Page 20 - KLINIKA-16-20-2014
P. 20
DEBATA ŚRODOWISKOWA
świadczonej przez podmioty zrzeszone w korporacjach prawniczych kata działającego na podstawie art. 245 § 1 KPK co do fak-
pomocy prawnej i profesjonalnej, ale bezpłatnej pomocy prawnej tów, o których dowiedział się, udzielając porady prawnej
i poradnictwa obywatelskiego. lub prowadząc sprawę, i duchownego co do faktów, o któ-
rych dowiedział się przy spowiedzi (art. 178 KPK).
Do takich kategorii tajemnic należeć będą z pewnością:
tajemnica obrończa, tajemnica adwokata, tajemnica rad- Te wyżej wskazane osoby, jeśliby zostały wezwane w charakterze
cy prawnego, tajemnica doradcy podatkowego, tajemnica świadków, mają prawo i obowiązek odmowy złożenia zeznań, zaś
pracownika społecznego. Równocześnie w związku z czyn- zakazu przesłuchiwania ich nie uchyla nawet zgoda wszystkich
nościami zawodowymi, funkcjami i stanowiskami pełnio- zainteresowanych osób . Należy przy tym zaznaczyć, że nie każ-
3
nymi przez określone osoby do ważnych tajemnic zaliczyć dy adwokat jest obrońcą , co oczywiste. Jak słusznie konstatu-
trzeba po pierwsze tajemnice związane z informacjami je L. Paprzycki: „obrońca to, wobec unormowania art. 82, osoba
4
niejawnymi, tj. takimi, których nieuprawnione ujawnienie uprawniona, w myśl Prawa o adwokaturze (art. 75 w zw. z art. 6) ,
spowodowałoby lub mogłoby spowodować szkody dla Rze- do wykonywania obrony w postępowaniu karnym, a więc adwokat
czypospolitej Polskiej albo byłoby z punktu widzenia jej in- (...)”, przy czym autor zasadnie dodaje, że obrońcą może być tak-
teresów niekorzystne, także w trakcie ich opracowywania, że aplikant adwokacki oraz obrońca zagraniczny . Nie sposób nie
5
oraz niezależne od formy i sposobu ich wyrażania, a które zgodzić się również, że adwokat działający na podstawie art. 245
z kolei dzielą się na informacje ściśle tajne, tajne, poufne § 1 KPK (art. 178 pkt 1 w brzmieniu nadanym ustawą nowelizują-
2
i zastrzeżone . cą z 10.1.2003 r.) to adwokat reprezentujący zatrzymanego, i gdy
taką funkcję procesową pełni, także objęty jest zakresem zakazu
6
Wśród wskazanych wyżej kategorii tajemnic niepodlegające uchy- bezwzględnego . Zatem nawet wola klienta i jego prośba, poprze-
leniu, a zatem takie, których nie można w żaden sposób ujawniać, dzona oświadczeniem o zgodzie na ujawnienie informacji składa-
są tajemnica obrończa oraz tajemnica spowiedzi. Regulacje do- jących się na treść tajemnicy, nie uprawniają tych osób – obrońcy
tyczące tych kategorii poufności znajdują się w prawie karnym pro- i duchownego – do przystąpienia do czynności zeznawania. Czyn-
cesowym. Możliwymi do uchylenia, ale instrumentami przy- ność taka nadto byłaby o tyle bezprzedmiotowa, że sąd nie mógł-
musu państwowego, a zatem poprzez postanowienie sądu by skorzystać z wiadomości pozyskanych w jej toku – jako objęte
o zwolnieniu z tajemnicy, są np. tajemnice lekarza, radcy bezwzględnym zakazem dowodowym nie mogłyby stanowić pod-
prawnego, adwokata niepełniącego funkcji obrońcy, notariu- stawy ustaleń.
sza. Te same tajemnice natomiast w zakresie postępowania cywil-
nego i administracyjnego doznają już modyfi kacji zakresu związa- Informacje niejawne oraz tajemnica związana z wykonywa-
nia poufnością i pozwalają dysponentowi tajemnicy (czyli radcy niem zawodu lub funkcji
prawnemu, lekarzowi, notariuszowi) podjąć samodzielną decyzję, Kolejną sytuacją, która stanowi przeszkodę do przesłuchiwania,
bez ingerencji sądu, co do tego, czy uczestniczyć w czynności ze- jest posiadanie informacji niejawnych o klauzuli tajności „taj-
znawania. Poniżej zaprezentowane zostaną poszczególne katego- ne” lub „ściśle tajne”, bowiem osoby je posiadające, co do zasady,
rie obowiązków procesowych związanych z czynnością zeznawa- nie mogą również być przesłuchane co do okoliczności, na które
nia w kontekście procedury karnej, cywilnej i administracyjnej. Na rozciąga się obowiązek poufności (art. 179 KPK). Zakaz ten jed-
ich tle omówione zostaną w szczególności obowiązki podmiotów nak nie jest bezwzględny w sposób opisany powyżej. Istnieje moż-
udzielających pomocy prawnej w reżimie systemu bezpłatnego po- liwość jego uchylenia, a zatem będą one mogły zeznawać, jednak
radnictwa prawnego i obywatelskiego w Polsce. tylko po zwolnieniu ich z obowiązku zachowania tajemnicy przez
uprawniony organ przełożony. Organ przełożony takich osób
Instrumenty ochrony relacji poufności w prawie karnym może odmówić zwolnienia tylko wtedy, gdy złożenie zeznania wy-
procesowym rządzić może poważną szkodę państwu. W takiej sytuacji sąd lub
Prawo karne procesowe wyróżnia kilka możliwych relacji mię- prokurator może zwrócić się do właściwego naczelnego organu ad-
dzyludzkich, czy to o charakterze osobistym, czy zawodowym, ministracji rządowej o zwolnienie świadka z obowiązku zachowa-
zobowiązujących albo uprawniających do zachowania tajemnicy. nia tajemnicy.
Poniżej przedstawione zostaną węzłowe kwestie związane z pod- Odmiennie kształtuje się sytuacja procesowa osób, które są zo-
stawowymi kategoriami tajemnic w pro cesie karnym, by na ich tle bowiązane do zachowania w tajemnicy informacji niejawnych
omówić zakres i stopień związania poufnością w relacji bezpłatne- o klauzuli tajności „zastrzeżone” lub „poufne” albo tajemni-
go poradnictwa prawnego i obywatelskiego. cy związanej z wykonywaniem zawodu lub funkcji (art. 180
§ 1 KPK). ➜
Tajemnica obrończa i tajemnica spowiedzi 2
L. Paprzycki, Komentarz aktualizowany do kodeksu postępowania karnego, SIP Lex.
3 Ustawa z 5.8.2010 r. o ochronie informacji niejawnych, Dz.U. Nr 182, poz. 1228.
Pierwszym z naczelnych zakazów zeznawania zawartym 4 Ustawa z 26.5.1982 r. – Prawo o adwokaturze, tekst jedn.: Dz.U. z 209 r. Nr 146,
w Kodeksie postępowania karnego jest bezwzględny za- 5 poz. 1188 ze zm., dalej jako: Pradw.
kaz przesłuchiwania jako świadków: obrońcy lub adwo- 6 L. Paprzycki, op. cit.
Ibidem.
Projekt „Opracowanie kompleksowych i trwałych mechanizmów wsparcia dla poradnictwa prawnego i obywatelskiego w Polsce”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 19
świadczonej przez podmioty zrzeszone w korporacjach prawniczych kata działającego na podstawie art. 245 § 1 KPK co do fak-
pomocy prawnej i profesjonalnej, ale bezpłatnej pomocy prawnej tów, o których dowiedział się, udzielając porady prawnej
i poradnictwa obywatelskiego. lub prowadząc sprawę, i duchownego co do faktów, o któ-
rych dowiedział się przy spowiedzi (art. 178 KPK).
Do takich kategorii tajemnic należeć będą z pewnością:
tajemnica obrończa, tajemnica adwokata, tajemnica rad- Te wyżej wskazane osoby, jeśliby zostały wezwane w charakterze
cy prawnego, tajemnica doradcy podatkowego, tajemnica świadków, mają prawo i obowiązek odmowy złożenia zeznań, zaś
pracownika społecznego. Równocześnie w związku z czyn- zakazu przesłuchiwania ich nie uchyla nawet zgoda wszystkich
nościami zawodowymi, funkcjami i stanowiskami pełnio- zainteresowanych osób . Należy przy tym zaznaczyć, że nie każ-
3
nymi przez określone osoby do ważnych tajemnic zaliczyć dy adwokat jest obrońcą , co oczywiste. Jak słusznie konstatu-
trzeba po pierwsze tajemnice związane z informacjami je L. Paprzycki: „obrońca to, wobec unormowania art. 82, osoba
4
niejawnymi, tj. takimi, których nieuprawnione ujawnienie uprawniona, w myśl Prawa o adwokaturze (art. 75 w zw. z art. 6) ,
spowodowałoby lub mogłoby spowodować szkody dla Rze- do wykonywania obrony w postępowaniu karnym, a więc adwokat
czypospolitej Polskiej albo byłoby z punktu widzenia jej in- (...)”, przy czym autor zasadnie dodaje, że obrońcą może być tak-
teresów niekorzystne, także w trakcie ich opracowywania, że aplikant adwokacki oraz obrońca zagraniczny . Nie sposób nie
5
oraz niezależne od formy i sposobu ich wyrażania, a które zgodzić się również, że adwokat działający na podstawie art. 245
z kolei dzielą się na informacje ściśle tajne, tajne, poufne § 1 KPK (art. 178 pkt 1 w brzmieniu nadanym ustawą nowelizują-
2
i zastrzeżone . cą z 10.1.2003 r.) to adwokat reprezentujący zatrzymanego, i gdy
taką funkcję procesową pełni, także objęty jest zakresem zakazu
6
Wśród wskazanych wyżej kategorii tajemnic niepodlegające uchy- bezwzględnego . Zatem nawet wola klienta i jego prośba, poprze-
leniu, a zatem takie, których nie można w żaden sposób ujawniać, dzona oświadczeniem o zgodzie na ujawnienie informacji składa-
są tajemnica obrończa oraz tajemnica spowiedzi. Regulacje do- jących się na treść tajemnicy, nie uprawniają tych osób – obrońcy
tyczące tych kategorii poufności znajdują się w prawie karnym pro- i duchownego – do przystąpienia do czynności zeznawania. Czyn-
cesowym. Możliwymi do uchylenia, ale instrumentami przy- ność taka nadto byłaby o tyle bezprzedmiotowa, że sąd nie mógł-
musu państwowego, a zatem poprzez postanowienie sądu by skorzystać z wiadomości pozyskanych w jej toku – jako objęte
o zwolnieniu z tajemnicy, są np. tajemnice lekarza, radcy bezwzględnym zakazem dowodowym nie mogłyby stanowić pod-
prawnego, adwokata niepełniącego funkcji obrońcy, notariu- stawy ustaleń.
sza. Te same tajemnice natomiast w zakresie postępowania cywil-
nego i administracyjnego doznają już modyfi kacji zakresu związa- Informacje niejawne oraz tajemnica związana z wykonywa-
nia poufnością i pozwalają dysponentowi tajemnicy (czyli radcy niem zawodu lub funkcji
prawnemu, lekarzowi, notariuszowi) podjąć samodzielną decyzję, Kolejną sytuacją, która stanowi przeszkodę do przesłuchiwania,
bez ingerencji sądu, co do tego, czy uczestniczyć w czynności ze- jest posiadanie informacji niejawnych o klauzuli tajności „taj-
znawania. Poniżej zaprezentowane zostaną poszczególne katego- ne” lub „ściśle tajne”, bowiem osoby je posiadające, co do zasady,
rie obowiązków procesowych związanych z czynnością zeznawa- nie mogą również być przesłuchane co do okoliczności, na które
nia w kontekście procedury karnej, cywilnej i administracyjnej. Na rozciąga się obowiązek poufności (art. 179 KPK). Zakaz ten jed-
ich tle omówione zostaną w szczególności obowiązki podmiotów nak nie jest bezwzględny w sposób opisany powyżej. Istnieje moż-
udzielających pomocy prawnej w reżimie systemu bezpłatnego po- liwość jego uchylenia, a zatem będą one mogły zeznawać, jednak
radnictwa prawnego i obywatelskiego w Polsce. tylko po zwolnieniu ich z obowiązku zachowania tajemnicy przez
uprawniony organ przełożony. Organ przełożony takich osób
Instrumenty ochrony relacji poufności w prawie karnym może odmówić zwolnienia tylko wtedy, gdy złożenie zeznania wy-
procesowym rządzić może poważną szkodę państwu. W takiej sytuacji sąd lub
Prawo karne procesowe wyróżnia kilka możliwych relacji mię- prokurator może zwrócić się do właściwego naczelnego organu ad-
dzyludzkich, czy to o charakterze osobistym, czy zawodowym, ministracji rządowej o zwolnienie świadka z obowiązku zachowa-
zobowiązujących albo uprawniających do zachowania tajemnicy. nia tajemnicy.
Poniżej przedstawione zostaną węzłowe kwestie związane z pod- Odmiennie kształtuje się sytuacja procesowa osób, które są zo-
stawowymi kategoriami tajemnic w pro cesie karnym, by na ich tle bowiązane do zachowania w tajemnicy informacji niejawnych
omówić zakres i stopień związania poufnością w relacji bezpłatne- o klauzuli tajności „zastrzeżone” lub „poufne” albo tajemni-
go poradnictwa prawnego i obywatelskiego. cy związanej z wykonywaniem zawodu lub funkcji (art. 180
§ 1 KPK). ➜
Tajemnica obrończa i tajemnica spowiedzi 2
L. Paprzycki, Komentarz aktualizowany do kodeksu postępowania karnego, SIP Lex.
3 Ustawa z 5.8.2010 r. o ochronie informacji niejawnych, Dz.U. Nr 182, poz. 1228.
Pierwszym z naczelnych zakazów zeznawania zawartym 4 Ustawa z 26.5.1982 r. – Prawo o adwokaturze, tekst jedn.: Dz.U. z 209 r. Nr 146,
w Kodeksie postępowania karnego jest bezwzględny za- 5 poz. 1188 ze zm., dalej jako: Pradw.
kaz przesłuchiwania jako świadków: obrońcy lub adwo- 6 L. Paprzycki, op. cit.
Ibidem.
Projekt „Opracowanie kompleksowych i trwałych mechanizmów wsparcia dla poradnictwa prawnego i obywatelskiego w Polsce”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 19
