Page 14 - Klinika nr 22 (27)/2017

debata środowisKowa

kowego w ramach postępowania wykroczeniowego nie została tak ukształtowana, by strona postępowania mogła w pełni wyar-
ograniczona żadnym „terminem krańcowym”, powodującym eks- tykułować swoje racje dotyczące obrony swoich praw i wolności,
pirację takiego uprawnienia w przypadku rozpoczęcia bądź zakoń- a sąd podejmował rozstrzygnięcie w oparciu o wszystkie niezbęd-
czenia określonej fazy postępowania, jak ma to miejsce w obrębie ne przesłanki” . W przeciwnym razie oprócz naruszenia dyspozy-
25
procedury karnej (por. art. 54 § 1 KPK). W związku z tym, jak pod- cji art. 45 ust. 1 Konstytucji RP rozważać można również posta-
nosi w jednym ze swoich orzeczeń SO w Tarnowie, oświadczenie wienie zarzutu uchybienia zasadzie ochrony zaufania do państwa
o działaniu jako oskarżyciel posiłkowy może zostać złożone i stanowionego przez nie prawa (art. 2 Konstytucji RP), gdyż nie-
przez pokrzywdzonego nawet po wydaniu wyroku w I in- spełnienie powyższych wymogów czyni dane rozwiązanie prawne
stancji. Sąd ten zastrzegł jednak, że „zgodnie z art. 26 § 3 KPW iluzorycznym.
uprawnienie do złożenia takiego oświadczenia wygasa (niezależnie
od fazy postępowania) po upływie siedmiu dni od otrzymania sto- Forma i charakter oświadczenia
21
sownego pouczenia” . Przedstawione stanowisko, słuszne wpraw- Oświadczenie o działaniu w charakterze oskarżyciela posiłkowego
dzie z punktu widzenia wykładni językowo-logicznej, budzi jednak może zostać złożone przez pokrzywdzonego pisemnie lub ustnie
obiekcje. do protokołu rozprawy (art. 116 KPK w zw. z art. 38 § 1 KPW). Za-
Z jednej strony zdaje się ono o tyle słuszne, że konweniuje z wolą znaczyć zarazem należy, że obowiązujące uregulowania kodeksowe
ustawodawcy, której wyrazem stała się ustawa z 22.5.2003 r. no- nie wymagają od sądu wydania jakiejkolwiek decyzji stwierdzającej
welizująca niektóre przepisy KPW . Na mocy powołanego aktu akces uczestnictwa pokrzywdzonego do postępowania na prawach
22
prawnego zmieniono m.in. § 3 art. 26, nadając mu obecne brzmie- strony. W judykaturze i doktrynie podkreśla się bowiem, że już
nie w miejsce poprzednio obowiązującego postanowienia, zgodnie „samo oświadczenie pokrzywdzonego, że będzie działał w cha-
z którym pokrzywdzony mógł do rozpoczęcia przewodu sądowe- rakterze oskarżyciela posiłkowego, kreuje go oskarżycielem po-
go albo bezpośrednio po rozpoczęciu określonych w tym przepi- siłkowym, bez potrzeby uzyskania orzeczenia o dopuszczeniu go
sie posiedzeń oświadczyć, że będzie działał obok oskarżyciela pu- do procesu. Oświadczenie to ma charakter konstytutywny i jeśli
blicznego jako oskarżyciel posiłkowy. Jak zasadnie można wnosić nie wystąpią przeszkody formalne, uniemożliwiające jego przy-
w oparciu o przeprowadzoną zmianę, obecny sposób zgłaszania jęcie, od momentu jego złożenia pokrzywdzony staje się stroną
uczestnictwa w postępowaniu w charakterze oskarżyciela posiłko- czynną postępowania jurysdykcyjnego” .
26
wego ubocznego świadczy nade wszystko o tym, że intencją usta- Formalny, a zarazem konstytutywny charakter oświadczenia,
wodawcy było wprowadzenie stałego, a przez to zawsze pewnego o którym wyżej mowa, stanowi istotny element umacniający pozy-
dla pokrzywdzonego terminu zgłaszania swojej partycypacji w po- cję pokrzywdzonego w procedurze wykroczeniowej, gdyż pozwala
stępowaniu jako strony. Nie bez racji stwierdza zatem A. Skowron, w sposób bezpośredni, niezależny od decyzji jakiegokolwiek orga-
że bez wyraźnego przepisu ustawy nie należy pokrzywdzonego nu, urzeczywistnić jego prawo do sądu.
23
tego uprawnienia pozbawiać .
Z drugiej strony natomiast zajęte stanowisko obnaża pewną sys- Od tej reguły istnieją jednak pewne wyjątki, mianowi-
temową niekoherentność regulacji KPW. Wyjaśnić bowiem nale- cie sąd obligatoryjnie wydaje postanowienie o odmowie
ży, że jakkolwiek konstytucyjne prawo pokrzywdzonego do sądu dopuszczenia do udziału w postępowaniu w charakterze
rozciąga się na całe postępowanie jurysdykcyjne, z postępowaniem oskarżyciela posiłkowego, jeżeli osoba składająca oświad-
odwoławczym włącznie, to jednak głównym polem realizacji jego czenie nie jest osobą uprawnioną (ergo nie jest pokrzyw-
uprawnień procesowych pozostaje przede wszystkim rozprawa dzonym) lub jej oświadczenie zostało złożone po terminie
główna przed sądem I instancji. Biorąc przeto pod uwagę, że prawo (art. 56 § 2 KPK w zw. z art. 26 KPW). Kolejne odstępstwo
do sądu obejmuje również postulat odpowiedniego ukształtowa- od wskazanej reguły wiąże się natomiast z uprawnieniem
nia procedury zgodnie z wymogami sprawiedliwości, budzi zasad- sądu do ograniczenia liczby oskarżycieli posiłkowych wy-
niczy sprzeciw sytuacja, kiedy pokrzywdzony pozbawiony zostaje stępujących w sprawie, jeżeli jest to konieczne dla zabez-
w sposób od siebie niezależny możliwości działania przed sądem pieczenia prawidłowego toku postępowania. Sąd orzeka
I instancji , a możliwość ta otwiera się przed nim dopiero na eta- wówczas, że oskarżyciel posiłkowy nie może brać udzia-
24
pie postępowania odwoławczego. Jak podnosi wszelako P. Tuleja: łu w postępowaniu ze względu na to, że bierze w nim już
„Sprawiedliwe rozpoznanie sprawy oznacza przede wszystkim udział określona liczba oskarżycieli (art. 56 § 1 KPK w zw.
konieczność uwzględniania szeregu elementów tzw. sprawiedli- z art. 26 KPW).
wości proceduralnej (…). Procedura postępowania powinna być

21 Tak post. SO w Tarnowie z 19.4.2005 r., II Waz 73/05, KZS 2005, z. 6, poz. 107.
22 Ustawa z 22.5.2003 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania w sprawach o wy-
kroczenia, Dz.U. z 2003 r. Nr 109, poz. 1031. 25 P. Tuleja, [w:] P. Sarnecki (red.), Prawo konstytucyjne Rzeczypospolitej Polskiej,
23 A. Skowron, Kodeks postępowania…, op. cit., s. 179. Warszawa 2011, s. 169. Podobnie TK w wyroku z 30.9.2014 r., SK 22/13, op. cit.,
24 Wskazać wszak należy, że niestawiennictwo prawidłowo powiadomionego po- twierdząc, że: „Przyznanie (…) pokrzywdzonemu uprawnienia do działania w cha-
krzywdzonego na rozprawie, nawet jeżeli znajduje uzasadnienie, choćby w krót- rakterze oskarżyciela posiłkowego, a więc strony postępowania, rodzi obowiązek
kim terminie pomiędzy doręczeniem zawiadomienia o rozprawie a samą datą roz- takiego ukształtowania procedury, aby możliwość skorzystania z tego uprawnie-
prawy, nie tamuje jej toku (art. 29 § 1 KPW). Co prawda, zgodnie z art. 353 KPK nia była realna, a nie pozorna czy wręcz iluzoryczna”.
w zw. z art. 69 KPW, pomiędzy doręczeniem zawiadomienia a terminem rozprawy 26 Post. SN z 11.2.2004 r., III KK 295/03, OSNwSK 2004, Nr 1, poz. 296; post. SN
głównej powinno upłynąć co najmniej 7 dni, jednak uchybienie temu terminowi z 26.4.2007 r., I KZP 3/07, OSNKW 2007, Nr 5, poz. 40; wyr. SO w Poznaniu
nie obliguje sądu do odroczenia rozprawy, i to nawet wówczas, gdy sam pokrzyw- z 16.11.2015 r., XVII Ka 959/15, Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych. Zob. rów-
dzony (oskarżyciel posiłkowy) taki wniosek składa (A. Ważny, [w:] A. Sakowicz nież w literaturze: T. Grzegorczyk, [w:] T. Grzegorczyk, J. Tylman, Polskie postępo-
(red.), Kodeks postępowania karnego. Komentarz, Warszawa 2015, s. 776). Inną wanie karne, Warszawa 2011, s. 313; S. Waltoś, P. Hofmański, Proces karny. Zarys
natomiast kwestią jest fakt, że w rozważanej sytuacji wniosek, o którym mowa, systemu, Warszawa 2013, s. 188; K.T. Boratyńska, [w:] K.T. Boratyńska, Ł. Chojniak,
i tak najprawdopodobniej nie dotarłby do sądu na czas ze względu na potrzebę W. Jasiński, Postępowanie karne, Warszawa 2016, s. 160; idem, [w:] A. Sakowicz
jego doręczenia. Z podobnego powodu ograniczone zastosowanie znajduje rów- (red.), Kodeks postępowania…, op. cit., s. 175; J. Lewiński, Pokrzywdzony w postę-
nież przepis art. 117 § 2 KPK w zw. z art. 38 § 1 KPW. powaniu w sprawach wykroczeń, Palestra 2003, Nr 11–12, s. 141.

10 KliniKa nr 22 (27)/2017 www.fupp.org.pl

KLINIKA-22(27)-2016.indd 10 24.05.2017 11:05