Page 26 - KLINIKA-16-20-2014
P. 26
DEBATA ŚRODOWISKOWA
momencie bowiem jedynie to, czy prawidłowo ukonstytuowany ności przed prawem przyrzekam uroczyście, że będą mówił szczerą
jest sposób nadzoru i asysty, czyli czy wyraźnie wyróżniony i ziden- prawdę, niczego nie ukrywając z tego, co mi jest wiadome”, przy
tyfi kowany jest pracownik naukowy pełniący pieczę nad studen-czym od odebrania przyrzeczenia od świadka można odstąpić, jeże-
tem i czy zindywidualizowany i przypisany do danego klienta jest li obecne strony nie sprzeciwiają się temu (art. 187 KPK).
student, bądź para studentów (w zależności od organizacji kliniki).
O ile zatem zachodzi prawidłowy sposób zorganizowania metodyki Przystąpienie przez podmiot udzielający bezpłatnej asysty
pracy, o tyle konsekwencje w zakresie poufności relacji z klientem prawnej, czyli przez studenta, do czynności zeznawania zo-
będą takie, jak przedstawia je poniższy model. bowiązuje go równocześnie, w zgodzie z treścią przyrzecze-
nia, do zeznania wszystkiego, co jest świadkowi w sprawie
Obowiązki procesowe podmiotu niebędącego człon- wiadome.
kiem profesji prawniczych udzielającego porady prawnej
Jeśli chodzi o studenta, który udziela bezpłatnej asysty prawnej Tym sposobem organ procesowy może pytać zarówno o okoliczno-
i obywatelskiej, nie ulega wątpliwości, że podlega on wszystkim re- ści werbalnie albo na piśmie, w dokumentach, ujawnione podmio-
gułom związanym z koniecznością zeznawania w trakcie postępo- towi udzielającemu bezpłatnej pomocy prawnej, jak i o spostrze-
wania prowadzonego w oparciu o kodeksy postępowania: karnego, żenia świadka, wnioski czy okoliczności towarzyszące udzielaniu
cywilnego czy administracyjnego. Poniżej wskazano na podstawo- pomocy. Świadek student, który jednocześnie świadczył bezpłatną
we elementy procedury karnej, cywilnej i administracyjnej w przed- pomoc prawną i obywatelską, nie może w takiej sytuacji zasłonić
miotowym zakresie, które w ocenie piszącej zaktualizują się rów- się skutecznie instytucją tajemnicy, ponieważ ona go nie dotyczy.
nież w odniesieniu do innych aktywności członków sieci podmiotów Jak wskazano w pierwszej części opracowania, ustawodawca doko-
udzielających bezpłatnych porad prawnych i obywatelskich. Wybra- nał rozróżnienia na tajemnicę zawodową (związaną z wykonywa-
ny przykład studenta świadczącego asystę prawną na akademii wyż- niem zawodu), tajemnicę służbową (związaną z funkcjonowaniem
szej ma jedynie sprzyjać czytelnemu zilustrowaniu problemu. jednostki organizacyjnej) i tajemnicę funkcji – i żadna z nich nie
będzie miała w tym wypadku zastosowania do jego sytuacji jako
1. Procedura karna podmiotu funkcjonującego w sieci bezpłatnego poradnictwa praw-
W zakresie procedury karnej student ma obowiązek stawiennictwa nego i obywatelskiego na polskich akademiach. To oznacza, że za-
na wezwanie organu procesowego. Artykuł 177 KPK w § 1 stanowi, równo wytworzony dokument opinii prawnej, jak i szczegól-
że każda osoba wezwana w charakterze świadka ma obowią- na wiedza pozyskana w trakcie relacji student–klient nie są
zek stawić się i złożyć zeznania . O ile zatem nie zajdą okolicz- chronione instrumentami prawa karnego procesowego.
ności wskazane w treści przepisu art. 182 KPK i 183 KPK, szerzej
omówione w pierwszej części opracowania, o tyle co do zasady 2. Procedura cywilna
obowiązek stawiennictwa ma charakter bezwzględny i oznacza Nieomal identycznie jak powyżej instytucja zeznawania ujęta zo-
również obligatoryjne przystąpienie do czynności przesłuchania stała w zakresie procedury cywilnej. Na podstawie art. 266 § 1 KPC
w charakterze świadka. Jak słusznie podkreśla orzecznictwo i pi- sąd przed przesłuchaniem świadka uprzedza go o prawie odmowy
śmiennictwo przedmiotu: „nieusprawiedliwione niestawiennictwo zeznań i odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywych zeznań.
świadka może spowodować nałożenie na taką osobę kary pienięż- Student, prawidłowo wezwany do uczestniczenia w czynności zezna-
nej (art. 285 § 1 KPK), a nawet spowodować zatrzymanie i przy- wania, ma obowiązki polegające na postępowaniu w zgodzie z treścią
musowe doprowadzenie (art. 285 § 2 KPK), a także aresztowanie przyrzeczenia, o którym mowa w art. 268 KPC. Brzmienie przyrze-
na okres do 30 dni (art. 287 § 2 KPK) i obciążenie dodatkowymi czenia jest następujące: „Świadomy znaczenia mych słów i odpo-
kosztami postępowania (art. 289 § 1 KPK), oczywiście jeżeli zo- wiedzialności przed prawem przyrzekam uroczyście, że będę mówił
stała ona prawidłowo powiadomiona, że została wezwana w cha- szczerą prawdę, niczego nie ukrywając z tego, co mi jest wiadome”.
1
rakterze świadka”. Warunki i tryb usprawiedliwiania niesta- Świadek składa zeznanie ustnie, zaczynając od odpowiedzi na py-
wiennictwa, m.in. świadków, określa przepis art. 117 KPK, który tania przewodniczącego, co i z jakiego źródła wiadomo mu w spra-
w szczególności wskazuje, że usprawiedliwienie niestawiennictwa wie, po czym sędziowie i strony mogą w tymże przedmiocie zadawać
z powodu choroby oskarżonych, świadków, obrońców, pełnomoc- mu pytania (art. 270 KPC). Równocześnie za nieusprawiedliwione
ników i innych uczestników postępowania, których obecność była niestawiennictwo sąd skaże świadka na grzywnę, po czym wezwie
obowiązkowa lub którzy wnosili o dopuszczenie do czynności, bę- go powtórnie, a w razie ponownego niestawiennictwa skaże go na
dąc uprawnionymi do wzięcia w niej udziału, wymaga przedstawie- ponowną grzywnę i może zarządzić jego przymusowe sprowadze-
nia zaświadczenia potwierdzającego niemożność stawienia się na nie (art. 274 KPC). Równie surowa sankcja może spotkać świadka
wezwanie lub zawiadomienie organu prowadzącego postępowanie, za nieuzasadnioną odmowę zeznań lub przyrzeczenia, bowiem
wystawionego przez lekarza sądowego. Przystępując do czynności wówczas sąd, po wysłuchaniu obecnych stron co do zasadności od-
zeznawania, świadek w osobie studenta zostanie pouczony o odpo- mowy, skaże świadka na grzywnę, a niezależnie od niej może nakazać
wiedzialności karnej za zeznanie nieprawdy lub zatajenie prawdy aresztowanie świadka na czas nieprzekraczający tygodnia. ➜
(art. 190 KPK), następnie zaś sąd może odebrać od niego przyrze- 1 Wyr. SN z 28.5.1982 r., I KZ 154/82, OSNKW 1982, Nr 10–11, poz. 79; L. Paprzycki,
czenie o treści: „Świadomy znaczenia moich słów i odpowiedzial- Komentarz aktualizowany do KPK, SIP Lex.
Projekt „Opracowanie kompleksowych i trwałych mechanizmów wsparcia dla poradnictwa prawnego i obywatelskiego w Polsce”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 25
momencie bowiem jedynie to, czy prawidłowo ukonstytuowany ności przed prawem przyrzekam uroczyście, że będą mówił szczerą
jest sposób nadzoru i asysty, czyli czy wyraźnie wyróżniony i ziden- prawdę, niczego nie ukrywając z tego, co mi jest wiadome”, przy
tyfi kowany jest pracownik naukowy pełniący pieczę nad studen-czym od odebrania przyrzeczenia od świadka można odstąpić, jeże-
tem i czy zindywidualizowany i przypisany do danego klienta jest li obecne strony nie sprzeciwiają się temu (art. 187 KPK).
student, bądź para studentów (w zależności od organizacji kliniki).
O ile zatem zachodzi prawidłowy sposób zorganizowania metodyki Przystąpienie przez podmiot udzielający bezpłatnej asysty
pracy, o tyle konsekwencje w zakresie poufności relacji z klientem prawnej, czyli przez studenta, do czynności zeznawania zo-
będą takie, jak przedstawia je poniższy model. bowiązuje go równocześnie, w zgodzie z treścią przyrzecze-
nia, do zeznania wszystkiego, co jest świadkowi w sprawie
Obowiązki procesowe podmiotu niebędącego człon- wiadome.
kiem profesji prawniczych udzielającego porady prawnej
Jeśli chodzi o studenta, który udziela bezpłatnej asysty prawnej Tym sposobem organ procesowy może pytać zarówno o okoliczno-
i obywatelskiej, nie ulega wątpliwości, że podlega on wszystkim re- ści werbalnie albo na piśmie, w dokumentach, ujawnione podmio-
gułom związanym z koniecznością zeznawania w trakcie postępo- towi udzielającemu bezpłatnej pomocy prawnej, jak i o spostrze-
wania prowadzonego w oparciu o kodeksy postępowania: karnego, żenia świadka, wnioski czy okoliczności towarzyszące udzielaniu
cywilnego czy administracyjnego. Poniżej wskazano na podstawo- pomocy. Świadek student, który jednocześnie świadczył bezpłatną
we elementy procedury karnej, cywilnej i administracyjnej w przed- pomoc prawną i obywatelską, nie może w takiej sytuacji zasłonić
miotowym zakresie, które w ocenie piszącej zaktualizują się rów- się skutecznie instytucją tajemnicy, ponieważ ona go nie dotyczy.
nież w odniesieniu do innych aktywności członków sieci podmiotów Jak wskazano w pierwszej części opracowania, ustawodawca doko-
udzielających bezpłatnych porad prawnych i obywatelskich. Wybra- nał rozróżnienia na tajemnicę zawodową (związaną z wykonywa-
ny przykład studenta świadczącego asystę prawną na akademii wyż- niem zawodu), tajemnicę służbową (związaną z funkcjonowaniem
szej ma jedynie sprzyjać czytelnemu zilustrowaniu problemu. jednostki organizacyjnej) i tajemnicę funkcji – i żadna z nich nie
będzie miała w tym wypadku zastosowania do jego sytuacji jako
1. Procedura karna podmiotu funkcjonującego w sieci bezpłatnego poradnictwa praw-
W zakresie procedury karnej student ma obowiązek stawiennictwa nego i obywatelskiego na polskich akademiach. To oznacza, że za-
na wezwanie organu procesowego. Artykuł 177 KPK w § 1 stanowi, równo wytworzony dokument opinii prawnej, jak i szczegól-
że każda osoba wezwana w charakterze świadka ma obowią- na wiedza pozyskana w trakcie relacji student–klient nie są
zek stawić się i złożyć zeznania . O ile zatem nie zajdą okolicz- chronione instrumentami prawa karnego procesowego.
ności wskazane w treści przepisu art. 182 KPK i 183 KPK, szerzej
omówione w pierwszej części opracowania, o tyle co do zasady 2. Procedura cywilna
obowiązek stawiennictwa ma charakter bezwzględny i oznacza Nieomal identycznie jak powyżej instytucja zeznawania ujęta zo-
również obligatoryjne przystąpienie do czynności przesłuchania stała w zakresie procedury cywilnej. Na podstawie art. 266 § 1 KPC
w charakterze świadka. Jak słusznie podkreśla orzecznictwo i pi- sąd przed przesłuchaniem świadka uprzedza go o prawie odmowy
śmiennictwo przedmiotu: „nieusprawiedliwione niestawiennictwo zeznań i odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywych zeznań.
świadka może spowodować nałożenie na taką osobę kary pienięż- Student, prawidłowo wezwany do uczestniczenia w czynności zezna-
nej (art. 285 § 1 KPK), a nawet spowodować zatrzymanie i przy- wania, ma obowiązki polegające na postępowaniu w zgodzie z treścią
musowe doprowadzenie (art. 285 § 2 KPK), a także aresztowanie przyrzeczenia, o którym mowa w art. 268 KPC. Brzmienie przyrze-
na okres do 30 dni (art. 287 § 2 KPK) i obciążenie dodatkowymi czenia jest następujące: „Świadomy znaczenia mych słów i odpo-
kosztami postępowania (art. 289 § 1 KPK), oczywiście jeżeli zo- wiedzialności przed prawem przyrzekam uroczyście, że będę mówił
stała ona prawidłowo powiadomiona, że została wezwana w cha- szczerą prawdę, niczego nie ukrywając z tego, co mi jest wiadome”.
1
rakterze świadka”. Warunki i tryb usprawiedliwiania niesta- Świadek składa zeznanie ustnie, zaczynając od odpowiedzi na py-
wiennictwa, m.in. świadków, określa przepis art. 117 KPK, który tania przewodniczącego, co i z jakiego źródła wiadomo mu w spra-
w szczególności wskazuje, że usprawiedliwienie niestawiennictwa wie, po czym sędziowie i strony mogą w tymże przedmiocie zadawać
z powodu choroby oskarżonych, świadków, obrońców, pełnomoc- mu pytania (art. 270 KPC). Równocześnie za nieusprawiedliwione
ników i innych uczestników postępowania, których obecność była niestawiennictwo sąd skaże świadka na grzywnę, po czym wezwie
obowiązkowa lub którzy wnosili o dopuszczenie do czynności, bę- go powtórnie, a w razie ponownego niestawiennictwa skaże go na
dąc uprawnionymi do wzięcia w niej udziału, wymaga przedstawie- ponowną grzywnę i może zarządzić jego przymusowe sprowadze-
nia zaświadczenia potwierdzającego niemożność stawienia się na nie (art. 274 KPC). Równie surowa sankcja może spotkać świadka
wezwanie lub zawiadomienie organu prowadzącego postępowanie, za nieuzasadnioną odmowę zeznań lub przyrzeczenia, bowiem
wystawionego przez lekarza sądowego. Przystępując do czynności wówczas sąd, po wysłuchaniu obecnych stron co do zasadności od-
zeznawania, świadek w osobie studenta zostanie pouczony o odpo- mowy, skaże świadka na grzywnę, a niezależnie od niej może nakazać
wiedzialności karnej za zeznanie nieprawdy lub zatajenie prawdy aresztowanie świadka na czas nieprzekraczający tygodnia. ➜
(art. 190 KPK), następnie zaś sąd może odebrać od niego przyrze- 1 Wyr. SN z 28.5.1982 r., I KZ 154/82, OSNKW 1982, Nr 10–11, poz. 79; L. Paprzycki,
czenie o treści: „Świadomy znaczenia moich słów i odpowiedzial- Komentarz aktualizowany do KPK, SIP Lex.
Projekt „Opracowanie kompleksowych i trwałych mechanizmów wsparcia dla poradnictwa prawnego i obywatelskiego w Polsce”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 25
