Page 14 - Klinika nr 23 (28)/2017
P. 14

debata środowisKowa



            wania przez małżonka spadkodawcy z roszczeniem na podstawie   roszczenia wynikającego z powołanego przepisu (a więc stosuje się
            art. 939 § 1 KC .                                   tu ewidentnie wnioskowanie a maiori ad minus), a także odwołuje
                       15
                                                                się tu do braku ustanowienia w tym ostatnim powołanym prze-
            Granice czasowe możliwości wystąpienia z żądaniem   pisie zakazu pozbawiania małżonka statuowanego w nim upraw-
            przez małżonka                                      nienia, w odróżnieniu od art. 923 KC, gdzie już wprowadzono taki
                                                                    24
            W  literaturze przedmiotu brak jest jednolitości stanowisk   zakaz . Niewątpliwie też nie można odmówić trafności spostrze-
            co do tego, w jakim terminie możliwe jest dochodzenie przez mał-  żeniu, że spadkodawca, rozrządzając za pomocą zapisu zwykłego
            żonka omawianego roszczenia, zarówno jeśli chodzi o wskazanie   lub windykacyjnego w testamencie przedmiotami urządzenia do-
            momentu początkowego, jak i końcowego do wykonywania tego   mowego, o których mowa w art. 939 § 1 KC, na rzecz innej niż
            uprawnienia.                                        jego małżonek osoby, może doprowadzić po prostu do faktycznej
            W tym kontekście zauważyć można, że sam moment powstania   i  prawnej niemożliwości zrealizowania roszczenia wynikającego
                                                                                    25
            roszczenia z reguły datuje się na otwarcie spadku, co uzasadnia się   z tego ostatniego przepisu .
            odpowiednim stosowaniem tutaj – z mocy art. 939 § 1 zd. 2 KC
            – przepisów o  zapisie zwykłym, a  w  tym konkretnym aspekcie   Uprawnienie małżonka do korzystania z mieszkania
            przepisu zawartego w art. 981 KC, co skutkować ma także stoso-  i urządzenia domowego w okresie trzech miesięcy
            waniem pięcioletniego terminu przedawnienia tego roszczenia, li-  od śmierci spadkodawcy
            czonego począwszy od daty jego wymagalności . Określenie mo-
                                                16
            mentu tej wymagalności dokonywane bywa już jednak w sposób   Zakres osób uprawnionych
            odmienny. Przykładowo wskazać można, że według zwolenników
            jednego z zapatrywań na tę kwestię wymagalność ta pojawia się już   Dokładna analiza treści art. 923 KC pozwala jednak dojść
                                  17
            w momencie otwarcia spadku , a według innych ‒ w sytuacjach,   do wniosku, że wyjątkowo mogą zaistnieć sytuacje, w któ-
            w których wejdzie w grę zastosowanie jeszcze art. 923 KC (o czym   rych dana osoba nie będzie już posiadała statusu małżon-
            szerzej poniżej), należy odczekać najpierw trzymiesięczny termin,   ka, gdyż np. przed otwarciem spadku pomiędzy małżonka-
            ustanowiony w tym ostatnim przepisie, aby mogła wchodzić w grę   mi zapadło prawomocne orzeczenie rozwodowe, a jednak
            realizacja roszczenia z art. 939 KC . Natomiast według jeszcze in-  będzie miała możliwość skorzystania z uprawnienia wyni-
                                     18
            nego zapatrywania na tę problematykę o wymagalności roszczenia   kającego z powołanego przepisu.
            statuowanego w art. 939 § 1 KC może być mowa dopiero wtedy,
            gdy ostatni z wchodzących w grę spadkobierców złoży oświadczenie   Należy bowiem zwrócić uwagę, że  we  wskazanym w  nim kręgu
            o przyjęciu lub odrzuceniu spadku albo też upłynie termin do zło-  osób uprawnionych mieści się nie tylko małżonek spadkodawcy,
            żenia takiego oświadczenia . Spotkać się można również z zapa-  lecz także inne osoby bliskie spadkodawcy, które mieszkały razem
                                19
            trywaniem, że o wymagalności tego roszczenia może być mowa do-  z nim do dnia jego śmierci. Ustawodawca, zakreślając krąg tych
            piero wtedy, gdy formalnie ustalony zostanie krąg spadkobierców   osób, nie posłużył się więc żadnym kryterium o charakterze for-
            po danym spadkodawcy . Jako ostatni moment, w którym rosz-  malnoprawnym (np. poprzez określenie, że musi zachodzić więź
                              20
            czenie to może być dochodzone, wskazuje się natomiast możliwość   pokrewieństwa, powinowactwa do  któregoś stopnia itp.), lecz
            wystąpienia z nim w ramach postępowania o dział spadku .  ocennym, odwołującym się do faktycznych relacji emocjonalnych
                                                       21
                                                                panujących pomiędzy określoną osobą a spadkodawcą, naturalnie
            Znaczenie woli spadkodawcy                          za życia tego ostatniego. Oczywiście chodzi tu o osobiste relacje
            W zakresie rozważanej problematyki wysoce kontrowersyjne jest   o pozytywnym i szczególnie intensywnym charakterze, takie, któ-
            zagadnienie, czy spadkodawca może w drodze testamentu pozba-  re pozwalają uznać daną osobę za bliską spadkodawcy i – co za tym
            wić swojego małżonka uprawnienia przyznawanego temu ostat-  idzie – przyjąć za  zasadne przydanie jej uprawnienia, o  którym
            niemu w  art.  939 §  1  KC. Według jednego stanowiska z  uwagi   mowa w art. 923 KC. Jako przykłady takich relacji sprawiających,
            na to, że uprawnienie to jest immanentnie powiązane z dziedzi-  że daną osobę można uznać za bliską spadkodawcy w rozumieniu
            czeniem z ustawy przez małżonka po spadkodawcy, nie wchodzi   powołanego przepisu, wskazuje się sytuacje, w których określoną
            w grę samo pozbawienie tego uprawnienia, a skutek taki spadko-  osobę łączyła ze spadkodawcą miłość lub przyjaźń , bądź pozosta-
                                                                                                     26
            dawca może osiągnąć jedynie pozbawiając swego małżonka statu-  wali ze sobą w konkubinacie , względnie osoba ta była wychowan-
                                                                                     27
                                        22
            su spadkobiercy ustawowego po sobie .               kiem spadkodawcy .
                                                                              28
            Licznych zwolenników ma jednak także zapatrywanie, w ramach   W świetle powyższego uznać należy, że mogą zaistnieć sytuacje,
            którego nie widzi się przeszkód prawnych dla dopuszczenia moż-  gdy  danej  osobie co  prawda  uprawnienie  z  art.  923  KC  nie  bę-
            liwości pozbawienia przez spadkodawcę w testamencie jego mał-  dzie przysługiwało jako małżonkowi spadkodawcy (np.  z  uwagi
            żonka jedynie uprawnienia, o którym mowa w art. 939 § 1 KC .   na uprawomocnienie się wyroku rozwodowego przed otwarciem
                                                            23
            Podnosi się bowiem, że skoro spadkodawca może w ogóle wyłą-  spadku; względnie np. dlatego, że uprawomocniło się przed tym
            czyć swego małżonka od dziedziczenia po sobie, to tym bardziej   momentem orzeczenie o separacji, które wszak nie powoduje utra-
            ma kompetencję do pozbawienia go dającego mu mniej uprawnień   ty statusu małżonka, jednak w rozważanym zakresie jego konse-
                                                                kwencje prawne są z nim tożsame – vide art. 61  § 1 KRO, o którym
                                                                                                   4
            15  W. Borysiak, Komentarz do art. 939 KC, [w:] K. Osajda (red.), Kodeks cywilny. Ko-
             mentarz, Warszawa 2017, Legalis.                   była już wcześniej mowa), ale już może z niego skorzystać właśnie
            16  M. Łączkowska, op. cit., s. 1525.
            17  E. Skowrońska-Bocian, Komentarz..., op. cit., 2005, s. 67.  24  E. Niezbecka, op. cit., s. 95; M. Łączkowska, op. cit., s. 1528.
            18  E. Niezbecka, op. cit., s. 96.                  25  E. Niezbecka, op. cit., s. 95.
            19  E. Drozd, op. cit., s. 178.                     26  M. Zelek, [w:] M. Gutowski (red.), Kodeks cywilny, t. II. Komentarz. Art. 450−1088,
            20  M. Łączkowska, op. cit., s. 1526.                Warszawa 2016, s. 1448.
            21  M. Pazdan, op. cit., s. 1062.                   27  W. Borysiak, op. cit., Komentarz do art. 923 KC.
            22  E. Skowrońska-Bocian, Komentarz..., op. cit., 2005, s. 66.  28  E. Skowrońska-Bocian, Komentarz do kodeksu cywilnego. Księga czwarta. Spadki,
            23  M. Pazdan, op. cit., s. 1064.                    Warszawa 2011, s. 38.

            10 KliniKa nr 23 (28)/2017                                                            www.fupp.org.pl



       KLINIKA 23(28) 2017.indd   10                                                                          06.11.2017   14:49
   9   10   11   12   13   14   15   16   17   18   19