowiem nie moż-
przez dziecko pełnoletniości. Ustawa w ogóle nie wspomina o wieku na z aprobatą odnieść się do zachowania rodziców, którzy poprzez
dziecka uprawnionego do alimentów, toteż należy przyjąć, że polski uchylenie się od alimentacji uniemożliwiliby lub utrudnili roz-
prawodawca odrzucił koncepcję automatycznego wygasania obo- poczęcie studiów i jednocześnie chcieli, by dziecko podjęło pracę
wiązku alimentacyjnego w stosunku do dzieci pełnoletnich . W ten i utrzymywało się we własnym zakresie .
21
12
sposób wypowiedział się także SN, który w wyroku z 14.11.1997 r. Sąd Najwyższy w swoich orzeczeniach poświęcił wiele miejsca stu-
podniósł, że „obowiązek ten nie jest ograniczony przez żaden sztyw- diującym pełnoletnim dzieciom, które domagają się alimentów od
ny termin, a w szczególności – przez termin dojścia przez alimen- swoich rodziców. Wskazał, że przy ocenie zasadności obowiązku
13
towanego do pełnoletniości” . Przesłanką tego zobowiązania jest alimentacyjnego względem studiujących dzieci należy rozważyć:
w zasadzie sama niezdolność dziecka do samodzielnego utrzymania „czy wykazują one chęć dalszej nauki oraz czy ich osobiste zdol-
się, niezależnie od jego wieku. W literaturze przyjmuje się, że jest to ności i cechy charakteru pozwalają na rzeczywiste kontynuowanie
22
stan, w którym dziecko nie uzyskało jeszcze wystarczającego i ade- nauki” . Ponadto w wyroku z 12.2.1998 r. podkreślono, że dziec-
kwatnego do jego uzdolnień i umiejętności wykształcenia i kwali- ko może studiować na koszt rodziców, jeśli „uzdolnienia, ambi-
fi kacji do podjęcia samodzielnej pracy zarobkowej, która umoż- cje i wytrwałość okażą się wystarczające do tego, ażeby studia te
liwiłaby mu pokrycie jego usprawiedliwionych potrzeb poprzez nie tylko rozpocząć, ale i kontynuować, i pomyślnie zakończyć” .
23
otrzymywane wynagrodzenie . W przypadku pełnoletnich dzieci Na domiar tego w wyroku z 11.2.1986 r. SN dopuścił możliwość
14
występować mogą wszelakie stany faktyczne w kwestii ich zdolności rozwijania i poszerzania umiejętności nawet w przypadku, gdy
do samodzielnego utrzymania się, które każdorazowo sąd powinien dziecko ma już pewne kwalifi kacje do pracy, lecz chce się nadal
wnikliwie przeanalizować, by ustalić, czy dana sytuacja usprawiedli- edukować. Otóż: „jeśli dotychczasowe kwalifi kacje dziecka nie za-
wia utrzymanie obowiązku alimentacyjnego. Słuszna wydaje się być pewniają mu odpowiedniego poziomu życia i w związku z tym za-
zasada, wedle której pełnoletnie dzieci uprawnione są do alimenta- mierza ono podnieść te kwalifi kacje, podejmując np. studia wyż-
cji, dopóki nie uzyskają odpowiedniego przygotowania do wykony- sze, okoliczność, że przed tymi studiami już pracowało i pobierało
15
wania zawodu . Jednocześnie obowiązek alimentacyjny istnieje wynagrodzenie za pracę, nie zwalnia rodziców od alimentacji na
pod warunkiem, że dziecko szanuje trud rodziców, jakim jest tej podstawie, że dziecko jest już w stanie utrzymać się samodziel-
utrzymywanie go, i czyni starania, by bez zbędnej i zawinionej nie” . Takie stanowisko SN stanowi odstępstwo od reguły, gdyż
24
zwłoki osiągnąć stosowny do uzdolnień pułap wykształcenia, w doktrynie zgodnie przyjęto, że raz wygasłe uprawnienia z tytułu
25
16
a co za tym idzie – samodzielność ekonomiczną . Praktycznie art. 133 § 1 KRO nie reaktywują się . Niemniej jednak nie zawsze
nie istnieje żadna górna granica wiekowa lub czasowa, która zwal- studia w zupełności uzasadniają konieczność obowiązku ali-
niałaby rodziców od obowiązku alimentacyjnego względem dziecka, mentacyjnego. Przede wszystkim rodzice mają możliwość uchy-
które jeszcze nie jest samodzielne. Sformułowanie „dziecko, które lenia się od alimentacji w przypadku, gdy dziecko „zaniedbuje stu-
jeszcze nie jest w stanie utrzymać się samodzielnie”, zawarte w art. dia, z własnej winy nie zdaje we właściwym terminie egzaminów,
133 § 1 KRO, błędnie sugeruje, że moment ten prędzej czy później a zwłaszcza powtarza lata studiów” . Co więcej, istnieją wytyczne
26
nastąpi. Tymczasem może zdarzyć się i tak, że zobowiązanie rodzi- SN określające, w jakim czasie należy podjąć studia, aby alimen-
ców względem dziecka będzie trwało przez całe życie (ich lub dziec- towanie dziecka podczas dalszego kształcenia było uzasadnione.
ka), jeżeli sytuacja taka uzasadniona jest niemożnością osiągnięcia
samodzielności ekonomicznej ze względu na niepełnosprawność, Zgodnie z wyrokiem z 17.12.1976 r.: „gdy dziecko ukoń-
17
upośledzenie czy inną ciężką chorobę . Sąd Najwyższy podkreślił, czyło średnią szkołę zawodową, uzyskało konkretny zawód
że „jedyną miarodajną okolicznością, od której zależy trwanie bądź dający możliwość zatrudnienia i nie podjęło od razu wyż-
ustanie tego obowiązku, jest to, czy dziecko może utrzymać się sa- szych studiów, a jego wiek przekracza znacznie normalny
18
modzielnie” . Zdolność do samodzielnego utrzymania się w dużej wiek młodzieży rozpoczynającej wyższe studia, nie może
mierze zależy od osiągniętego wykształcenia i umiejętności, które
pozwalają na podjęcie pracy zarobkowej. W tym miejscu obowiązek ➜
11 Ibidem, s. 751.
alimentacyjny względem pełnoletnich dzieci styka się z tematyką 12 Ibidem.
podjęcia przez nie studiów wyższych. 13 Wyr. SN z 14.11.1997 r., III CKN 217/97, Legalis.
Szczególne miejsce w doktrynie i orzecznictwie zajęła sytuacja 14 E. Budna, Obowiązek alimentacyjny rodziców względem dzieci, NP 1990, Nr 7–9,
s. 69.
pełnoletnich dzieci, które pragną kontynuować naukę na studiach 15 Wyr. SN z 30.6.1994 r., III CRN 63/94, niepubl.
wyższych. Orzecznictwo i w tej materii nie pozostało bierne. Jak 16 M. Andrzejewski, op. cit., s. 755.
wskazał SN: „rodzice pełnoletniego dziecka, które kontynuuje na- 17 18 Ibidem, s. 753.
Ibidem.
ukę, obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem nie- 19 Wyr. SN z 27.1.1997 r., II CKN 828/97, Legalis.
go” . Przepisów o obowiązku alimentacyjnym nie należy stosować 20 21 K. Gromek , op. cit., s. 1703.
19
w oderwaniu od pozostałych regulacji dotyczących opieki i wycho- 22 J. Ignaczewski, op. cit., s. 766.
Wyr. SN z 14.11.1997 r., III CKN 217/97, Legalis.
wania dzieci. Zgodnie z art. 96 § 1 KRO rodzice mają obowiązek 23 24 Wyr. SN z 12.2.1998 r., I CKN 499/97, Legalis.
troszczyć się o należyte przygotowanie dziecka do pracy dla dobra 25 Wyr. SN z 11.2.1986 r., II CRN 439/85, OSPiKA z 1987 r., Nr 4, poz. 85.
E. Budna, op. cit., s. 70–71.
społeczeństwa, odpowiednio do jego uzdolnień. To przygotowanie 26 Wyr. SN z 8.8.1980 r., III CRN 144/80, OSNCPiUS 1981, Nr 1, poz. 20.
www.edukacjaprawnicza.pl VI–IX (153) czerwiec 2014 13
występują dodatkowe wytyczne uwzględniające sytuację ekono-do pracy może obejmować studia wyższe, jeśli tylko dziecko posia-
20
miczną zarówno uprawnionego, jak i zobowiązanego . Szcze gólną da wystarczające predyspozycje do ukończenia tychże studiów.
11
przesłanką dotyczącą wyłącznie obowiązku alimentacyjne-Ponadto musi wykazać się ono chęcią dalszej nauki, a podczas
Za
go rodziców względem dzieci jest ich niesamodzielność. kształcenia – staraniami i satysfakcjonującymi wynikami. Wów-
oczywiste przyjmuje się, że małoletnie dziecko jest niezdolne do czas roszczenie alimentacyjne dziecka względem rodziców przy-
samodzielnego utrzymywania się, toteż obowiązek alimentacyjny sługuje aż do ukończenia studiów i uzyskania kwalifi kacji zawo-
powstaje już od chwili jego urodzenia. W polskim systemie prawa dowych, co pozwoli mu na samodzielne utrzymanie się. Za takim
rodzinnego obowiązek alimentacyjny nie wygasa z chwilą uzyskania rozwiązaniem przemawiają względy słuszności, bowiem nie moż-
przez dziecko pełnoletniości. Ustawa w ogóle nie wspomina o wieku na z aprobatą odnieść się do zachowania rodziców, którzy poprzez
dziecka uprawnionego do alimentów, toteż należy przyjąć, że polski uchylenie się od alimentacji uniemożliwiliby lub utrudnili roz-
prawodawca odrzucił koncepcję automatycznego wygasania obo- poczęcie studiów i jednocześnie chcieli, by dziecko podjęło pracę
wiązku alimentacyjnego w stosunku do dzieci pełnoletnich . W ten i utrzymywało się we własnym zakresie .
21
12
sposób wypowiedział się także SN, który w wyroku z 14.11.1997 r. Sąd Najwyższy w swoich orzeczeniach poświęcił wiele miejsca stu-
podniósł, że „obowiązek ten nie jest ograniczony przez żaden sztyw- diującym pełnoletnim dzieciom, które domagają się alimentów od
ny termin, a w szczególności – przez termin dojścia przez alimen- swoich rodziców. Wskazał, że przy ocenie zasadności obowiązku
13
towanego do pełnoletniości” . Przesłanką tego zobowiązania jest alimentacyjnego względem studiujących dzieci należy rozważyć:
w zasadzie sama niezdolność dziecka do samodzielnego utrzymania „czy wykazują one chęć dalszej nauki oraz czy ich osobiste zdol-
się, niezależnie od jego wieku. W literaturze przyjmuje się, że jest to ności i cechy charakteru pozwalają na rzeczywiste kontynuowanie
22
stan, w którym dziecko nie uzyskało jeszcze wystarczającego i ade- nauki” . Ponadto w wyroku z 12.2.1998 r. podkreślono, że dziec-
kwatnego do jego uzdolnień i umiejętności wykształcenia i kwali- ko może studiować na koszt rodziców, jeśli „uzdolnienia, ambi-
fi kacji do podjęcia samodzielnej pracy zarobkowej, która umoż- cje i wytrwałość okażą się wystarczające do tego, ażeby studia te
liwiłaby mu pokrycie jego usprawiedliwionych potrzeb poprzez nie tylko rozpocząć, ale i kontynuować, i pomyślnie zakończyć” .
23
otrzymywane wynagrodzenie . W przypadku pełnoletnich dzieci Na domiar tego w wyroku z 11.2.1986 r. SN dopuścił możliwość
14
występować mogą wszelakie stany faktyczne w kwestii ich zdolności rozwijania i poszerzania umiejętności nawet w przypadku, gdy
do samodzielnego utrzymania się, które każdorazowo sąd powinien dziecko ma już pewne kwalifi kacje do pracy, lecz chce się nadal
wnikliwie przeanalizować, by ustalić, czy dana sytuacja usprawiedli- edukować. Otóż: „jeśli dotychczasowe kwalifi kacje dziecka nie za-
wia utrzymanie obowiązku alimentacyjnego. Słuszna wydaje się być pewniają mu odpowiedniego poziomu życia i w związku z tym za-
zasada, wedle której pełnoletnie dzieci uprawnione są do alimenta- mierza ono podnieść te kwalifi kacje, podejmując np. studia wyż-
cji, dopóki nie uzyskają odpowiedniego przygotowania do wykony- sze, okoliczność, że przed tymi studiami już pracowało i pobierało
15
wania zawodu . Jednocześnie obowiązek alimentacyjny istnieje wynagrodzenie za pracę, nie zwalnia rodziców od alimentacji na
pod warunkiem, że dziecko szanuje trud rodziców, jakim jest tej podstawie, że dziecko jest już w stanie utrzymać się samodziel-
utrzymywanie go, i czyni starania, by bez zbędnej i zawinionej nie” . Takie stanowisko SN stanowi odstępstwo od reguły, gdyż
24
zwłoki osiągnąć stosowny do uzdolnień pułap wykształcenia, w doktrynie zgodnie przyjęto, że raz wygasłe uprawnienia z tytułu
25
16
a co za tym idzie – samodzielność ekonomiczną . Praktycznie art. 133 § 1 KRO nie reaktywują się . Niemniej jednak nie zawsze
nie istnieje żadna górna granica wiekowa lub czasowa, która zwal- studia w zupełności uzasadniają konieczność obowiązku ali-
niałaby rodziców od obowiązku alimentacyjnego względem dziecka, mentacyjnego. Przede wszystkim rodzice mają możliwość uchy-
które jeszcze nie jest samodzielne. Sformułowanie „dziecko, które lenia się od alimentacji w przypadku, gdy dziecko „zaniedbuje stu-
jeszcze nie jest w stanie utrzymać się samodzielnie”, zawarte w art. dia, z własnej winy nie zdaje we właściwym terminie egzaminów,
133 § 1 KRO, błędnie sugeruje, że moment ten prędzej czy później a zwłaszcza powtarza lata studiów” . Co więcej, istnieją wytyczne
26
nastąpi. Tymczasem może zdarzyć się i tak, że zobowiązanie rodzi- SN określające, w jakim czasie należy podjąć studia, aby alimen-
ców względem dziecka będzie trwało przez całe życie (ich lub dziec- towanie dziecka podczas dalszego kształcenia było uzasadnione.
ka), jeżeli sytuacja taka uzasadniona jest niemożnością osiągnięcia
samodzielności ekonomicznej ze względu na niepełnosprawność, Zgodnie z wyrokiem z 17.12.1976 r.: „gdy dziecko ukoń-
17
upośledzenie czy inną ciężką chorobę . Sąd Najwyższy podkreślił, czyło średnią szkołę zawodową, uzyskało konkretny zawód
że „jedyną miarodajną okolicznością, od której zależy trwanie bądź dający możliwość zatrudnienia i nie podjęło od razu wyż-
ustanie tego obowiązku, jest to, czy dziecko może utrzymać się sa- szych studiów, a jego wiek przekracza znacznie normalny
18
modzielnie” . Zdolność do samodzielnego utrzymania się w dużej wiek młodzieży rozpoczynającej wyższe studia, nie może
mierze zależy od osiągniętego wykształcenia i umiejętności, które
pozwalają na podjęcie pracy zarobkowej. W tym miejscu obowiązek ➜
11 Ibidem, s. 751.
alimentacyjny względem pełnoletnich dzieci styka się z tematyką 12 Ibidem.
podjęcia przez nie studiów wyższych. 13 Wyr. SN z 14.11.1997 r., III CKN 217/97, Legalis.
Szczególne miejsce w doktrynie i orzecznictwie zajęła sytuacja 14 E. Budna, Obowiązek alimentacyjny rodziców względem dzieci, NP 1990, Nr 7–9,
s. 69.
pełnoletnich dzieci, które pragną kontynuować naukę na studiach 15 Wyr. SN z 30.6.1994 r., III CRN 63/94, niepubl.
wyższych. Orzecznictwo i w tej materii nie pozostało bierne. Jak 16 M. Andrzejewski, op. cit., s. 755.
wskazał SN: „rodzice pełnoletniego dziecka, które kontynuuje na- 17 18 Ibidem, s. 753.
Ibidem.
ukę, obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem nie- 19 Wyr. SN z 27.1.1997 r., II CKN 828/97, Legalis.
go” . Przepisów o obowiązku alimentacyjnym nie należy stosować 20 21 K. Gromek , op. cit., s. 1703.
19
w oderwaniu od pozostałych regulacji dotyczących opieki i wycho- 22 J. Ignaczewski, op. cit., s. 766.
Wyr. SN z 14.11.1997 r., III CKN 217/97, Legalis.
wania dzieci. Zgodnie z art. 96 § 1 KRO rodzice mają obowiązek 23 24 Wyr. SN z 12.2.1998 r., I CKN 499/97, Legalis.
troszczyć się o należyte przygotowanie dziecka do pracy dla dobra 25 Wyr. SN z 11.2.1986 r., II CRN 439/85, OSPiKA z 1987 r., Nr 4, poz. 85.
E. Budna, op. cit., s. 70–71.
społeczeństwa, odpowiednio do jego uzdolnień. To przygotowanie 26 Wyr. SN z 8.8.1980 r., III CRN 144/80, OSNCPiUS 1981, Nr 1, poz. 20.
www.edukacjaprawnicza.pl VI–IX (153) czerwiec 2014 13
