Page 28 - Klinika nr 22 (27)/2017

debata środowisKowa

Przykładów tego rodzaju przypadków dostarcza bogate orzecznic- KPC. Na podstawie art. 730 KPC postanowienie o udzieleniu za-
two SN, które jest w tym względzie dość jednolite. Nie uzasadnia bezpieczenia doręcza się wyłącznie uprawnionemu, tj. powodowi
więc przywrócenia terminu nieznajomość znaczenia terminów w sytuacji wydania nakazu zapłaty, który stanowić ma przecież od-
procesowych przez osobę, której powierzono przyjmowanie pism powiednik ww. postanowienia. Zgodnie zaś z art. 491 § 3 KPC sąd
43
sądowych, zwłoka w wykonaniu zarządzenia o uiszczeniu opłat jest zobligowany do doręczenia nakazu zapłaty obydwu stronom .
jako efekt niedociągnięć w pozwanej jednostce czy też inne uchy- Przeważają argumenty opowiadające się za wadliwością stoso-
bienia organizacyjne strony . Należy jednak wskazać, że możliwa wania ww. przepisów jednocześnie i pierwszeństwem doręczenia
39
jest tzw. subiektywizacja kryteriów oceny winy strony. Według SN na podstawie art. 730 KPC. Dopiero po otrzymaniu potwierdzenia
brak winy pracownika, który nie dochował terminu wytoczenia po- doręczenia nakazu zapłaty powodowi, który od tej pory skutecznie
wództwa o przywrócenie do pracy, powinien być oceniany z punk- może realizować zabezpieczenie, sąd powinien dokonać doręcze-
tu widzenia jego subiektywnej oceny stanu rzeczy z uwzględnie- nia na podstawie art. 491 § 3 KPC.
niem stopnia jego wykształcenia i posiadanej wiedzy prawniczej Odmienne stanowisko prezentuje z kolei A. Marciniak, twierdząc,
oraz doświadczenia życiowego . że nie dochodzi do powyższej kolizji, ponieważ art. 730 KPC nie
40
ma zastosowania do sytuacji doręczenia pozwanemu nakazu za-
Skutki wniesienia zarzutów od nakazu zapłaty płaty w postępowaniu nakazowym. W mojej ocenie regulacje te po-
Prawidłowe wniesienie zarzutów prowadzi do wyznaczenia roz- zostają względem siebie w stosunku lex generali – lex speciali, jed-
prawy przez przewodniczącego i zarządzenia doręczenia ich po- nak funkcjonalna ocena specyfiki wydania nakazu zapłaty może
wodowi (art. 495 § 1 KPC). Nie można jednak wnieść zarzutów przemawiać za zasadnością jego doręczenia w pierwszej kolejno-
w sytuacji zaskarżenia samego tylko postanowienia o kosztach ści na rzecz powoda . Choć osłabia to pozycję pozwanego i może
44
postępowania – w takim przypadku przysługuje względem niego oznaczać, że niezasadnie wydany nakaz zapłaty (np. na podsta-
41
zażalenie (por. art. 394 KPC) . Wniesienie zarzutów od nakazu wie zapłaconej faktury) zostanie wyegzekwowany, i to niezależ-
zapłaty, jako rozpoczęcie drugiego etapu postępowania po jego wy- nie od wniesienia wobec niego zarzutów, należy również wskazać,
daniu, powoduje pewne ograniczenia procesu zwykłego toczącego iż regulacja ta może negatywnie wpłynąć na sytuację wierzyciela
się na skutek wniesionych zarzutów. Z uwagi na funkcję oraz cel w okolicznościach tzw. zmowy procesowej dłużników . Dłużnik
45
tej drugiej fazy postępowania, jaką przede wszystkim jest ocena może bowiem prewencyjnie porozumieć się z osobą trzecią
zasadności wydanego nakazu zapłaty, niedopuszczalna jest przed- (np. wystawiając jej weksel), a następnie poprzez swoją bez-
miotowa zmiana powództwa zmierzająca do rozszerzenia bądź czynność i brak wniesienia środka zaskarżenia doprowadzić
zmiany przedmiotu sprawy. Dalszym ograniczeniem toku proce- do zasądzenia nakazem zapłaty kwoty pieniężnej na jej ko-
su jest niemożność powoływania się przez strony postępowania rzyść. W konsekwencji osoba ta „fikcyjnie” wyegzekwuje należ-
na nowe okoliczności, zarzuty i wnioski dowodowe, wcześniej nie- ność na podstawie wydanego nakazu zapłaty, a następnie nieofi-
ujawnione w pozwie lub zarzutach, chyba że strona wykaże, że nie cjalnie przekaże dłużnikowi poza procesem uzyskaną w ten sposób
mogła z nich skorzystać wcześniej lub że potrzeba ich powołania kwotę. Tym samym rzeczywisty wierzyciel dochodzący swych praw
wynikła później, tj. po wniesieniu pozwu lub zarzutów (art. 493 w postępowaniu nakazowym nie uzyska zaspokojenia od dłużnika
§ 1 KPC). Po przeprowadzeniu rozprawy sąd wyda wyrok, w któ- nawet po uprawomocnieniu się nakazu zapłaty czy też na podsta-
rym albo nakaz zapłaty w całości lub w części utrzyma w mocy, wie art. 492 KPC. Zajęcia takiego dokona podstawiony wcześniej
albo go uchyli i orzeknie o żądaniu pozwu (art. 496 KPC). Z do- wierzyciel, zaś dłużnik nie będzie nawet musiał wnosić zarzutów
stępnych rozstrzygnięć sądowych możliwe jest również wydanie wobec nakazu zapłaty, gdyż i tak nie doprowadzi on do uzyskania
przez sąd postanowienia o uchyleniu nakazu zapłaty i odrzuceniu zaspokojenia przez uprawnionego .
46
pozwu lub umorzeniu postępowania (art. 496 KPC). Należy jednak podkreślić, że w powyższych okolicznościach wierzy-
Należy mieć jednak na uwadze jeszcze jedną, niezwykle istotną ciel ma prawo skorzystać z tzw. skargi pauliańskiej, która w swych
konsekwencję wydania przez sąd nakazu zapłaty. Od momen- skutkach ma powodować uznanie czynności dłużnika dokona-
tu jego wydania nawet nieprawomocny nakaz zapłaty stanowi nej z pokrzywdzeniem wierzycieli za bezskuteczną pod warun-
tytuł zabezpieczenia wykonalny bez nadawania mu klauzuli wy- kiem, iż spełnione zostaną wszystkie przesłanki, o których mowa
konalności (art. 492 KPC) – nie ma przy tym znaczenia okolicz- w art. 527 KC. Do pierwszej z tych przesłanek zalicza się czynność
ność wniesienia czy też niewniesienia zarzutów przez pozwanego. prawną dłużnika dokonaną ze świadomością pokrzywdzenia wie-
Co do zasady taki nakaz zapłaty powinien być traktowany jak po- rzyciela, a więc gdy działanie dłużnika prowadzi do jego niewypła-
stanowienie o udzieleniu zabezpieczenia wydane w postępowaniu calności bądź niewypłacalności w wyższym stopniu. Jednocześnie
zwyczajnym (zob. art. 730 KPC), w związku z czym doktryna i ju- obligatoryjne jest wykazanie, że osoba trzecia, która uzyskała ko-
dykatura wskazują na bezprzedmiotowość wniosku powoda za- rzyść majątkową w wyniku czynności prawnej dłużnika, wiedzia-
wartego w pozwie o zabezpieczenie powództwa . Podkreśla się za- ła lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowie-
42
razem kolizję, jaka występuje pomiędzy art. 730 KPC a art. 491 § 3 dzieć, że czynność ta jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzyciela
(art. 527 KPC). Warto również pokreślić, że uznanie bezskutecz-
Pst. SN z 12.11.1965 r., II CZ 92/65, Legalis.
39 ności czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem
40 D. Olczak-Dąbrowska, Przywrócenie terminu w postępowaniu cywilnym, War- wierzycieli następuje zawsze w drodze powództwa lub zarzutu
szawa 2010, s. 189; wyr. SN z 13.5.1994 r., I PRN 21/94, OSNAPiUS 1994,
Nr 5, poz. 85; uchw. SN (7) z 17.2.2009 r., III CZP 117/08, OSNC 2009, Nr 7−8, przeciwko osobie trzeciej, która wskutek tej czynności uzyskała
poz. 91. W piśmiennictwie za obiektywnymi miernikami staranności opowiada korzyść majątkową – nie zaś przeciwko dłużnikowi, który stał się
się m.in. S. Dmowski. Zob.: S. Dmowski, M. Sychowicz, H. Ciepła, K. Kołakowski,
T. Wiśniewski, C. Żuławska, J. Gudowski, G. Bieniek, Komentarz do kodeksu cywil-
nego. Księga trzecia. Zobowiązania. Tom II, Warszawa 2009, s. 1098; T. Ereciński
(red.), J. Gudowski, M. Jędrzejewska, Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. 43 H. Pietrzkowski, Metodyka pracy sędziego w sprawach cywilnych, Warszawa 2014.
Część I, Warszawa 2016. 44 R. Flejszar, op. cit., s. 1208.
R. Flejszar, [w:] op. cit., s. 1208. Szer. M. Plebanek, op. cit.
41 45
42 Ibidem, s. 1209. 46 Ibidem.
24 KliniKa nr 22 (27)/2017 www.fupp.org.pl

KLINIKA-22(27)-2016.indd 24 24.05.2017 11:05