Page 7 - KLINIKA-16-20-2014
P. 7
WARSZTAT PRACY NAUCZYCIELA KLINICZNEGO
umożliwia bowiem studentowi wejście na salę rozpraw z klientem, nie zastosowanie np. w postępowaniu nieprocesowym. Wynika to
lepsze zaznajomienie się ze stanem faktycznym i prawnym spra- z tego, że na podstawie art. 13 § 2 KPC przepisy o procesie należy
wy oraz przebiegiem postępowania w danym przypadku, co jest stosować odpowiednio do innych rodzajów postępowań unormo-
niewątpliwie bardzo pomocne przy udzielaniu adekwatnej pomo- wanych w Kodeksie postępowania cywilnego, chyba że przepisy
33
cy osobie, która zwróciła się po nią do studenckiej poradni praw- szczególne stanowią inaczej . Z takich specyfi cznych rozwiązań
1
nej. Czasem dla tej osoby może to mieć także znaczenie po prostu można wskazać np. art. 575 KPC, w myśl którego w sprawach
w aspekcie psychologicznym. opiekuńczych osób małoletnich, w przypadkach, w których prze-
ciwko publicznemu rozpoznaniu sprawy przemawia dobro mało-
Przechodząc do szczegółów, zauważyć należy, że w postę- letniego, sąd z urzędu zarządza odbycie całego posiedzenia bądź
powaniu procesowym – jeżeli przepis szczególny nie sta- jego części przy drzwiach zamkniętych.
nowi inaczej – posiedzenia sądowe są jawne, a sąd orzeka- Na tle powyżej przytoczonych regulacji należy jednak zwrócić uwa-
jący rozpoznaje sprawy na rozprawie (art. 148 § 1 KPC) . gę, że – zgodnie z art. 154 § 1 KPC – w czasie posiedzenia przy
30
34
Co więcej, nawet sprawę, która podlega rozpoznaniu na po- drzwiach zamkniętych oprócz stron, interwenientów ubocznych,
siedzeniu niejawnym, sąd może skierować na posiedzenie ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników oraz prokura-
jawne i wyznaczyć rozprawę (art. 148 § 2 KPC). tora na sali posiedzeń mogą być po dwie osoby zaufania z każdej
strony . Zdaje się to więc dawać – z punktu widzenia poradni
35
Co istotne z punktu widzenia rozważanej problematyki, w przy- prawnych – jeszcze jedną możliwość. Mianowicie student poradni
padku odbywania posiedzenia jawnego wstęp na salę mają prawnej mógłby zostać ustanowiony przez stronę jej osobą zaufa-
oprócz stron i osób wezwanych osoby pełnoletnie (art. 152 nia i dzięki temu uczestniczyć w posiedzeniu sądowym, pomimo
zd. 1 KPC). Studenci klinik są osobami pełnoletnimi, a zatem już że odbywa się ono przy drzwiach zamkniętych.
tylko dzięki temu mają co do zasady swobodny wstęp na takie W ramach tych rozważań zasadne jest także zwrócenie uwagi na
posiedzenia – w charakterze publiczności. Możliwość taka odpa- możliwość ograniczenia wstępu na salę sądową mogącą wyni-
da w odniesieniu do posiedzeń niejawnych, na nie bowiem wstęp kać z innej niż podane przyczyny. Mianowicie na mocy § 67 roz-
mają już tylko osoby wezwane (art. 152 zd. 2 KPC). porządzenia Ministra Sprawiedliwości z 23.2.2007 r. Regulamin
Z najistotniejszych wyłączeń jawności zewnętrznej posiedzeń są- urzędowania sądów powszechnych , w przypadku gdy przewidy-
36
dowych wskazać należy w pierwszym rzędzie na rozwiązania przy- wane jest przybycie na dane posiedzenie sądu licznej publiczności,
jęte w art. 153 KPC. Przede wszystkim sąd z urzędu zarządza odby- prezes sądu został wyposażony w kompetencję do zarządzenia wy-
cie całego posiedzenia lub jego części przy drzwiach zamkniętych, dania kart wstępu na salę rozpraw.
jeśli publiczne rozpoznanie sprawy zagraża porządkowi publiczne- Jeżeli jednak w danym przypadku nie wchodzi w grę żadne z ogra-
mu, moralności bądź gdy mogą zostać ujawnione okoliczności ob- niczeń jawności postępowania i student poradni prawnej uczest-
jęte ochroną informacji niejawnych (art. 153 § 1 KPC). Z kolei na niczy w posiedzeniu sądu (czy to jako publiczność, czy jako osoba
wniosek strony sąd zarządza odbycie posiedzenia lub jego części zaufana), niezbędne jest przestrzeganie przez niego reguł zacho-
przy drzwiach zamkniętych, kiedy może dojść do ujawnienia oko- wania obowiązujących na sali sądowej, statuowanych m.in. we
liczności objętych tajemnicą przedsiębiorstwa strony (art. 153 § 1 wspomnianym powyżej RegSądRie. W tym zakresie należy przede
1
KPC). Ponadto sąd może zarządzić – na wniosek strony – odbycie wszystkim wskazać na § 81 ust. 1 tego RegSądRu, obligujący
posiedzenia bądź jego części przy drzwiach zamkniętych, jeśli po- wszystkich obecnych na sali rozpraw, w tym prokuratora (lub in-
dane przez stronę powody w ocenie sądu będą uzasadniały takie nego oskarżyciela publicznego) i protokolanta, do każdorazowego
rozwiązanie albo kiedy mają być roztrząsane szczegóły życia ro-
dzinnego; w takiej sytuacji już samo postępowanie, w którym sąd 30 W wyniku braku przepisu szczególnego nakazującego rozpoznanie sprawy na
rozpatruje wniosek strony, odbywa się przy drzwiach zamknię- posiedzeniu niejawnym sąd ma obowiązek rozpoznać ją na posiedzeniu jawnym
(H. Pietrzkowski, Zarys metodyki pracy sędziego w sprawach cywilnych, Warszawa
tych, a jedynie postanowienie w tej kwestii sąd ogłasza publicznie 2007, s. 307).
(art. 153 § 2 KPC). 31 32 J. Bodio, [w:] A. Jakubecki (red.), op. cit., s. 47.
K. Piasecki, [w:] K. Piasecki (red.), Kodeks postępowania cywilnego, t. I. Komentarz
W tym kontekście warto podkreślić, że bezpodstawne wyłącze- do artykułów 1–366, Warszawa 2010, s. 124.
Z. Merchel,
nie jawności postępowania wobec publiczności kwalifi kowane jest 33 W tym w postępowaniu egzekucyjnym – szerzej na ten temat zob.
w literaturze przedmiotu jako uchybienie procesowe mogące sta- Jawność w postępowaniu egzekucyjnym, Problemy Egzekucji Sądowej 1994, Nr 6,
s. 48 i n.
nowić podstawę apelacji . Należy jednak zauważyć, że wyrażane 34 Również z mocy art. 13 § 2 KPC znajdującego zastosowanie w postępowaniu nie-
31
bywa też stanowisko odmienne, w ramach którego twierdzi się, że procesowym (A. Góra-Błaszczykowska, [w:] H. Dolecki, T. Wiśniewski, Kodeks postę-
powania cywilnego. Komentarz, t. III, artykuły 506–729, Warszawa 2013, s. 213).
za naruszenie art. 9 KPC (np. poprzez to, że pomimo iż postępo- 35 B. Bladowski w tym kontekście podnosi, powołując się na art. 37 § 1 PrUSP, że
wanie powinno być jawne, sąd zarządził jego niejawność) nie zo- podczas posiedzenia sądu przy drzwiach zamkniętych mogą być też obecne osoby
stała przewidziana przez ustawodawcę żadna sankcja (jest to więc wykonujące czynności nadzoru sądowego ( B. Bladowski, Rozpoczęcie rozprawy,
[w:] Metodyka pracy sędziego cywilisty, opubl. Lex; tak też: A. Zieliński, [w:] A. Zie-
lex imperfecta), a co za tym idzie: „Strona zainteresowana może liński (red.), op. cit., s. 295; K. Kołakowski, [w:] K. Piasecki (red.), Kodeks postępo-
w apelacji zarzucać tego rodzaju uchybienia, jednakże nie będzie to wania cywilnego, t. I, komentarz do artykułów 1–366, Warszawa 2010, s. 798).
Z kolei J. Bodio zauważa, że poza osobami wyliczonymi w art. 154 § 1 KPC podczas
prowadzić do uchylenia zaskarżonego wyroku” . posiedzeń odbywających się przy drzwiach zamkniętych wstęp na salę sądową
32
Ponadto wyłączenie jawności – w ramach postępowania odrębne- mają także: Rzecznik Praw Obywatelskich, inspektor pracy, powiatowy (miejski)
J.
go w sprawach małżeńskich – przewiduje art. 427 KPC, stanowiąc, rzecznik konsumentów i przedstawiciele organizacji pozarządowych ( Bodio ,
[w:] A. Jakubecki (red.), op. cit., s. 216); tak też I. Gromska-Szuster, z wyjaśnieniem,
że posiedzenia odbywają się w tym postępowaniu przy drzwiach że wynika to z tego, że do podmiotów tych, na podstawie odpowiednich przepi-
zamkniętych, z wyjątkiem sytuacji, w których obydwie strony zgła- sów (art. 62, 632, 634 KPC i art. 14 pkt 4 ustawy z 15.7.1987 r. o Rzeczniku Praw
szają żądanie publicznego rozpoznania sprawy, a w ocenie sądu Obywatelskich, tekst jedn.: Dz.U. z 2001 r. Nr 14, poz. 147 ze zm.), stosuje się
odpowiednio przepisy o udziale prokuratora w postępowaniu ( I. Gromska-Szuster,
jawność w danym przypadku nie będzie zagrażać moralności. [w:] H. Dolecki , T. Wiśniewski , Kodeks postępowania cywilnego, t. I, artykuły
Trzeba podkreślić, że wspomniane reguły ogólne, statuowane 1–366, Warszawa 2011, s. 523). A. Zieliński słusznie dodaje do tego wyliczenia
Rzecznika Praw Dziecka (A. Zieliński, [w:] A. Zieliński (red.), op. cit., s. 295).
choćby w omówionym powyżej art. 153 KPC, znajdują odpowied- 36 Tekst jedn.: Dz.U. z 2014 r., poz. 259, dalej jako: RegSądR.
6 KLINIKA Nr 16 (20)/2014 www.fupp.org.pl
umożliwia bowiem studentowi wejście na salę rozpraw z klientem, nie zastosowanie np. w postępowaniu nieprocesowym. Wynika to
lepsze zaznajomienie się ze stanem faktycznym i prawnym spra- z tego, że na podstawie art. 13 § 2 KPC przepisy o procesie należy
wy oraz przebiegiem postępowania w danym przypadku, co jest stosować odpowiednio do innych rodzajów postępowań unormo-
niewątpliwie bardzo pomocne przy udzielaniu adekwatnej pomo- wanych w Kodeksie postępowania cywilnego, chyba że przepisy
33
cy osobie, która zwróciła się po nią do studenckiej poradni praw- szczególne stanowią inaczej . Z takich specyfi cznych rozwiązań
1
nej. Czasem dla tej osoby może to mieć także znaczenie po prostu można wskazać np. art. 575 KPC, w myśl którego w sprawach
w aspekcie psychologicznym. opiekuńczych osób małoletnich, w przypadkach, w których prze-
ciwko publicznemu rozpoznaniu sprawy przemawia dobro mało-
Przechodząc do szczegółów, zauważyć należy, że w postę- letniego, sąd z urzędu zarządza odbycie całego posiedzenia bądź
powaniu procesowym – jeżeli przepis szczególny nie sta- jego części przy drzwiach zamkniętych.
nowi inaczej – posiedzenia sądowe są jawne, a sąd orzeka- Na tle powyżej przytoczonych regulacji należy jednak zwrócić uwa-
jący rozpoznaje sprawy na rozprawie (art. 148 § 1 KPC) . gę, że – zgodnie z art. 154 § 1 KPC – w czasie posiedzenia przy
30
34
Co więcej, nawet sprawę, która podlega rozpoznaniu na po- drzwiach zamkniętych oprócz stron, interwenientów ubocznych,
siedzeniu niejawnym, sąd może skierować na posiedzenie ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników oraz prokura-
jawne i wyznaczyć rozprawę (art. 148 § 2 KPC). tora na sali posiedzeń mogą być po dwie osoby zaufania z każdej
strony . Zdaje się to więc dawać – z punktu widzenia poradni
35
Co istotne z punktu widzenia rozważanej problematyki, w przy- prawnych – jeszcze jedną możliwość. Mianowicie student poradni
padku odbywania posiedzenia jawnego wstęp na salę mają prawnej mógłby zostać ustanowiony przez stronę jej osobą zaufa-
oprócz stron i osób wezwanych osoby pełnoletnie (art. 152 nia i dzięki temu uczestniczyć w posiedzeniu sądowym, pomimo
zd. 1 KPC). Studenci klinik są osobami pełnoletnimi, a zatem już że odbywa się ono przy drzwiach zamkniętych.
tylko dzięki temu mają co do zasady swobodny wstęp na takie W ramach tych rozważań zasadne jest także zwrócenie uwagi na
posiedzenia – w charakterze publiczności. Możliwość taka odpa- możliwość ograniczenia wstępu na salę sądową mogącą wyni-
da w odniesieniu do posiedzeń niejawnych, na nie bowiem wstęp kać z innej niż podane przyczyny. Mianowicie na mocy § 67 roz-
mają już tylko osoby wezwane (art. 152 zd. 2 KPC). porządzenia Ministra Sprawiedliwości z 23.2.2007 r. Regulamin
Z najistotniejszych wyłączeń jawności zewnętrznej posiedzeń są- urzędowania sądów powszechnych , w przypadku gdy przewidy-
36
dowych wskazać należy w pierwszym rzędzie na rozwiązania przy- wane jest przybycie na dane posiedzenie sądu licznej publiczności,
jęte w art. 153 KPC. Przede wszystkim sąd z urzędu zarządza odby- prezes sądu został wyposażony w kompetencję do zarządzenia wy-
cie całego posiedzenia lub jego części przy drzwiach zamkniętych, dania kart wstępu na salę rozpraw.
jeśli publiczne rozpoznanie sprawy zagraża porządkowi publiczne- Jeżeli jednak w danym przypadku nie wchodzi w grę żadne z ogra-
mu, moralności bądź gdy mogą zostać ujawnione okoliczności ob- niczeń jawności postępowania i student poradni prawnej uczest-
jęte ochroną informacji niejawnych (art. 153 § 1 KPC). Z kolei na niczy w posiedzeniu sądu (czy to jako publiczność, czy jako osoba
wniosek strony sąd zarządza odbycie posiedzenia lub jego części zaufana), niezbędne jest przestrzeganie przez niego reguł zacho-
przy drzwiach zamkniętych, kiedy może dojść do ujawnienia oko- wania obowiązujących na sali sądowej, statuowanych m.in. we
liczności objętych tajemnicą przedsiębiorstwa strony (art. 153 § 1 wspomnianym powyżej RegSądRie. W tym zakresie należy przede
1
KPC). Ponadto sąd może zarządzić – na wniosek strony – odbycie wszystkim wskazać na § 81 ust. 1 tego RegSądRu, obligujący
posiedzenia bądź jego części przy drzwiach zamkniętych, jeśli po- wszystkich obecnych na sali rozpraw, w tym prokuratora (lub in-
dane przez stronę powody w ocenie sądu będą uzasadniały takie nego oskarżyciela publicznego) i protokolanta, do każdorazowego
rozwiązanie albo kiedy mają być roztrząsane szczegóły życia ro-
dzinnego; w takiej sytuacji już samo postępowanie, w którym sąd 30 W wyniku braku przepisu szczególnego nakazującego rozpoznanie sprawy na
rozpatruje wniosek strony, odbywa się przy drzwiach zamknię- posiedzeniu niejawnym sąd ma obowiązek rozpoznać ją na posiedzeniu jawnym
(H. Pietrzkowski, Zarys metodyki pracy sędziego w sprawach cywilnych, Warszawa
tych, a jedynie postanowienie w tej kwestii sąd ogłasza publicznie 2007, s. 307).
(art. 153 § 2 KPC). 31 32 J. Bodio, [w:] A. Jakubecki (red.), op. cit., s. 47.
K. Piasecki, [w:] K. Piasecki (red.), Kodeks postępowania cywilnego, t. I. Komentarz
W tym kontekście warto podkreślić, że bezpodstawne wyłącze- do artykułów 1–366, Warszawa 2010, s. 124.
Z. Merchel,
nie jawności postępowania wobec publiczności kwalifi kowane jest 33 W tym w postępowaniu egzekucyjnym – szerzej na ten temat zob.
w literaturze przedmiotu jako uchybienie procesowe mogące sta- Jawność w postępowaniu egzekucyjnym, Problemy Egzekucji Sądowej 1994, Nr 6,
s. 48 i n.
nowić podstawę apelacji . Należy jednak zauważyć, że wyrażane 34 Również z mocy art. 13 § 2 KPC znajdującego zastosowanie w postępowaniu nie-
31
bywa też stanowisko odmienne, w ramach którego twierdzi się, że procesowym (A. Góra-Błaszczykowska, [w:] H. Dolecki, T. Wiśniewski, Kodeks postę-
powania cywilnego. Komentarz, t. III, artykuły 506–729, Warszawa 2013, s. 213).
za naruszenie art. 9 KPC (np. poprzez to, że pomimo iż postępo- 35 B. Bladowski w tym kontekście podnosi, powołując się na art. 37 § 1 PrUSP, że
wanie powinno być jawne, sąd zarządził jego niejawność) nie zo- podczas posiedzenia sądu przy drzwiach zamkniętych mogą być też obecne osoby
stała przewidziana przez ustawodawcę żadna sankcja (jest to więc wykonujące czynności nadzoru sądowego ( B. Bladowski, Rozpoczęcie rozprawy,
[w:] Metodyka pracy sędziego cywilisty, opubl. Lex; tak też: A. Zieliński, [w:] A. Zie-
lex imperfecta), a co za tym idzie: „Strona zainteresowana może liński (red.), op. cit., s. 295; K. Kołakowski, [w:] K. Piasecki (red.), Kodeks postępo-
w apelacji zarzucać tego rodzaju uchybienia, jednakże nie będzie to wania cywilnego, t. I, komentarz do artykułów 1–366, Warszawa 2010, s. 798).
Z kolei J. Bodio zauważa, że poza osobami wyliczonymi w art. 154 § 1 KPC podczas
prowadzić do uchylenia zaskarżonego wyroku” . posiedzeń odbywających się przy drzwiach zamkniętych wstęp na salę sądową
32
Ponadto wyłączenie jawności – w ramach postępowania odrębne- mają także: Rzecznik Praw Obywatelskich, inspektor pracy, powiatowy (miejski)
J.
go w sprawach małżeńskich – przewiduje art. 427 KPC, stanowiąc, rzecznik konsumentów i przedstawiciele organizacji pozarządowych ( Bodio ,
[w:] A. Jakubecki (red.), op. cit., s. 216); tak też I. Gromska-Szuster, z wyjaśnieniem,
że posiedzenia odbywają się w tym postępowaniu przy drzwiach że wynika to z tego, że do podmiotów tych, na podstawie odpowiednich przepi-
zamkniętych, z wyjątkiem sytuacji, w których obydwie strony zgła- sów (art. 62, 632, 634 KPC i art. 14 pkt 4 ustawy z 15.7.1987 r. o Rzeczniku Praw
szają żądanie publicznego rozpoznania sprawy, a w ocenie sądu Obywatelskich, tekst jedn.: Dz.U. z 2001 r. Nr 14, poz. 147 ze zm.), stosuje się
odpowiednio przepisy o udziale prokuratora w postępowaniu ( I. Gromska-Szuster,
jawność w danym przypadku nie będzie zagrażać moralności. [w:] H. Dolecki , T. Wiśniewski , Kodeks postępowania cywilnego, t. I, artykuły
Trzeba podkreślić, że wspomniane reguły ogólne, statuowane 1–366, Warszawa 2011, s. 523). A. Zieliński słusznie dodaje do tego wyliczenia
Rzecznika Praw Dziecka (A. Zieliński, [w:] A. Zieliński (red.), op. cit., s. 295).
choćby w omówionym powyżej art. 153 KPC, znajdują odpowied- 36 Tekst jedn.: Dz.U. z 2014 r., poz. 259, dalej jako: RegSądR.
6 KLINIKA Nr 16 (20)/2014 www.fupp.org.pl
