Page 13 - Klinika Nr 35–36 (40–41)/2023

WPŁYW KLINIK NA PRZYSZŁOŚĆ SPOŁECZNĄ

i doktrynie. Dlatego formułowane są liczne definicje wymiaru spra- W drugiej, jeśli chodzi o konkretne formy udziału, można wskazać
wiedliwości . następujące przykłady :
4
10
Konstytucja, wyliczając organy władzy sądowniczej, nie definiuje – udział ławników w składzie orzekającym;
jednocześnie samego pojęcia wymiaru sprawiedliwości. Wychodząc – funkcjonowanie instytucji przedstawiciela społecznego;
od wskazania na organy pełniące wymiar sprawiedliwości, pojęcie – dostęp obywateli do rozpraw, które odbywają się publicznie.
wymiaru sprawiedliwości możemy rozumieć jako działalność pań-
stwa przez niezawisłe sądy, polegającą na rozstrzyganiu konfliktów Instytucja przedstawiciela skazanego
prawnych na podstawie obowiązujących przepisów prawa . Aktualnym przepisem regulującym udział społeczeństwa w spra-
5
Według Encyklopedii PWN wymiarem sprawiedliwości jest „wszel- wowaniu wymiaru sprawiedliwości na etapie postępowania wyko-
ka działalność państwowa realizowana przez niezawisłe sądy, nawczego jest przede wszystkim art. 42 KKW .
11
w której w formie procesowej rozstrzygają konflikty prawne ”. Zgodnie z art. 42 § 1 KKW skazany może ustanowić na piśmie
6
Natomiast Trybunał Konstytucyjny, podejmując się sprecyzowa- jako swojego przedstawiciela osobę godną zaufania, za jej zgodą,
nia pojęcia wymiaru sprawiedliwości stwierdził, że: „wymiar spra- zwłaszcza spośród przedstawicieli stowarzyszeń, fundacji, organi-
wiedliwości stanowi jedną z zasadniczych funkcji każdego państwa zacji oraz instytucji, o których mowa w art. 38 § 1 KKW.
i polega na konkretyzowaniu i urzeczywistnianiu ustanowionych, Stanowi on realizację konstytucyjnej zasady udziału obywateli
względnie uznanych przez państwo ustaw i norm prawnych w po- w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości. W literaturze przyjmu-
szczególnych przypadkach, drogą specjalnych postępowań organów je się, że omawiana instytucja ma dwoistą formę. Z jednej strony
państwowych do tych czynności powołanych (…). Główną funkcją społeczeństwo ma swój udział w wykonywaniu kar i środków pe-
wymiaru sprawiedliwości jest zatem stosowanie prawa, a o jego ce- nalnych, a z drugiej przedstawiciel ustawowy traktowany jest jako
chach decyduje przyjęty w danym państwie model sądowego stoso- podmiot niosący pomoc skazanemu, w szczególności wzmacniając
12
wania prawa. (...) W doktrynie przeważa jednakże pogląd, że poję- jego ochronę prawną .
cie “wymiar sprawiedliwości” należy raczej rozumieć przedmiotowo
jako czynność polegającą na rozstrzygnięciu konfliktów prawnych, Pojęcie osoby „godnej zaufania”
a nie podmiotowo jako wyłączną właściwość organów sądowych. W § 1 omawianego przepisu mowa jest o katalogu osób god-
Faktem jest natomiast, że konstytucja i ustawodawstwo zwykłe nych zaufania, który ma charakter otwarty, na co wskazuje zwrot
13
przyznając sądom i sędziom szczególne uprawnienia i gwarancje, „zwłaszcza” . Obejmuje on przedstawicieli stowarzyszeń, fundacji,
czynią sądy organami najbardziej wiarygodnymi dla sprawowania organizacji oraz instytucji wymienionych w art. 38 KKW. Należy
wymiaru sprawiedliwości” . jednak wskazać, że art. 38 ma węższy zakres niż art. 42 § 1 KKW
7
w porównaniu z kręgiem podmiotów wskazanych jako biorące
Rola czynnika społecznego a Konstytucja RP udział w postępowaniu wykonawczym.
Konstytucja jako norma upoważniająco-odsyłająca nie określa for- Problemem, jaki się pojawia w komentowanym przepisie, jest po-
my udziału czynnika społecznego w sprawowaniu wymiaru spra- jęcie osoby „godnej zaufania”. Uznanie, czy dana osoba ma przy-
wiedliwości. Przepis ten powierza ustawie określenie konkretnych miot „godnej zaufania” należy do prezesa sądu/upoważnionego
form tego udziału. Konsekwencją tego jest pozostawienie usta- sędziego, sądu lub innych organów, do których przedstawiciel
wodawcy marginesu swobody w tym zakresie. Podkreślić należy, ustanowiony przez skazanego chciałby wnosić skargi, wnioski,
że nie przewidziano nigdzie minimalnego zakresu tego udziału. czy prośby .
14
Dlatego może być on szczegółowo regulowany w danej ustawie, Mimo to ustawodawca określił, kogo można uznać za osobę god-
na potrzeby właściwego postępowania. ną zaufania. Osoba godna zaufania to osoba, która zgodnie z § 3
W tym miejscu należy podkreślić, że konstytucyjne uprawnienie rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z 28.12.2016 r. w spra-
do udziału w sprawowania wymiaru sprawiedliwości mają wyłącz- wie współdziałania podmiotów w wykonywaniu kar, środków
nie osoby mające obywatelstwo polskie, które chciałyby brać udział karnych, kompensacyjnych, zabezpieczających, zapobiegawczych
w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości . oraz przepadku, a także społecznej kontroli nad ich wykonywa-
8
15
W związku z tym, że Konstytucja RP obejmuje udział społeczeń- niem :
stwa w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości, to prawo i praktyka 1) korzysta z pełni praw cywilnych i obywatelskich;
z nimi związane powinny się tak kształtować, aby była możliwa 2) nie była skazana za przestępstwo popełnione umyślnie;
jego rzeczywista i skuteczna realizacja. Udział ten jest różny i moż- 3) nie została pozbawiona praw rodzicielskich lub opiekuńczych;
na go podzielić na podstawowe dwie kategorie. Pierwszą z nich jest 4) daje rękojmię należytego wykonywania obowiązków;
ta dotycząca udziału w procesie : 5) ukończyła 24 lata, a w wyjątkowych przypadkach 21 lat, jeże-
9
– poprzez objęcie roli procesowej (udział sensu stricto); li posiada kwalifikacje lub doświadczenie życiowe wskazujące
– poprzez obecność na sali rozpraw bez obejmowania jakiejkol- na przydatność w prowadzeniu działalności wychowawczej i re-
wiek roli procesowej jako publiczność (udział sensu largo). socjalizacyjnej.

4 Autorka nie będzie omawiać szerzej problemu definicyjnego. Z uwagi na proble-
matykę uznała za właściwe nakreślenie różnych definicji. W kontekście omawia-
nego tematu trudno wskazać na jedną właściwą definicję. 10 Ibidem, s. 98.
5 A. Olechno, Władza sądownicza. Wymiar sprawiedliwości, w: S. Bożyk (red.), Prawo 11 Ustawa z 6.6.1997 r. – Kodeks karny wykonawczy (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 127
konstytucyjne, Białystok 2014, s. 329. ze zm.), dalej jako KKW.
6 https://encyklopedia.pwn.pl/szukaj/wymiar%20sprawiedliwości.html (dostęp: 12 Z. Hołda, w: Z. Hołda, K. Postulski, Komentarz do Kodeksu karnego wykonawcze-
11.11.2023 r.). go, Gdańsk 2006, s. 221; J. Lachowski, Praktyczne aspekty instytucji przedstawi-
7 Orz. TK z 13.3.1996 r., K 11/95, OTK 1996, Nr 2, poz. 9. ciela skazanego w Kodeksie karnym wykonawczym, PWP 2008, Nr 59, s. 6.
8 B. Naleziński, Komentarz do art. 182, w: P. Tuleja (red.), Konstytucja Rzeczypospo- 13 K. Dąbkiewicz, Komentarz do art. 42, [w:] K. Dąbkiewicz, Kodeks karny wykonaw-
litej Polskiej. Komentarz, LEX/el. 2021. czy. Komentarz, LEX/el. 2020.
9 M. Kostro, Udział czynnika społecznego w wymiarze sprawiedliwości jako realiza- 14 Ibidem.
cja zasady publiczności, Białostockie Studia Prawnicze 2016, z. 21, s. 97. 15 Dz.U. z 2016 r. poz. 2305.

12 KLINIKA Nr 35–36 (40–41)/2023 fupp.org.pl

11.07.2024 18:42
Klinika 35-36(40-41) 2023.indb 12 11.07.2024 18:42
Klinika 35-36(40-41) 2023.indb 12