Page 19 - Klinika nr 23 (28)/2017

debata środowiskowa

jątku spadkowego, a następnie postępowanie konwokacyjne i li- nia majątków (art. 52−54), jak i likwidacji majątku (art. 55−56).
17
kwidacja majątku . Polski ustawodawca nie zdecydował się jednak Uzupełnieniem tych uregulowań były przepisy proceduralne za-
na uregulowanie ani trybu zwołania wierzycieli w celu ustalenia warte w dekrecie o postępowaniu spadkowym , regulujące ko-
21
listy wierzytelności spadkowych, ani likwidacji majątku spadkowe- lejno: oddzielenie majątku, likwidację spadku, polegającą zwykle
go przez sąd . W uzasadnieniu ustawy z 20.3.2015 r. o zmianie na spieniężeniu aktywów, co odbywało się pod kontrolą sądu, oraz
18
ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw wskazano podział uzyskanej sumy między wierzycieli. Nadwyżka natomiast
natomiast, że nowa instytucja wykazu inwentarza ma mieć cha- była wydawana spadkobiercy.
19
rakter surogatu postępowania konwokacyjnego .
Innym jeszcze sposobem rozwiązania wskazanych problemów mo- Przyjęcie i odrzucenie spadku przez małoletniego
głoby być wyraźne określenie kolejności spłacania długów spad- Kolejną kwestią, którą warto poruszyć, nieco abstrahując od samej
kowych w ustawie. Hierarchia taka pozwoliłaby na odpowiednie zmiany regulacji z 18.10.2015 r., jest sytuacja osób niemających
zaspokajanie roszczeń wierzycieli znajdujących się w poszczegól- pełnej zdolności do czynności prawnych, w tym zwłaszcza osób
nych, ustalonych zgodnie z założeniami polskiego porządku praw- małoletnich. Sprawy, w których rodzic najpierw odrzuca spadek
nego kategoriach. Natomiast w przypadku, gdy aktywa spadku nie we własnym imieniu, a następnie chce to uczynić w imieniu swo-
wystarczyłyby na zaspokojenie wszystkich wierzytelności znajdu- jego dziecka, są bowiem niezwykle powszechne. Ustawodawca, za-
jących się w tej samej grupie, rozdzielano by je proporcjonalnie równo w dekrecie Prawo spadkowe z 1946 r. (art. 37), jak i w całym
w stosunku do ich wysokości. W przypadku braku takiej regulacji okresie obowiązywania Kodeksu cywilnego z 1964 r., miał na uwa-
możliwe jest jedynie posiłkowanie się przez spadkobiercę art. 1025 dze szczególną ochronę osób nieposiadających pełnej zdolności
oraz art. 1026 KPC , dotyczącymi kolejności zaspokajania wierzy- do czynności prawnych, nie odstępując od zasady, w myśl której
20
cieli z sumy uzyskanej w toku postępowania egzekucyjnego. brak oświadczenia o przyjęciu bądź odrzuceniu spadku przez takie
Brak jest również przepisu, który nakładałby na spadkobier- osoby oznaczał przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza.
cę określone obowiązki co do ustalania obciążających go długów U podłoża wspomnianej ochrony leży troska o spadkobiercę, który
spadkowych oraz zakresu swojej odpowiedzialności za poszcze- może mieć szczególne problemy z rozpoznaniem znaczenia swoje-
gólne długi, a także stanowiącego o konsekwencjach wynikających go biernego zachowania .
22
z ich niedopełnienia. Pewne ogólne obowiązki w tym względzie Możliwa jest jednak sytuacja, gdy w interesie małoletniego leży
można by wyprowadzać jedynie z art. 1032 § 1 i 2 KC. Pierwszy odrzucenie spadku. Pomimo że przyjęcie spadku z dobrodziej-
z tych przepisów stanowi, że spadkobierca, który przyjął spadek stwem inwentarza nie będzie się wiązało z uszczerbkiem mająt-
z dobrodziejstwem inwentarza i spłacił niektóre długi spadkowe, kowym po jego stronie, to jednak należy mieć na względzie inne
a nie wiedział i przy dochowaniu należytej staranności nie mógł potencjalne uciążliwości. I tu można się odwołać do wspomniane-
się dowiedzieć o istnieniu innych długów spadkowych, ponosi od- go już wyżej problemu spłacania długów spadkowych przez spad-
powiedzialność za niezapłacone długi tylko do wysokości różnicy kobiercę, który przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza.
między wartością stanu czynnego spadku a wartością świadczeń Ze względu na to, że nie została ona w aktualnym stanie prawnym
spełnionych na zaspokojenie długów spadkowych, które spłacił. uregulowana w sposób pełny, należy uznać, że spadkobierca jest
Natomiast § 2 art. 1032 KC reguluje sytuację, w której spadko- zdany w znacznej mierze na własne siły . Sporządzenie inwen-
23
bierca, spłacając niektóre długi spadkowe, wiedział lub przy doło- tarza spadku wiąże się z różnego rodzaju komplikacjami, których
żeniu należytej staranności mógł się dowiedzieć o istnieniu innych spadkobierca mógłby uniknąć, gdyby złożył oświadczenie o odrzu-
długów spadkowych. Skutkiem takiej postawy jest rozszerzenie ceniu spadku.
odpowiedzialności spadkobiercy ponad wartość stanu czynnego Poza tym, zgodnie z założeniami polskiego systemu prawnego,
spadku, jednak tylko do takiej wysokości, w jakiej byłby obowią- każdy spadkobierca powinien mieć możliwość podjęcia swo-
zany zaspokoić długi spadkowe, gdyby spłacał je należycie. Nie bodnej decyzji w kwestii dziedziczenia. Stanowi to z pewno-
dotyczy to jednak spadkobiercy niemającego pełnej zdolno- ścią wyraz obowiązywania zasady autonomii woli w ramach prawa
ści do czynności prawnych oraz spadkobiercy, co do którego spadkowego. Ustawodawca nie wymaga od spadkobiercy uzasad-
istnieje podstawa do jego ubezwłasnowolnienia. Nie należy niania podjętej decyzji; mogą za nią stać zarówno pobudki eko-
tu także zapominać o regulacji art. 1031 § 2 zd. 2 KC, który wy- nomiczne, jak i moralne. Ponadto w literaturze zwraca się uwagę
łącza ograniczenie odpowiedzialności spadkobiercy w przypadku, na ochronną funkcję odrzucenia spadku . Zatem sytuacja, w któ-
24
gdy ten podstępnie pominął w wykazie inwentarza lub podstępnie rej spadkobierca zostaje faktycznie pozbawiony możliwości pod-
nie podał do spisu inwentarza przedmiotów należących do spad- jęcia takiej decyzji, jest z pewnością niepożądana. Ma ona miejsce
ku lub przedmiotów zapisów windykacyjnych albo podstępnie właśnie w przypadku, gdy niemożliwe będzie odrzucenie spadku
uwzględnił w wykazie inwentarza lub podstępnie podał do spisu przez przedstawiciela ustawowego małoletniego z uwagi na bar-
inwentarza nieistniejące długi. Natomiast w pozostałym zakresie dzo krótki, bo sześciomiesięczny termin przewidziany do złożenia
przepisy regulujące ograniczoną odpowiedzialność spadkobiercy takiego oświadczenia (art. 1015 § 1 KC). Wiadomo, że istniejąca
za długi spadkowe stanowią leges imperfecta. od lat ochrona małoletniego, przejawiająca się w fikcji przyjęcia
Brak uregulowania przez ustawodawcę odpowiednich mechani- przez niego spadku z dobrodziejstwem inwentarza, problemu tego
zmów zwraca uwagę także ze względu na fakt, że w dekrecie Prawo nie rozwiązuje.
spadkowe znajdowały się przepisy zarówno dotyczące oddziele-

17 Przykładem może tu być art. 774 francuskiego Kodeksu cywilnego. 21 Dekret z 8.11.946 r. o postępowaniu spadkowym, Dz.U. Nr 63, poz. 346.
18 E. Skowrońska-Bocian, op. cit., s. 165. 22 B. Kordasiewicz, op. cit., s. 538.
19 Por. Uzasadnienie ustawy z 20.3.2015 r. o zmianie ustawy − Kodeks cywilny, usta- 23 B. Swaczyna, Odrzucenie spadku nabytego przez dziecko, [w:] M. Pecyna, J. Pisu-
wy − Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, Druk sejmo- liński, M. Podrecka, Rozprawy cywilistyczne. Księga pamiątkowa dedykowana Pro-
wy Nr 2707 VII kadencji Sejmu RP, s. 9, 11 i 21. fesorowi Edwardowi Drozdowi, Warszawa 2013.
20 E. Skowrońska-Bocian, op. cit., s. 165. 24 Por. E. Macierzyńska-Franaszczyk, op. cit., s. 226−228.

www.edukacjaprawnicza.pl 1(169) rok akademicki 2017/2018 15

KLINIKA 23(28) 2017.indd 15 06.11.2017 14:49