Page 19 - KLINIKA-16-20-2014
P. 19
DEBATA ŚRODOWISKOWA
Instytucja tajemnicy
w polskiej procedurze karnej,
cywilnej i administracyjnej
Dr Małgorzata
Wysoczyńska*
Podstawowym celem tekstu jest wskazanie, jakie uprawnienia i jakie obowiązki pro-
cesowe ciążą na podmiotach trudniących się czynnościami bezpłatnego poradnictwa
prawnego i obywatelskiego w kontekście ochrony klienta – benefi cjenta porady praw-
nej i obywatelskiej. Poza tym opisane zostaną konsekwencje niedochowania tajem-
nicy bądź naruszenia obowiązku jej ujawnienia w poszczególnych postępowaniach
prowadzonych na podstawie ustaw. By dokonać jednak tych ustaleń, niezbędne jest
najpierw przedstawienie i usystematyzowanie podstawowych pojęć związanych z tym
zagadnieniem.
Wprowadzenie działań i udzielania informacji publicznej przez wszystkie podmio-
Polskie prawo co do zasady nie posługuje się pojęciem poufności ty ujęte w ramach przyszłego nieodpłatnego systemu poradnictwa
w zakresie relacji łączącej podmioty udzielające pomocy praw-prawnego i obywatelskiego.
nej. Ustawodawca używa natomiast pojęcia „tajemnica”, by objąć Zatem w zakresie pojęcia tajemnicy leży szereg okoliczności praw-
ochroną pewne szczególne kategorie relacji faktycznych i praw- nych i faktycznych, składających się z kolei na relację poufności
nych. Tajemnica w polskim prawie zyskała szereg regulacji, zaś po- pomiędzy określonymi podmiotami. W pierwszym rzędzie jednak
ziom ochrony tym instrumentem uzależniony jest od czynników należy wskazać, że tajemnica, rozumiana w tekście jako instru-
podmiotowych i przedmiotowo-funkcjonalnych, czyli zależy od ment ochrony określonych informacji, może mieć charakter
tego, jakiego rodzaju informacje mają podlegać ochronie oraz kto względny, czyli możliwy do uchylenia poprzez decyzję określonego
ma być benefi cjentem tajemnicy. Tymczasem od pewnego czasu podmiotu (sąd, prokurator), i bezwzględny (niemożliwa do uchy-
w Polsce trwa dyskusja dotycząca systemowego podejścia do or- lenia) oraz polegać na ochronie ustawowej w zakresie określonych
ganizowania i świadczenia usług poradniczych, w kontekście ko- relacji, bądź być wprowadzona umownie pomiędzy stronami czyn-
nieczności jego wdrożenia jako stałego elementu polityki państwa. ności prawnej. Istnieją również szczególne kategorie informacji (ści-
Dotychczas prezentowane wyniki prac specjalnie powołanego ze- śle tajne, tajne, poufne, zastrzeżone), strzeżone przez aparat władzy
społu składającego się z przedstawicieli Departamentu Pożytku państwowej, którym przydaje się status tajemnic niejawnych. Gene-
Publicznego Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej, Fundacji ralnie wyróżnić należy jednak poufność, rozumianą jako potrzeba
Uniwersyteckich Poradni Prawa, Instytutu Prawa i Społeczeństwa, zachowania w tajemnicy okoliczności pozyskanych w zakresie wie-
Instytutu Spraw Publicznych i Związku Biur Porad Obywatelskich, dzy o pewnych osobach i zdarzeniach, która ma charakter względny
realizowanych w ramach projektu systemowego pt. „Opracowanie albo bezwzględny. Stopień ich ochrony i sposoby kształtowania się
kompleksowych i trwałych mechanizmów wsparcia dla poradnic- np. obowiązku zeznawania w charakterze świadka uzależnione są
1
twa prawnego i obywatelskiego w Polsce” , skłaniają do wniosków, ponadto od rodzaju procedury, czyli postępowania prowadzonego
że problematyka poufności na tym tle została zupełnie zmargina- na podstawie ustawy, w którym ma dojść do ewentualnej czynności
lizowana. Przedmiotem poniższej wypowiedzi będzie zatem usta- uchylenia tajemnicy. Prawo polskie zna wiele kategorii tajemnic. Dla
lenie, czy taką relacją chronioną instytucją tajemnicy objęte są ka- potrzeb opracowania należy wskazać na najistotniejsze, bowiem do-
tegorie czynności w ramach bezpłatnego poradnictwa prawnego tykające obywateli w zakresie czynności świadczenia profesjonalnej,
i obywatelskiego. Jako ilustrację rozważań obrano jeden z liczniej-
szych podmiotów sieci, czyli kliniki prawa, nie oznacza to jednak, * Autorka jest radcą prawnym w Okręgowej Izbie Radców Prawnych w Łodzi oraz
że kwestie te nie dotyczą i innych jednostek świadczących bezpłat- jednym z opiekunów w Klinice Prawa – Klinice Praw Dziecka Wydziału Prawa i Ad-
ną pomoc prawną i obywatelską w Polsce. Wprost przeciwnie, pre- 1 ministracji Uniwersytetu Łódzkiego.
zentowane treści są o tyle uniwersalne, że dotyczą problematyki Informacje o Projecie dostępne na stronie internetowej pod adresem: http://www.
ppio.eu np. pod: http://www.ppio.eu/pl/o-projekcie/produkty/13-koncepcja-ba-
poufności, a także obowiązku podejmowania transparentnych dawcza (30.4.2014 r.).
Projekt „Opracowanie kompleksowych i trwałych mechanizmów wsparcia dla poradnictwa prawnego i obywatelskiego w Polsce”
18 współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Instytucja tajemnicy
w polskiej procedurze karnej,
cywilnej i administracyjnej
Dr Małgorzata
Wysoczyńska*
Podstawowym celem tekstu jest wskazanie, jakie uprawnienia i jakie obowiązki pro-
cesowe ciążą na podmiotach trudniących się czynnościami bezpłatnego poradnictwa
prawnego i obywatelskiego w kontekście ochrony klienta – benefi cjenta porady praw-
nej i obywatelskiej. Poza tym opisane zostaną konsekwencje niedochowania tajem-
nicy bądź naruszenia obowiązku jej ujawnienia w poszczególnych postępowaniach
prowadzonych na podstawie ustaw. By dokonać jednak tych ustaleń, niezbędne jest
najpierw przedstawienie i usystematyzowanie podstawowych pojęć związanych z tym
zagadnieniem.
Wprowadzenie działań i udzielania informacji publicznej przez wszystkie podmio-
Polskie prawo co do zasady nie posługuje się pojęciem poufności ty ujęte w ramach przyszłego nieodpłatnego systemu poradnictwa
w zakresie relacji łączącej podmioty udzielające pomocy praw-prawnego i obywatelskiego.
nej. Ustawodawca używa natomiast pojęcia „tajemnica”, by objąć Zatem w zakresie pojęcia tajemnicy leży szereg okoliczności praw-
ochroną pewne szczególne kategorie relacji faktycznych i praw- nych i faktycznych, składających się z kolei na relację poufności
nych. Tajemnica w polskim prawie zyskała szereg regulacji, zaś po- pomiędzy określonymi podmiotami. W pierwszym rzędzie jednak
ziom ochrony tym instrumentem uzależniony jest od czynników należy wskazać, że tajemnica, rozumiana w tekście jako instru-
podmiotowych i przedmiotowo-funkcjonalnych, czyli zależy od ment ochrony określonych informacji, może mieć charakter
tego, jakiego rodzaju informacje mają podlegać ochronie oraz kto względny, czyli możliwy do uchylenia poprzez decyzję określonego
ma być benefi cjentem tajemnicy. Tymczasem od pewnego czasu podmiotu (sąd, prokurator), i bezwzględny (niemożliwa do uchy-
w Polsce trwa dyskusja dotycząca systemowego podejścia do or- lenia) oraz polegać na ochronie ustawowej w zakresie określonych
ganizowania i świadczenia usług poradniczych, w kontekście ko- relacji, bądź być wprowadzona umownie pomiędzy stronami czyn-
nieczności jego wdrożenia jako stałego elementu polityki państwa. ności prawnej. Istnieją również szczególne kategorie informacji (ści-
Dotychczas prezentowane wyniki prac specjalnie powołanego ze- śle tajne, tajne, poufne, zastrzeżone), strzeżone przez aparat władzy
społu składającego się z przedstawicieli Departamentu Pożytku państwowej, którym przydaje się status tajemnic niejawnych. Gene-
Publicznego Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej, Fundacji ralnie wyróżnić należy jednak poufność, rozumianą jako potrzeba
Uniwersyteckich Poradni Prawa, Instytutu Prawa i Społeczeństwa, zachowania w tajemnicy okoliczności pozyskanych w zakresie wie-
Instytutu Spraw Publicznych i Związku Biur Porad Obywatelskich, dzy o pewnych osobach i zdarzeniach, która ma charakter względny
realizowanych w ramach projektu systemowego pt. „Opracowanie albo bezwzględny. Stopień ich ochrony i sposoby kształtowania się
kompleksowych i trwałych mechanizmów wsparcia dla poradnic- np. obowiązku zeznawania w charakterze świadka uzależnione są
1
twa prawnego i obywatelskiego w Polsce” , skłaniają do wniosków, ponadto od rodzaju procedury, czyli postępowania prowadzonego
że problematyka poufności na tym tle została zupełnie zmargina- na podstawie ustawy, w którym ma dojść do ewentualnej czynności
lizowana. Przedmiotem poniższej wypowiedzi będzie zatem usta- uchylenia tajemnicy. Prawo polskie zna wiele kategorii tajemnic. Dla
lenie, czy taką relacją chronioną instytucją tajemnicy objęte są ka- potrzeb opracowania należy wskazać na najistotniejsze, bowiem do-
tegorie czynności w ramach bezpłatnego poradnictwa prawnego tykające obywateli w zakresie czynności świadczenia profesjonalnej,
i obywatelskiego. Jako ilustrację rozważań obrano jeden z liczniej-
szych podmiotów sieci, czyli kliniki prawa, nie oznacza to jednak, * Autorka jest radcą prawnym w Okręgowej Izbie Radców Prawnych w Łodzi oraz
że kwestie te nie dotyczą i innych jednostek świadczących bezpłat- jednym z opiekunów w Klinice Prawa – Klinice Praw Dziecka Wydziału Prawa i Ad-
ną pomoc prawną i obywatelską w Polsce. Wprost przeciwnie, pre- 1 ministracji Uniwersytetu Łódzkiego.
zentowane treści są o tyle uniwersalne, że dotyczą problematyki Informacje o Projecie dostępne na stronie internetowej pod adresem: http://www.
ppio.eu np. pod: http://www.ppio.eu/pl/o-projekcie/produkty/13-koncepcja-ba-
poufności, a także obowiązku podejmowania transparentnych dawcza (30.4.2014 r.).
Projekt „Opracowanie kompleksowych i trwałych mechanizmów wsparcia dla poradnictwa prawnego i obywatelskiego w Polsce”
18 współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
