Page 11 - Klinika nr 23 (28)/2017
P. 11

debata środowiskowa

                               Szczególne uprawnienia




                               małżonka spadkodawcy


             Dr hab. Joanna  na tle przepisów KC



             Kuźmicka-Sulikowska*


                                 Znaczącą część spraw, w jakich w uniwersyteckich poradniach prawnych udzielane są porady
                                 prawne, stanowią porady dotyczące zagadnień związanych z prawem spadkowym. Bardzo często
                                 zapytania osób zwracających się po poradę dotyczą określenia, kto w danym przypadku dochodzi
                                 do dziedziczenia po zmarłym, a także ewentualnego przysługiwania roszczeń o zachowek bądź
                                 wskazówek dotyczących postępowania w kwestii stwierdzenia nabycia spadku albo działu spad-
                                 ku. Jeśli chodzi o pierwszy z tych obszarów problemowych, praktyka konsultowania projektów
                                 porad przygotowywanych przez studentów pokazuje, że w sytuacjach, gdy po poradę w kwestii
                                 dziedziczenia zwraca się małżonek spadkodawcy, często przygotowywany projekt ograniczony
                                 zostaje do wskazania porządku dziedziczenia i statusu tego małżonka w tym kontekście, nato-
                                 miast brak jest zwrócenia temu małżonkowi uwagi na inne uprawnienia, jakie mu w tej sytuacji
                                 przysługują na tle przepisów prawa spadkowego. Warto natomiast, by o nich wspominać, bowiem
                                 prawnik musi pamiętać, żeby ocenić sytuację klienta pod kątem prawnym, nawet jeśli ten nie za-
                                 dał dokładnie pytania o konkretną instytucję prawną, ponieważ podaje on jedynie stan faktyczny,
                                 a rzeczą prawnika jest prawne jego zakwalifikowanie i wskazanie klientowi przysługujących mu
                                 możliwości. Dlatego też w niniejszym artykule uwaga poświęcona zostanie przedstawieniu tego,
                                 kiedy w grę wchodzą wspomniane uprawnienia małżonka spadkodawcy, a więc normom zawar-
                                 tym w art. 939 i 923 KC.





             Wstęp                                               Ustawowy zapis naddziałowy
             W przepisach Kodeksu cywilnego dotyczących dziedziczenia usta-  Pojęcie
             wowego małżonek spadkodawcy potraktowany został przez usta-  W  zarysowanym zakresie warto bowiem pamiętać o  wskaza-
             wodawcę w sposób dość uprzywilejowany, bowiem nie dość, że zna-  niu na  możliwość dochodzenia przez małżonka osoby zmar-
             lazł się w pierwszej grupie spadkobierców ustawowych, to jeszcze   łej „ustawowego zapisu naddziałowego”, o  którym mowa
             zastrzeżono mu gwarantowaną wielkość udziału w spadku, który   w art. 939 KC. Określenie to, choć dość powszechnie funkcjo-
             w żadnym wypadku nie może wynieść mniej niż jedna czwarta ca-  nujące w doktrynie prawa cywilnego, zostało ujęte w cudzysłów,
             łości spadku (art. 931 § 1 KC). Niemniej, udzielając porady prawnej   jest bowiem terminem przyjętym nie przez ustawodawcę, lecz
             owdowiałemu małżonkowi, oprócz przedstawienia porządku dzie-  w  literaturze prawa cywilnego, a  nadto do  pewnego stopnia
             dziczenia w danym przypadku i statusu małżonka w tym kontek-  może wprowadzać w błąd, bowiem generalnie zapis (de lege lata–
             ście warto także pamiętać o wskazaniu na szczególne uprawnienia   zwykły lub windykacyjny) stanowi rodzaj rozrządzenia testa-
             małżonka wynikające z art. 939 i 923 KC.            mentowego, podczas gdy uprawnienie małżonka, o  którym
             Oczywiście może się okazać, że spadkodawca sporządził testament,   mowa w art. 939 KC, wynika z przepisu ustawy. Z kolei okre-
             w którym inaczej, niż wskazuje Kodeks cywilny, ukształtował dzie-  ślenie „naddziałowy” jest już bardziej adekwatne, bowiem do-
             dziczenie po sobie – wówczas pierwszeństwo będą miały rozrządze-  brze oddaje to, że chodzi tu możliwość żądania przez małżonka
             nia spadkodawcy w tej kwestii (art. 926 § 2 i 3 KC, naturalnie z za-  spadkodawcy czegoś ponad przysługujący mu udział spadkowy.
             strzeżeniem, że testament taki jest ważny i skuteczny), a wówczas   Jednocześnie wskazanie przez ustawodawcę w art. 939 § 1 KC,
             w poradzie uwagę skierować należy na ewentualnie przysługujące   że określonych przedmiotów urządzenia domowego małżonek
             małżonkowi spadkodawcy roszczenie o zachowek (art. 991 KC).  spadkodawcy „może żądać ze spadku ponad swój udział spad-
                                                                 kowy”, interpretowane jest w  ten sposób,  iż jeżeli małżonek
             *   Adiunkt w  Zakładzie Prawa Cywilnego i  Prawa Międzynarodowego Prywatne-  spadkodawcy zrealizuje to roszczenie i pozostali spadkobiercy
              go na Wydziale Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego;
              opiekun naukowy studenckiego koła naukowego Uniwersytecka Poradnia Prawna   przeniosą na niego swoje udziały we współwłasności tych przed-
              działającego przy Instytucie Prawa Cywilnego na  Wydziale Prawa, Administra-  miotów, to  nie należy ich zaliczać na  poczet przysługującego
              cji i  Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego; kierownik Pracowni Klinicznego   temu małżonkowi udziału w  spadku. Wobec kategorycznego
              Nauczania Prawa działającej w ramach Instytutu Prawa Cywilnego na Wydziale
              Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego.  wyrażenia przez ustawodawcę tej reguły upatrywać w niej nale-

             www.edukacjaprawnicza.pl                                                 1(169) rok akademicki 2017/2018  7



       KLINIKA 23(28) 2017.indd   7                                                                           06.11.2017   14:49
   6   7   8   9   10   11   12   13   14   15   16