Page 13 - Klinika nr 22 (27)/2017

debata środowiskowa

15
12
zakresie zgłaszane bywają zastrzeżenia. Podnosi się bowiem, [podkr. aut.]” . W odniesieniu do komentowanego unormowa-
że możliwość reprezentowania własnych interesów przez osobę nia za T. Grzegorczykiem podnieść można, że podobny skutek jak
pokrzywdzoną w toku procedury karnej determinuje, po pierw- przez wprowadzenie terminu prekluzyjnego, jednak pozostający
sze, sam fakt wszczęcia postępowania, po wtóre zaś dopiero – w zgodzie z Konstytucją RP, można osiągnąć chociażby przez
udział w nim pokrzywdzonego jako strony. W związku z tym for- uznanie terminu, o którym mowa w art. 26 § 3 KPW, za termin
mułuje się postulat, by prawem pokrzywdzonego do sądu objąć zawity . Termin taki, będąc mniej dolegliwy dla pokrzywdzone-
16
– oprócz przestępstw prywatnoskargowych – również sytuacje, go, zapewniałby jednocześnie poszanowanie praw oskarżonego,
gdy po spełnieniu określonych prawem wymogów oskarżyciel zwłaszcza przy prawidłowej praktyce jego przywracania, ograni-
publiczny odmawia wniesienia aktu oskarżenia do sądu w spra- czonej wyłącznie do sytuacji wyjątkowych, niezależnych od woli
wach o przestępstwa ścigane ex officio. pokrzywdzonego .
17
Charakter terminu zgłoszenia akcesu Realizacja terminu, o którym mowa w art. 26 § 3
pokrzywdzonego do postępowania KPW. Przypadki szczególne
wykroczeniowego Regulacja art. 26 § 3 KPW opisuje pewną sytuację modelową, która
Możliwość złożenia oświadczenia o działaniu w charakterze w realiach konkretnego przypadku może odstawać od wyznaczo-
oskarżyciela posiłkowego ograniczona została terminem pre- nego przepisami prawa kanonu. Nietrudno wszak wyobrazić sobie
kluzyjnym, co oznacza tyle, że złożenie takiego oświadczenia chociażby taki przypadek, kiedy oskarżyciel publiczny nie zawia-
z uchybieniem tego terminu pozostaje bezskuteczne ze względu damia ujawnionego pokrzywdzonego o uprawnieniu wynikającym
na definitywne wygaśnięcie przedmiotowego uprawnienia. Rele- ze wspomnianego przepisu bądź czyni to, ale w sposób wadliwy
wantnym unormowaniem jest w omawianym przypadku art. 26 (np. wysyłając zawiadomienie pod niewłaściwy adres). Termin
§ 3 KPW, który głosi, że pokrzywdzony może w terminie 7 dni do złożenia oświadczenia pozostaje w takiej sytuacji otwarty, jed-
od zawiadomienia przez oskarżyciela publicznego o prze- nak powstać może wątpliwość, w jaki sposób obowiązujące unor-
słaniu wniosku o ukaranie obwinionego do właściwego sądu mowania zabezpieczają udział pokrzywdzonego w postępowaniu
oświadczyć, że będzie działać jako oskarżyciel posiłkowy. sądowym na prawach strony, skoro jego status prawny w tym po-
Przepis ten stwierdza, że w wypadku uchybienia temu terminowi stępowaniu zależy od zgłoszenia wejścia w rolę oskarżyciela posił-
18
uprawnienie do złożenia oświadczenia wygasa; a zatem jego zło- kowego. W literaturze wskazuje się najczęściej, że sąd ma wów-
żenie nie wywrze żadnych skutków prawnoprocesowych, i to na- czas obowiązek konwalidowania takiego uchybienia , pouczając
19
wet wtedy, gdy uchybienie było przez pokrzywdzonego niezawi- pokrzywdzonego o przysługującym mu uprawnieniu do złożenia
13
nione lub od niego niezależne . oświadczenia, o którym mowa w art. 26 § 3 KPW. Sąd winien
Ograniczenie możliwości złożenia oświadczenia, o którym mowa to uczynić najpóźniej wraz z pierwszym zawiadomieniem o rozpra-
w art. 26 § 3 KPW, poprzez wprowadzenie terminu prekluzyj- wie lub posiedzeniu. Od momentu otrzymania zawiadomienia dla
nego zostało krytycznie ocenione w piśmiennictwie . Słusznie pokrzywdzonego rozpoczyna bieg siedmiodniowy termin na zgło-
14
dostrzegano, że zabieg ten narusza konstytucyjne prawo do sądu szenie swojego akcesu do postępowania.
(art. 45 ust. 1 w zw. z art. 77 ust. 2 Konstytucji RP) wówczas, Poważniejszy problem od wskazanego powyżej może powstać jed-
gdy pozbawia pokrzywdzonego możliwości brania udziału w po- nak wtedy, gdy pokrzywdzony nie zostanie poinformowany o przy-
stępowaniu wykroczeniowym jako strony z powodu niezawinio- sługującym mu prawie do działania w charakterze strony na etapie
nego, a zatem uzasadnionego, zaniechania złożenia stosownego postępowania przed sądem I instancji, a dowie się o nim dopiero
oświadczenia. Zdaje się, że sankcja bezskuteczności zgłoszenia po jego zakończeniu, np. w trakcie terminu do złożenia apelacji;
akcesu wynikająca z uchybienia omawianemu terminowi wobec w nauce prawa brak bowiem jednolitego stanowiska, czy do efek-
braku możliwości jego sanacji jest obostrzeniem zbyt daleko idą- tywnego działania oskarżyciela posiłkowego na etapie postępo-
cym, a przez to nieproporcjonalnym w stosunku do zakładane- wania odwoławczego wystarczające jest jedynie samo zgłoszenie
go celu regulacji art. 26 § 3 KPW, który wyznacza każdorazowo swojego akcesu do tegoż postępowania, czy też raczej należałoby
ochrona praw obwinionego. Przytoczyć w tym miejscu warto jeszcze w rzeczonym przypadku wymagać od pokrzywdzonego
orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego, w którym podkreślono, aktywności procesowej w postępowaniu pierwszoinstancyjnym .
20
że z art. 45 ust. 1 Konstytucji RP „wynika jednoznacznie wola Rozstrzygając przedstawione zagadnienie, zważyć trzeba, że moż-
ustrojodawcy, aby prawem do sądu objąć możliwie najszerszy liwość złożenia oświadczenia o wejściu w rolę oskarżyciela posił-
zakres spraw, z zasady demokratycznego państwa prawnego zaś
płynie dyrektywa interpretacyjna zakazująca zawężającej wykład- 15 Powołany wcześniej wyr. TK z 16.3.1999 r., SK 19/98, op. cit. Zob. również wyr.
ni prawa do sądu. Konstytucja wprowadza domniemanie drogi TK z 9.6.1998 r., K 28/97, OTK 1998, Nr 4, poz. 50; wyr. TK z 18.5.2004 r.,
SK 38/03, op. cit.
sądowej, wobec czego wszelkie ograniczenia sądowej ochrony 16 T. Grzegorczyk, Kodeks postępowania…, op. cit., s. 122.
interesów jednostki wynikać muszą z przepisów ustawy zasad- 17 Podobnie T. Liszcz w zdaniu odrębnym do wyr. TK z 25.2012 r., SK 28/10,
niczej. […] Ograniczenia takie jednak są dopuszczalne w ab- op. cit., w kontekście ograniczenia terminem prekluzyjnym możliwości wniesie-
nia subsydiarnego aktu oskarżenia w postępowaniu karnym. Odmiennie wyr. TK
solutnie niezbędnym zakresie, jeżeli urzeczywistnienie da- z 8.1.2013 r., K 18/10, OTK 2013, Nr 1A, poz. 2, oraz sędzia M. Zubik w zdaniu
nej wartości konstytucyjnej nie jest możliwe w inny sposób odrębnym do tegoż wyroku.
18 W. Kotowski, B. Kurzępa, Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia, War-
szawa 2016, s. 153; K. Dąbkiewicz, Kodeks postępowania w sprawach o wykrocze-
nia, Warszawa 2014, s. 185–186.
19 Przesłanką dla sądu wskazującą na brak zawiadomienia pokrzywdzonego o moż-
12 Zob. szerzej na ten temat w zdaniu odrębnym sędzi T. Liszcz do wyr. TK liwości złożenia właściwego oświadczenia przez oskarżyciela publicznego jest
z 25.9.2012 r., op. cit. w omawianej sytuacji nieprzesłanie dowodu zawiadomienia wraz z wnioskiem
13 J. Lewiński, Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia. Komentarz, War- o ukaranie, w którym ujawnia się wszystkie osoby pokrzywdzone danym wykro-
szawa 2011, s. 91. czeniem.
14 T. Grzegorczyk, Kodeks podstępowania w sprawach o wykroczenia, Warszawa 20 Zob. A. Skowron, Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia. Komentarz,
2012, s. 122. Warszawa 2010, s. 178–179.

www.edukacjaprawnicza.pl 3(168) rok akademicki 2016/2017 9

KLINIKA-22(27)-2016.indd 9 24.05.2017 11:05