Page 8 - "Klinika" Nr 37-38 (42-43) 2024

WPŁYW KLINIK NA PRZYSZŁOŚĆ SPOŁECZNĄ

również w studenckich poradniach prawnych to przygotowywanie klientkę kliniki prawa na takie naruszenia, a to oznacza koniecz-
prostych pism procesowych. Chodzi o pisma procesowe, które cha- ność opracowania szkoleń dla studentów i studentek obejmujących
rakteryzują się powtarzalnością oraz prostotą stanu faktycznego wszystkie wskazane powyżej kwestie.
oraz prawnego, a poprzez wprowadzenie zmiennych danych od- Drugi natomiast obszar to wprowadzanie do wymiaru sprawie-
powiednie oprogramowanie będzie w stanie stworzyć takie pismo dliwości systemów informatycznych działających niezależnie
procesowe. W tym zakresie do rozważenia pozostają kryteria, jakie od człowieka, w odniesieniu do różnych zagadnień związanych
ma spełniać sprawa, aby została uznana za „prostą” i tym samym z prowadzonymi sprawami sądowymi i mających na celu poprawę
możliwa do opracowania przez AI, przy jednoczesnym zidentyfiko- funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości. Takie systemy, nie ne-
waniu konsekwencji prawnych dla klienta/klientki, wynikających gując ich wartości np. dla usprawnienia sądownictwa w Polsce,
z możliwych rozstrzygnięć sądu w takiej sprawie. Niewątpliwie mogą rodzić pytanie o spełnienie podstawowych standardów
jednak nie można nie dostrzec potencjału AI w procesie opraco- ochrony praw i wolności każdej osoby biorącej udział w procesie
wywania pism procesowych i opinii prawnych, który adekwatnie sądowym. Wobec powyższego, w sytuacji pojawienia się w Polsce
wykorzystany może przynieść pozytywne korzyści dla społeczeń- takich systemów, konieczne będzie przygotowanie klinik prawa
stwa. Już bowiem obecnie, w wielu krajach sztuczna inteligencja do merytorycznego wsparcia dla osób, które będą się do poradni
jest wykorzystywana do wydawania orzeczeń w różnych sprawach. prawnych zgłaszać, w sytuacji, gdy np. rozstrzygnięcie zostanie
Za M. Bartoszkiem – można podać przykład „pierwszego w Euro- wydane przez sztuczną inteligencję. Rozważenia będzie więc wy-
pie w pełni zautomatyzowanego systemu rozstrzygania sporów” , magało opracowanie przyszłych standardów pomocy prawnej dla
32
wprowadzonego w Królestwie Niderlandów, a także przykład pro- klientów/klientek poradni prawnych w takich sytuacjach, przede
jektu powstającego od 2019 r. w Estonii, „mającego na celu stwo- wszystkim w kontekście wiedzy w dziedzinie ochrony podstawo-
rzenie sztucznej inteligencji, która zastąpi sędziów w sprawach cy- wych praw i wolności każdej osoby, ale również w zakresie metodo-
33
wilnych o drobne roszczenia, nieprzekraczające 7000 euro” . Jeżeli logii pracy prawnika/prawniczki w takich sprawach.
więc wprowadzane są systemy wydające orzeczenia sądowe, tym sa- Pierwsza kwestia, czyli digitalizacja wszystkich spraw i dostęp
mym, kwestią czasu i zakresu jest możliwość korzystania z progra- do elektronicznej wersji całej dokumentacji w danej sprawie –
mów sztucznej inteligencji w celu opracowania pism procesowych. w świetle funkcjonowania poradni prawnej – jest pozytywną moż-
Przyszłość AI w kontekście pracy w poradniach prawnych może liwością otrzymania, praktycznie w jednej chwili, przez studentów/
wynikać z jej zastosowania w ramach postępującej cyfryzacji są- studentki dostępu do pełnych akt sprawy, co obecnie nie zawsze
downictwa, a także z wprowadzania systemów, mających na celu jest możliwe, ponieważ wynika z wielu obiektywnych i subiektyw-
poprawę funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości. nych kwestii, a przede wszystkim z decyzji samego klienta/klientki,
W zakresie cyfryzacji sądownictwa warto skupić się na kwestii digi- które dokumenty w wersji papierowej zostaną dostarczone do po-
talizacji wszystkich dokumentów z akt spraw prowadzonych w są- radni. Osoby pracujące w poradni co do zasady nie mogą otrzy-
dach powszechnych w całej Polsce i w konsekwencji pojawienie się mać dostępu do akt sprawy w sądach, ponieważ nie są profesjo-
możliwości elektronicznego do nich dostępu. Elektroniczny do- nalnymi pełnomocnikami/pełnomocniczkami, a dostarczone
stęp do akt sprawy – w świetle umiejętności programów sztucznej do kliniki prawa dokumenty nie zawsze są pełne i nie zawsze mogą
inteligencji – może i będzie wówczas oznaczać możliwość wyko- być uznane za pełne. W przyszłości w sytuacji digitalizacji doku-
rzystania elektronicznych dokumentów (w całościowym lub czę- mentacji każdej sprawy sądowej, np. w Portalu Informacyjnym Są-
ściowym zakresie) do podejmowania działań polegających na ich dów Powszechnych, wystarczy, że klient czy klientka, którzy mają
wprowadzenia do programów AI celem np. szybkiego otrzymania w toku jakiekolwiek postępowanie sądowe – podczas spotkania
rozwiązań prawnych z tych programów lub do otrzymania zestawu w poradni prawnej – połączą się ze swoim kontem w Portalu Infor-
orzecznictwa adresującego wszystkie aspekty danej sprawy lub wy- macyjnym Sądów Powszechnych i udostępnią całą dokumentację
branych jej aspektów. Nie ma wątpliwości, że takie działania mogą ze sprawy studentom/studentkom poradni, umożliwiając im jej za-
być źródłem wielu naruszeń, co prowadzi do wniosku o konieczno- pisanie na nośniku elektronicznym lub ewentualnie wydrukowa-
ści opracowania w poradniach prawnych standardów, które będą nie. Tym samym, w takiej sprawie, studenci/studentki będą mogli
zapobiegać jakimkolwiek działaniom mogącym narazić klienta/ mieć większą niż teraz pewność co do otrzymania całej dokumen-
tacji z prowadzonej sprawy sądowej, a opracowana opinia będzie
32 Jak wskazuje M. Bartoszek, [w]: Zastosowanie sztucznej inteligencji w sądownictwie w sposób wyczerpujący odnosiła się do wszystkich dokumentów
w świetle zasady skutecznej ochrony sądowej, Folia Iuridica Universitatis Wratisla- w sprawie.
viensis, vol 11 (1), 8–29, 2022, s. 13-14 „Stosowany w Królestwie Niderlandów
od 2010 r. system e-Court jest używany w rozstrzyganiu spraw windykacyjnych. Ważny podkreślenia jest fakt, że w przypadku wystąpienia powyż-
Niderlandzki system wymiaru sprawiedliwości oprócz sądów publicznych obejmu- szej sytuacji przekazywanie danych osobowych klienta/klientki
je również sądy prywatne, będące sądami arbitrażowymi. Sąd e-Court jest właśnie sztucznej inteligencji przez studentów/studentki studenckich po-
takim sądem prywatnym. W całym postępowaniu interwencja człowieka jest wy-
magana tylko na ostatnim etapie – wydania tytułu egzekucyjnego. Całość postę- radni prawnych oraz akt sprawy w wersji elektronicznej, w naszej
powania odbywa się online, strony zamieszczają pisma procesowe na specjalnie ocenie, jest i będzie niedopuszczalne i może wiązać się z odpowie-
do tego przeznaczonej platformie, gdzie są one dostępne dla obu stron przez cały dzialnością prawną po stronie osób studiujących za naruszenie
czas trwania postępowania. Rozstrzygnięcie sprawy jest wydawane przez system
sztucznej inteligencji na podstawie obowiązujących przepisów oraz imitacji rozu- przepisów dotyczących ochrony danych osobowych. Jak wiadomo,
mowania sędziowskiego prowadzonej na podstawie przeszłych spraw, których akta sztuczna inteligencja uczy się na podstawie udostępnianych jej da-
zostały udostępnione systemowi na początku jego funkcjonowania. Niderlandzkie
prawo krajowe nadal nie zawiera regulacji dotyczących sędziego-sztucznej inteligen- nych. Dla przykładu chatGPT działa na podstawie uczenia maszy-
cji, wobec czego zgodnie ze zmianami w prawie dotyczącym sądów prywatnych (ar- nowego, które w dużym uproszczeniu polega na analizie danych
bitrażowych), które weszły w życie 1 stycznia 2015 r., system wydaje rozstrzygnię- i dopasowywaniu się do wyuczonych w ten sposób wzorców, aby
cie w imieniu sędziego. Zadaniem sędziego jest natomiast kontrola rozstrzygnięć 34
wydawanych przez system. Do końca 2015 r. nie wystąpiła sytuacja, w której sędzia osiągnąć określone cele . Pojawia się zatem zagrożenie, że dane
musiałby poprawiać lub zmieniać orzeczenie wydane przez e-Court”.
33 M. Bartoszek, Zastosowanie sztucznej inteligencji w sądownictwie w świetle zasa-
dy skutecznej ochrony sądowej, Folia Iuridica Universitatis Wratislaviensis 2022, 34 https://www.prawo.pl/prawnicy-sady/sztuczna-inteligencja-zagrozenia-w-pra-
vol. 11 (1), 8–29, s. 14. wie,521158.html, dostęp 27.10.2024 r.

edukacjaprawnicza.pl KLINIKA Nr 37–38 (42–43)/2024 7