Page 17 - KLINIKA-16-20-2014
P. 17
DEBATA ŚRODOWISKOWA
świadczenia z ubezpieczenia społecznego czy ze stosunków cywil- z art. 133 § 1 KRO wygaśnie i uprawniony będzie mógł się powołać
54
noprawnych . Dochody z majątku dziecka mogą stanowić przykła- wyłącznie na stan niedostatku.
dowo odsetki z lokaty bankowej czy otrzymywanie czynszu z tytułu W razie popadnięcia zaś w przywołany stan niedostatku, a rów-
najmu. Wyraźnie należy zaznaczyć, że powołując się na okoliczność noczesnego posiadania majątku, SN wskazał, że nie może dojść
posiadania przez dziecko majątku, nie można odnieść się do samej do zaistnienia obowiązku alimentacyjnego, „jeśli zbycie substancji
substancji majątku, a wyłącznie dochody z niego czerpane uchylają majątkowej pozwoliłoby osobie domagającej się alimentów na po-
w całości lub w części obowiązek alimentacyjny . Kłopotliwa inter- krycie jej potrzeb przynajmniej w takich granicach, w jakich mo-
55
pretacyjnie pozostaje kwestia zbycia substancji majątku w przypad- głaby domagać się alimentów” .
66
ku osoby, która popadła w niedostatek. Zdaniem J. Ignaczewskiego,
jeśli zbycie substancji majątkowej pozwoliłoby osobie domagającej Osiągnięcie pełnoletniości a wypłacanie świadczeń alimenta-
się alimentów na pokrycie jej potrzeb, to nie dochodzi do zaistnie- cyjnych oraz pobieranie świadczeń z funduszu alimentacyjnego
nia obowiązku alimentacyjnego . Jednak w przeciwstawieniu war- Zmiana uprawnionego do odbioru alimentów nastręcza nierzad-
56
to podać myśl T. Smyczyńskiego, krytycznie odnoszącego się do wy- ko problemów związanych ze ściągalnością należnych świadczeń.
zbycia przez uprawnionego substancji majątku, który przynosi stały Dzieje się tak wówczas, gdy dojdzie do zmiany przedstawiciela usta-
dochód. Podobne stanowisko zajmuje on wobec zbycia przedmio- wowego lub utraty przez niego tego przymiotu. Ma to najczęściej
tów służących do osobistego użytku oraz tych o szczególnej war- miejsce w przypadku uzyskania pełnoletniości przez dziecko, które
67
tości emocjonalnej i podkreśla potrzebę chronienia uprawnionego nadal jest uprawnione do alimentów . Trudnością bywa wówczas
57
przed takim działaniem . W oderwaniu od głównego tematu, ja- powstała nieścisłość między brzmieniem tytułu wykonawczego
kim jest alimentacja pełnoletnich dzieci, warto wspomnieć, że na tę a aktualnym stanem prawnym. Rodzić to może trudności w ścią-
okoliczność rodzice mogą się powołać niezależnie od wieku dziecka, ganiu alimentów, a także przy wypłacie świadczeń z funduszu ali-
zatem będą oni zwolnieni z obowiązku dostarczania środków nawet mentacyjnego. W celu wyjaśnienia powyższych wątpliwości warto
w stosunku do małoletniego dziecka, jeśli tylko dochody z majątku w tym miejscu przytoczyć fragmenty uchwały SN z 16.4.1977 r.,
wystarczają na zaspokojenie potrzeb . która stanowi, że: „Tytuł wykonawczy stwierdza dwie istotne kwe-
58
Poruszone powyżej okoliczności pozwalające na uchylenie się od stie: zakres uprawnień wierzyciela i zakres obowiązku dłużnika (…)
alimentacji pełnoletnich dzieci nie wyczerpują w całości tematu. inne zawarte w nim wzmianki mają tylko wtórny charakter i (…)
68
Należy przede wszystkim mieć na uwadze wszelakie stany faktycz- nie wpływają na istotę dokumentu”. W tytule wykonawczym to
ne wpływające na istnienie obowiązku alimentacyjnego. Na za- dziecko wskazane jest jako uprawnione, a przykładowo matka pozo-
kończenie warto odwołać się do kilku przykładów z orzecznictwa, staje wymieniona wyłącznie jako przedstawiciel ustawowy, mający
69
bowiem w niejednoznacznych sytuacjach to sądy mają największą prawo do odbierania świadczeń w imieniu uprawnionego. Chwi-
moc decyzyjną. la osiągnięcia przez dziecko pełnoletniości wiąże się z uzyskaniem
Kontrowersyjne wydaje się być stanowisko SN, zgodnie z którym przez nie pełnej zdolności do czynności prawnych, toteż nie potrze-
niemożność samodzielnego utrzymywania się przez pełnoletnie buje ono już reprezentacji w postaci przedstawiciela ustawowego .
70
dziecko wskutek całkowitej niezdolności do pracy spowodowanej Zgodnie ze stanowiskiem SN określonym we wspomnianej uchwa-
alkoholizmem czy narkomanią nie wyłącza obowiązku alimenta- le: „w przypadku uzyskania przez uprawnionego pełnoletniości z za-
cyjnego . Jednak w przeciwstawieniu do powyższego należy przy- chowaniem prawa do dalszej alimentacji wypłata świadczenia może
59
wołać wytyczne SN z 1987 r., zgodnie z którymi: „za sprzeczne nastąpić wyłącznie do jego rąk”. Sąd Najwyższy wskazuje także, że:
z zasadami współżycia społecznego może być uznane żądanie ali- „zdarzenie to nie wymaga stwierdzenia orzeczeniem sądu opiekuń-
mentów przez pełnoletnie dziecko, które pomimo starannego wy- czego i dlatego do wykazania legitymacji do osobistego odbioru
chowania i opieki rodziców samo doprowadziło się do nałogowego świadczeń wystarczą odpowiednie dokumenty stanu cywilnego” .
71
60
alkoholizmu i narkomanii i odmawia poddania się leczeniu” .
Część orzecznictwa dotycząca niskich możliwości zarobkowych 54 J. Ignaczewski, op. cit., s. 759.
55 K. Pietrzykowski, op. cit., s. 1024.
rodziców zdezaktualizowała się z chwilą wprowadzenia przepisu 56 J. Ignaczewski, op. cit., s. 760–761.
art. 133 § 3 KRO, zezwalającego na uchylenie się od obowiązku ali- 57 T. Smyczyński , Prawo rodzinne i opiekuńcze. Tom 12. System Prawa Prywatnego,
mentacyjnego w przypadku zagrożenia nadmiernym uszczerbkiem. 58 Warszawa 2011, s. 700.
Dotychczasowo nawet w stosunku do pełnoletnich dzieci rodziców 59 M. Andrzejewski, op. cit., s. 753.
Wyr. SN z 31.1.1986 r., III CZP 76/85, OSNCP 1987, Nr 1, poz. 4.
61
obowiązywała zasada tzw. ostatniej kromki chleba . Zgodnie z tą 60 Uchw. Pełnego Składu Izby Cywilnej i Administracyjnej SN z 16.12.1987 r. w spra-
koncepcją rodzice zobowiązani byli „podzielić się z dzieckiem na- wie wytycznych w zakresie wykładni prawa i praktyki sądowej w sprawach o ali-
menty. Komentarz do tezy VIII, M.P. z 1988 r., Nr 6, poz. 60.
wet najmniejszymi dochodami” . Od powyższej linii orzeczniczej 61 J. Ignaczewski, op. cit., s. 764.
62
odstąpił SN w wyroku z 10.12.1998 r., w którym stwierdzono, że: 62 Uchw. Pełnego Składu Izby Cywilnej i Administracyjnej SN z 16.12.1987 r. w spra-
„rodzice, którzy z uwagi na niskie emerytury tylko w skrom- wie wytycznych w zakresie wykładni prawa i praktyki sądowej w sprawach o ali-
menty. Komentarz do tezy IV., M.P. 1988, Nr 6, poz. 60.
nym zakresie zabezpieczają swoje materialne potrzeby, po- 63 Wyr. SN z 10.12.1998 r., I CKN 1104/98, Legalis.
winni zostać zwolnieni z ciążącego na nich obowiązku alimen- 64 65 Uchw. SN z 18.5.1995 r., III CZP 59/95, OSNC 1995, Nr 10, poz. 140.
J. Ignaczewski, op. cit., s. 765.
tacyjnego względem dorosłego dziecka, jeżeli mając wyuczony 66 Wyr. SN z 12.12.1975 r., III CRN 338/75, OSPiKA 1977, Nr 3, poz. 54.
zawód, osiąga ono mierne wyniki w dalszej nauce” . 67 Zmiana uprawnionego do odbioru alimentów zachodzi także w przypadku pozba-
63
Ponadto w uchwale SN z 18.5.1995 r. wskazano, że: „otrzymywa- wienia, ograniczenia i zawieszenia władzy rodzicielskiej rodzica wymienionego
w wyroku jako przedstawiciel ustawowy dziecka albo zmiany opiekuna czy ku-
nie przez dziecko zasiłku dla bezrobotnych może, w zależności od ratora bądź na skutek umieszczenia dziecka w rodzinie zastępczej lub placówce
okoliczności sprawy, być podstawą do uznania, że jest ono w stanie 68 opiekuńczo-wychowawczej. J. Ignaczewski, op. cit., s. 738.
utrzymać się samodzielnie w rozumieniu art. 133 § 1 KRO” . Na- 69 Uchw. SN z 16.4.1977 r., III CZP 14/77, OSNCP 1977, Nr 7, poz. 106.
64
J. Ignaczewski, op. cit., s. 739.
leży przyjąć, że rejestracja w urzędzie pracy i pobieranie zasiłku dla 70 Zgodnie z art. 98 § 1 KRO: rodzice są przedstawicielami ustawowymi dziecka
bezrobotnych ze strony dorosłego dziecka jest przejawem woli sa- pozostającego pod ich władzą rodzicielską. Wygasa ona natomiast, jak stanowi
art. 92 KRO, z chwilą osiągnięcia przez dziecko pełnoletniości.
modzielnego utrzymywania się . Wówczas przesłanka alimentacji 71 Uchw. SN z 16.4.1977 r., III CZP 14/77, OSNCP 1977, Nr 7, poz. 106.
65
16 KLINIKA Nr 16 (20)/2014 www.fupp.org.pl
świadczenia z ubezpieczenia społecznego czy ze stosunków cywil- z art. 133 § 1 KRO wygaśnie i uprawniony będzie mógł się powołać
54
noprawnych . Dochody z majątku dziecka mogą stanowić przykła- wyłącznie na stan niedostatku.
dowo odsetki z lokaty bankowej czy otrzymywanie czynszu z tytułu W razie popadnięcia zaś w przywołany stan niedostatku, a rów-
najmu. Wyraźnie należy zaznaczyć, że powołując się na okoliczność noczesnego posiadania majątku, SN wskazał, że nie może dojść
posiadania przez dziecko majątku, nie można odnieść się do samej do zaistnienia obowiązku alimentacyjnego, „jeśli zbycie substancji
substancji majątku, a wyłącznie dochody z niego czerpane uchylają majątkowej pozwoliłoby osobie domagającej się alimentów na po-
w całości lub w części obowiązek alimentacyjny . Kłopotliwa inter- krycie jej potrzeb przynajmniej w takich granicach, w jakich mo-
55
pretacyjnie pozostaje kwestia zbycia substancji majątku w przypad- głaby domagać się alimentów” .
66
ku osoby, która popadła w niedostatek. Zdaniem J. Ignaczewskiego,
jeśli zbycie substancji majątkowej pozwoliłoby osobie domagającej Osiągnięcie pełnoletniości a wypłacanie świadczeń alimenta-
się alimentów na pokrycie jej potrzeb, to nie dochodzi do zaistnie- cyjnych oraz pobieranie świadczeń z funduszu alimentacyjnego
nia obowiązku alimentacyjnego . Jednak w przeciwstawieniu war- Zmiana uprawnionego do odbioru alimentów nastręcza nierzad-
56
to podać myśl T. Smyczyńskiego, krytycznie odnoszącego się do wy- ko problemów związanych ze ściągalnością należnych świadczeń.
zbycia przez uprawnionego substancji majątku, który przynosi stały Dzieje się tak wówczas, gdy dojdzie do zmiany przedstawiciela usta-
dochód. Podobne stanowisko zajmuje on wobec zbycia przedmio- wowego lub utraty przez niego tego przymiotu. Ma to najczęściej
tów służących do osobistego użytku oraz tych o szczególnej war- miejsce w przypadku uzyskania pełnoletniości przez dziecko, które
67
tości emocjonalnej i podkreśla potrzebę chronienia uprawnionego nadal jest uprawnione do alimentów . Trudnością bywa wówczas
57
przed takim działaniem . W oderwaniu od głównego tematu, ja- powstała nieścisłość między brzmieniem tytułu wykonawczego
kim jest alimentacja pełnoletnich dzieci, warto wspomnieć, że na tę a aktualnym stanem prawnym. Rodzić to może trudności w ścią-
okoliczność rodzice mogą się powołać niezależnie od wieku dziecka, ganiu alimentów, a także przy wypłacie świadczeń z funduszu ali-
zatem będą oni zwolnieni z obowiązku dostarczania środków nawet mentacyjnego. W celu wyjaśnienia powyższych wątpliwości warto
w stosunku do małoletniego dziecka, jeśli tylko dochody z majątku w tym miejscu przytoczyć fragmenty uchwały SN z 16.4.1977 r.,
wystarczają na zaspokojenie potrzeb . która stanowi, że: „Tytuł wykonawczy stwierdza dwie istotne kwe-
58
Poruszone powyżej okoliczności pozwalające na uchylenie się od stie: zakres uprawnień wierzyciela i zakres obowiązku dłużnika (…)
alimentacji pełnoletnich dzieci nie wyczerpują w całości tematu. inne zawarte w nim wzmianki mają tylko wtórny charakter i (…)
68
Należy przede wszystkim mieć na uwadze wszelakie stany faktycz- nie wpływają na istotę dokumentu”. W tytule wykonawczym to
ne wpływające na istnienie obowiązku alimentacyjnego. Na za- dziecko wskazane jest jako uprawnione, a przykładowo matka pozo-
kończenie warto odwołać się do kilku przykładów z orzecznictwa, staje wymieniona wyłącznie jako przedstawiciel ustawowy, mający
69
bowiem w niejednoznacznych sytuacjach to sądy mają największą prawo do odbierania świadczeń w imieniu uprawnionego. Chwi-
moc decyzyjną. la osiągnięcia przez dziecko pełnoletniości wiąże się z uzyskaniem
Kontrowersyjne wydaje się być stanowisko SN, zgodnie z którym przez nie pełnej zdolności do czynności prawnych, toteż nie potrze-
niemożność samodzielnego utrzymywania się przez pełnoletnie buje ono już reprezentacji w postaci przedstawiciela ustawowego .
70
dziecko wskutek całkowitej niezdolności do pracy spowodowanej Zgodnie ze stanowiskiem SN określonym we wspomnianej uchwa-
alkoholizmem czy narkomanią nie wyłącza obowiązku alimenta- le: „w przypadku uzyskania przez uprawnionego pełnoletniości z za-
cyjnego . Jednak w przeciwstawieniu do powyższego należy przy- chowaniem prawa do dalszej alimentacji wypłata świadczenia może
59
wołać wytyczne SN z 1987 r., zgodnie z którymi: „za sprzeczne nastąpić wyłącznie do jego rąk”. Sąd Najwyższy wskazuje także, że:
z zasadami współżycia społecznego może być uznane żądanie ali- „zdarzenie to nie wymaga stwierdzenia orzeczeniem sądu opiekuń-
mentów przez pełnoletnie dziecko, które pomimo starannego wy- czego i dlatego do wykazania legitymacji do osobistego odbioru
chowania i opieki rodziców samo doprowadziło się do nałogowego świadczeń wystarczą odpowiednie dokumenty stanu cywilnego” .
71
60
alkoholizmu i narkomanii i odmawia poddania się leczeniu” .
Część orzecznictwa dotycząca niskich możliwości zarobkowych 54 J. Ignaczewski, op. cit., s. 759.
55 K. Pietrzykowski, op. cit., s. 1024.
rodziców zdezaktualizowała się z chwilą wprowadzenia przepisu 56 J. Ignaczewski, op. cit., s. 760–761.
art. 133 § 3 KRO, zezwalającego na uchylenie się od obowiązku ali- 57 T. Smyczyński , Prawo rodzinne i opiekuńcze. Tom 12. System Prawa Prywatnego,
mentacyjnego w przypadku zagrożenia nadmiernym uszczerbkiem. 58 Warszawa 2011, s. 700.
Dotychczasowo nawet w stosunku do pełnoletnich dzieci rodziców 59 M. Andrzejewski, op. cit., s. 753.
Wyr. SN z 31.1.1986 r., III CZP 76/85, OSNCP 1987, Nr 1, poz. 4.
61
obowiązywała zasada tzw. ostatniej kromki chleba . Zgodnie z tą 60 Uchw. Pełnego Składu Izby Cywilnej i Administracyjnej SN z 16.12.1987 r. w spra-
koncepcją rodzice zobowiązani byli „podzielić się z dzieckiem na- wie wytycznych w zakresie wykładni prawa i praktyki sądowej w sprawach o ali-
menty. Komentarz do tezy VIII, M.P. z 1988 r., Nr 6, poz. 60.
wet najmniejszymi dochodami” . Od powyższej linii orzeczniczej 61 J. Ignaczewski, op. cit., s. 764.
62
odstąpił SN w wyroku z 10.12.1998 r., w którym stwierdzono, że: 62 Uchw. Pełnego Składu Izby Cywilnej i Administracyjnej SN z 16.12.1987 r. w spra-
„rodzice, którzy z uwagi na niskie emerytury tylko w skrom- wie wytycznych w zakresie wykładni prawa i praktyki sądowej w sprawach o ali-
menty. Komentarz do tezy IV., M.P. 1988, Nr 6, poz. 60.
nym zakresie zabezpieczają swoje materialne potrzeby, po- 63 Wyr. SN z 10.12.1998 r., I CKN 1104/98, Legalis.
winni zostać zwolnieni z ciążącego na nich obowiązku alimen- 64 65 Uchw. SN z 18.5.1995 r., III CZP 59/95, OSNC 1995, Nr 10, poz. 140.
J. Ignaczewski, op. cit., s. 765.
tacyjnego względem dorosłego dziecka, jeżeli mając wyuczony 66 Wyr. SN z 12.12.1975 r., III CRN 338/75, OSPiKA 1977, Nr 3, poz. 54.
zawód, osiąga ono mierne wyniki w dalszej nauce” . 67 Zmiana uprawnionego do odbioru alimentów zachodzi także w przypadku pozba-
63
Ponadto w uchwale SN z 18.5.1995 r. wskazano, że: „otrzymywa- wienia, ograniczenia i zawieszenia władzy rodzicielskiej rodzica wymienionego
w wyroku jako przedstawiciel ustawowy dziecka albo zmiany opiekuna czy ku-
nie przez dziecko zasiłku dla bezrobotnych może, w zależności od ratora bądź na skutek umieszczenia dziecka w rodzinie zastępczej lub placówce
okoliczności sprawy, być podstawą do uznania, że jest ono w stanie 68 opiekuńczo-wychowawczej. J. Ignaczewski, op. cit., s. 738.
utrzymać się samodzielnie w rozumieniu art. 133 § 1 KRO” . Na- 69 Uchw. SN z 16.4.1977 r., III CZP 14/77, OSNCP 1977, Nr 7, poz. 106.
64
J. Ignaczewski, op. cit., s. 739.
leży przyjąć, że rejestracja w urzędzie pracy i pobieranie zasiłku dla 70 Zgodnie z art. 98 § 1 KRO: rodzice są przedstawicielami ustawowymi dziecka
bezrobotnych ze strony dorosłego dziecka jest przejawem woli sa- pozostającego pod ich władzą rodzicielską. Wygasa ona natomiast, jak stanowi
art. 92 KRO, z chwilą osiągnięcia przez dziecko pełnoletniości.
modzielnego utrzymywania się . Wówczas przesłanka alimentacji 71 Uchw. SN z 16.4.1977 r., III CZP 14/77, OSNCP 1977, Nr 7, poz. 106.
65
16 KLINIKA Nr 16 (20)/2014 www.fupp.org.pl
