Page 19 - Klinika nr 23 (28)/2017
P. 19

debata środowiskowa



             jątku spadkowego, a następnie postępowanie konwokacyjne i li-  nia majątków (art. 52−54), jak i likwidacji majątku (art. 55−56).
                          17
             kwidacja majątku . Polski ustawodawca nie zdecydował się jednak   Uzupełnieniem tych uregulowań były przepisy proceduralne za-
             na uregulowanie ani trybu zwołania wierzycieli w celu ustalenia   warte w  dekrecie o  postępowaniu spadkowym , regulujące ko-
                                                                                                     21
             listy wierzytelności spadkowych, ani likwidacji majątku spadkowe-  lejno: oddzielenie majątku, likwidację spadku, polegającą zwykle
             go przez sąd . W uzasadnieniu ustawy z 20.3.2015 r. o zmianie   na spieniężeniu aktywów, co odbywało się pod kontrolą sądu, oraz
                      18
             ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw wskazano   podział uzyskanej sumy między wierzycieli. Nadwyżka natomiast
             natomiast, że nowa instytucja wykazu inwentarza ma mieć cha-  była wydawana spadkobiercy.
                                                19
             rakter surogatu postępowania konwokacyjnego .
             Innym jeszcze sposobem rozwiązania wskazanych problemów mo-  Przyjęcie i odrzucenie spadku przez małoletniego
             głoby być wyraźne określenie kolejności spłacania długów spad-  Kolejną kwestią, którą warto poruszyć, nieco abstrahując od samej
             kowych w ustawie. Hierarchia taka pozwoliłaby na odpowiednie   zmiany regulacji z 18.10.2015 r., jest sytuacja osób niemających
             zaspokajanie roszczeń wierzycieli znajdujących się w poszczegól-  pełnej zdolności do czynności prawnych, w tym zwłaszcza osób
             nych, ustalonych zgodnie z założeniami polskiego porządku praw-  małoletnich. Sprawy, w których rodzic najpierw odrzuca spadek
             nego kategoriach. Natomiast w przypadku, gdy aktywa spadku nie   we własnym imieniu, a następnie chce to uczynić w imieniu swo-
             wystarczyłyby na zaspokojenie wszystkich wierzytelności znajdu-  jego dziecka, są bowiem niezwykle powszechne. Ustawodawca, za-
             jących się w tej samej grupie, rozdzielano by je proporcjonalnie   równo w dekrecie Prawo spadkowe z 1946 r. (art. 37), jak i w całym
             w stosunku do ich wysokości. W przypadku braku takiej regulacji   okresie obowiązywania Kodeksu cywilnego z 1964 r., miał na uwa-
             możliwe jest jedynie posiłkowanie się przez spadkobiercę art. 1025   dze szczególną ochronę osób nieposiadających pełnej zdolności
             oraz art. 1026 KPC , dotyczącymi kolejności zaspokajania wierzy-  do czynności prawnych, nie odstępując od zasady, w myśl której
                           20
             cieli z sumy uzyskanej w toku postępowania egzekucyjnego.   brak oświadczenia o przyjęciu bądź odrzuceniu spadku przez takie
             Brak jest również przepisu, który nakładałby na  spadkobier-  osoby oznaczał przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza.
             cę określone obowiązki co do ustalania obciążających go długów   U podłoża wspomnianej ochrony leży troska o spadkobiercę, który
             spadkowych oraz zakresu swojej odpowiedzialności za  poszcze-  może mieć szczególne problemy z rozpoznaniem znaczenia swoje-
             gólne długi, a także stanowiącego o konsekwencjach wynikających   go biernego zachowania .
                                                                                   22
             z ich niedopełnienia. Pewne ogólne obowiązki w tym względzie   Możliwa jest jednak sytuacja, gdy w interesie małoletniego leży
             można by wyprowadzać jedynie z art. 1032 § 1 i 2 KC. Pierwszy   odrzucenie spadku. Pomimo że  przyjęcie spadku z  dobrodziej-
             z tych przepisów stanowi, że spadkobierca, który przyjął spadek   stwem inwentarza nie będzie się wiązało z uszczerbkiem mająt-
             z dobrodziejstwem inwentarza i spłacił niektóre długi spadkowe,   kowym po jego stronie, to jednak należy mieć na względzie inne
             a nie wiedział i przy dochowaniu należytej staranności nie mógł   potencjalne uciążliwości. I tu można się odwołać do wspomniane-
             się dowiedzieć o istnieniu innych długów spadkowych, ponosi od-  go już wyżej problemu spłacania długów spadkowych przez spad-
             powiedzialność za niezapłacone długi tylko do wysokości różnicy   kobiercę, który przyjął spadek z  dobrodziejstwem inwentarza.
             między wartością stanu czynnego spadku a wartością świadczeń   Ze względu na to, że nie została ona w aktualnym stanie prawnym
             spełnionych na  zaspokojenie długów spadkowych, które spłacił.   uregulowana w sposób pełny, należy uznać, że spadkobierca jest
             Natomiast § 2 art. 1032 KC reguluje sytuację, w której spadko-  zdany w znacznej mierze na własne siły . Sporządzenie inwen-
                                                                                                23
             bierca, spłacając niektóre długi spadkowe, wiedział lub przy doło-  tarza spadku wiąże się z różnego rodzaju komplikacjami, których
             żeniu należytej staranności mógł się dowiedzieć o istnieniu innych   spadkobierca mógłby uniknąć, gdyby złożył oświadczenie o odrzu-
             długów spadkowych. Skutkiem takiej postawy jest rozszerzenie   ceniu spadku.
             odpowiedzialności spadkobiercy ponad wartość stanu czynnego   Poza tym, zgodnie z  założeniami polskiego systemu prawnego,
             spadku, jednak tylko do takiej wysokości, w jakiej byłby obowią-  każdy spadkobierca powinien mieć możliwość podjęcia swo-
             zany zaspokoić długi spadkowe, gdyby spłacał je  należycie.  Nie   bodnej decyzji w kwestii dziedziczenia. Stanowi to z pewno-
             dotyczy to jednak spadkobiercy niemającego pełnej zdolno-  ścią wyraz obowiązywania zasady autonomii woli w ramach prawa
             ści do czynności prawnych oraz spadkobiercy, co do którego   spadkowego. Ustawodawca nie wymaga od spadkobiercy uzasad-
             istnieje podstawa do  jego ubezwłasnowolnienia.  Nie należy   niania podjętej decyzji; mogą za nią stać zarówno pobudki eko-
             tu także zapominać o regulacji art. 1031 § 2 zd. 2 KC, który wy-  nomiczne, jak i moralne. Ponadto w literaturze zwraca się uwagę
             łącza ograniczenie odpowiedzialności spadkobiercy w przypadku,   na ochronną funkcję odrzucenia spadku . Zatem sytuacja, w któ-
                                                                                               24
             gdy ten podstępnie pominął w wykazie inwentarza lub podstępnie   rej spadkobierca zostaje faktycznie pozbawiony możliwości pod-
             nie podał do spisu inwentarza przedmiotów należących do spad-  jęcia takiej decyzji, jest z pewnością niepożądana. Ma ona miejsce
             ku  lub  przedmiotów  zapisów  windykacyjnych  albo  podstępnie   właśnie w przypadku, gdy niemożliwe będzie odrzucenie spadku
             uwzględnił w wykazie inwentarza lub podstępnie podał do spisu   przez przedstawiciela ustawowego małoletniego z uwagi na bar-
             inwentarza nieistniejące długi. Natomiast w pozostałym zakresie   dzo krótki, bo sześciomiesięczny termin przewidziany do złożenia
             przepisy regulujące ograniczoną odpowiedzialność spadkobiercy   takiego oświadczenia (art. 1015 § 1 KC). Wiadomo, że istniejąca
             za długi spadkowe stanowią leges imperfecta.        od lat ochrona małoletniego, przejawiająca się w fikcji przyjęcia
             Brak  uregulowania  przez  ustawodawcę  odpowiednich  mechani-  przez niego spadku z dobrodziejstwem inwentarza, problemu tego
             zmów zwraca uwagę także ze względu na fakt, że w dekrecie Prawo   nie rozwiązuje.
             spadkowe znajdowały się przepisy zarówno dotyczące oddziele-


             17  Przykładem może tu być art. 774 francuskiego Kodeksu cywilnego.  21  Dekret z 8.11.946 r. o postępowaniu spadkowym, Dz.U. Nr 63, poz. 346.
             18  E. Skowrońska-Bocian, op. cit., s. 165.         22  B. Kordasiewicz, op. cit., s. 538.
             19  Por. Uzasadnienie ustawy z 20.3.2015 r. o zmianie ustawy − Kodeks cywilny, usta-  23  B. Swaczyna, Odrzucenie spadku nabytego przez dziecko, [w:] M. Pecyna, J. Pisu-
              wy − Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, Druk sejmo-  liński, M. Podrecka, Rozprawy cywilistyczne. Księga pamiątkowa dedykowana Pro-
              wy Nr 2707 VII kadencji Sejmu RP, s. 9, 11 i 21.    fesorowi Edwardowi Drozdowi, Warszawa 2013.
             20  E. Skowrońska-Bocian, op. cit., s. 165.         24  Por. E. Macierzyńska-Franaszczyk, op. cit., s. 226−228.

             www.edukacjaprawnicza.pl                                                 1(169) rok akademicki 2017/2018  15



       KLINIKA 23(28) 2017.indd   15                                                                          06.11.2017   14:49
   14   15   16   17   18   19   20   21   22   23   24