Page 18 - Klinika nr 23 (28)/2017
P. 18

debata środowisKowa



                                      5
            oznaczało przyjęcie spadku wprost . Rozwiązanie to niosło za sobą   Fakt, że  oczywistym skutkiem zmiany jest przyjmowanie więk-
            pewne zalety − było z pewnością korzystne dla wierzycieli spadku,   szości  spadków  z  dobrodziejstwem  inwentarza,  zrodził  potrze-
            a ponadto łatwe w stosowaniu, między innymi ze względu na brak   bę  wprowadzenia  nowej  instytucji, którą  jest  wykaz  inwentarza
            obowiązku sporządzania spisu inwentarza w sytuacji, gdy spadko-  spadku (art. 1031 KC). Aktualnie, obok spisu inwentarza spadku,
                                                                              1 
            bierca nie złożył żadnego oświadczenia. Co więcej, nieograniczona   służy on do ustalania, jakie są aktywa i pasywa spadku oraz ich
            odpowiedzialność spadkobierców jest spójna z przyjętą w naszym   wartości. Skutkiem tego jest znaczne skomplikowanie zasad doty-
            systemie prawnym (art. 922 § 1 KC), mającą rzymskie korzenie,   czących ustalania stanu spadku . Ponadto zasada, zgodnie z któ-
                                                                                        11
            konstrukcją dziedziczenia jako sukcesji uniwersalnej . Zgodnie   rą spadkobiercy od chwili złożenia wykazu inwentarza bądź spisu
                                                     6
            z tą zasadą wszystkie spośród tych praw i obowiązków spadkodaw-  inwentarza odpowiadają za długi spadkowe zgodnie z treścią tych
            cy, które tworzą spadek, przechodzą na spadkobiercę .  dokumentów, jest prosta jedynie w ujęciu teoretycznym. W prak-
                                                   7
            Jednak wady poprzedniej regulacji były znacznie liczniejsze.   tyce mogą występować liczne warianty, na przykład co do skut-
            W pierwszej kolejności należy zwrócić uwagę na fakt, że jej kon-  ków, jakie wywołuje sporządzenie wykazu inwentarza bądź spis
            sekwencją było nabycie spadku wprost, a więc bez ograniczenia   inwentarza w  postępowaniach sądowych z  wierzycielami, które
            odpowiedzialności za  długi spadkowe, przez większość spadko-  już są w toku . Oprócz tego kłopotliwy może się okazać dualizm
                                                                          12
            bierców zachowujących się biernie. Rozwiązanie takie budziło   prawny, z którym przez jeszcze wiele lat będziemy się stykać. Mil-
            u przeciętnego adresata norm prawnych wątpliwości natury aksjo-  czeniu spadkobiercy nienależącemu do uprzywilejowanych w po-
            logicznej, zwłaszcza że wywołało wiele dotkliwych konsekwencji   przednim stanie prawnym kategorii będą bowiem przypisywane
            w społeczeństwie, w postaci doprowadzenia do ruiny ekonomicz-  odmienne skutki w zależności od tego, czy otwarcie spadku miało
                              8
            nej drogą dziedziczenia . Przeciętny człowiek zazwyczaj nie zdaje   miejsce do 17.10.2015 r., czy też po tej dacie. Takie rozstrzygnię-
            sobie sprawy, że brak działań z jego strony będzie miał znaczenie   cie kwestii intertemporalnych było jednak konieczne ze względu
                                                                                     13
            prawne, a tym bardziej że może doprowadzić do znacznego zadłu-  na ochronę praw wierzycieli .
                9
            żenia . Co jednak ważne, w poprzednim stanie prawnym od fikcji
            przyjęcia spadku wprost w  przypadku „milczenia” spadkobiercy   Zaspokajanie wierzycieli spadkowych
            były istotne wyjątki. Dotyczyły one osoby niemającej pełnej zdol-  Choć wspomniana nowelizacja wprowadziła istotne, omawiane
            ności do czynności prawnych, osoby, co do której istniała podsta-  powyżej zmiany, należy stwierdzić, że pozostawiła wciąż niejasne
            wa do jej całkowitego ubezwłasnowolnienia, oraz osoby prawnej.   kwestie, co do których postulaty uregulowania wysuwa się w dok-
            Podmioty te  nabywały spadek z  dobrodziejstwem inwentarza.   trynie . Pozwoliłoby to na choćby częściowe rozwiązanie proble-
                                                                     14
            Wątpliwości budziło przede wszystkim uprzywilejowanie osób   mów, których źródłem jest przede wszystkim złożoność zagad-
            prawnych.  Kontrowersyjna  była  także  regulacja  skreślonego  ak-  nienia ograniczonej odpowiedzialności spadkobierców. Złożoność
            tualnie art. 1016 KC, zgodnie z którym w przypadku, gdy jeden   ta  wynika z  potrzeby zharmonizowania interesów trzech grup
            ze spadkobierców przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza,   podmiotów: wierzycieli spadkowych, dłużników spadkowych oraz
            uważa się, że  także spadkobiercy, którzy nie złożyli w  terminie   wierzycieli osobistych spadkobierców, niebędących wierzycielami
            żadnego oświadczenia, przyjęli spadek z dobrodziejstwem inwen-  spadkowymi, zgodnie z  postulatem ekonomicznej neutralności
            tarza. Uprzywilejowanie niektórych osób fizycznych w przypadku   dziedziczenia . W takim wypadku niezbędne jest wprowadzenie
                                                                          15
                                                                                             16
            zastosowania fikcji przyjętej w tym przepisie także trudno w spo-  pewnych rozwiązań kompromisowych , zapewniających ochronę
            sób racjonalny uzasadnić.                           tych interesów.
               Wyżej wskazane względy, zwłaszcza że powodowały znacz-  Chodzi tu przede wszystkim o kwestię kolejności zaspo-
               ne problemy społeczne, skłoniły ustawodawcę do  rady-  kajania wierzycieli spadkowych przez spadkobiercę pono-
               kalnej zmiany regulacji. Tak więc w stosunku do spadków   szącego ograniczoną odpowiedzialność za długi spadkowe.
               otwartych od 18.10.2015 r. brak oświadczenia spadkobier-  Ponieważ  w  nowym  stanie  prawnym  ograniczona  odpo-
               cy o  przyjęciu bądź odrzuceniu spadku jest równoznacz-  wiedzialność za długi będzie sytuacją dominującą, potrze-
               ny z  przyjęciem spadku z  dobrodziejstwem inwentarza.   ba stosownej regulacji jest tym bardziej paląca. Kwestia
               Co istotne, dotyczy to wszystkich kategorii spadkobierców.   ta aktualizuje się w szczególności wtedy, gdy wartość ak-
               Zmianę tę należy z pewnością oceniać pozytywnie, co nie   tywów spadku nie pozwala na zaspokojenie w całości rosz-
               oznacza jednak, że nie pociągnęła za sobą pewnych nega-  czeń wszystkich wierzycieli spadkowych. W takiej sytuacji
               tywnych następstw. Nie stanowi ona remedium na wszelkie   pojawia się potrzeba zapewnienia spadkobiercy odpowied-
               problemy związane z odpowiedzialnością za długi spadko-  nich instrumentów prawnych, pozwalających na dokona-
               we, bowiem niektóre z nich uwidoczniły się właśnie na sku-  nie należytego ustalenia stanu biernego i czynnego spad-
               tek omawianej nowelizacji .                         ku, a następnie odpowiedniego zaspokojenia wierzycieli.
                                  10
                                                                Instytucjami, którymi posługują się współczesne systemy prawne,
            5   Zasada ta była przewidziana w art. 35 dekretu z 8.10.1946 r. − Prawo spadkowe
             (Dz. U. Nr 60, poz. 329) oraz w art. 1015 § 2 KC z 1964 r. w pierwotnym brzmieniu.  są zwłaszcza oddzielenie majątku osobistego spadkobiercy i ma-
            6   G. Gorczyński, O ograniczonej odpowiedzialności spadkobierców, czyli skoro miało
             być tak dobrze, dlaczego jest tak źle?, [w:] M. Załucki (red.), Egzekucja z majątku
             spadkowego. Ograniczona i nieograniczona odpowiedzialność za długi spadkowe,   11  B. Kordasiewicz, op. cit., s. 536.
             Warszawa 2016, s. 143.                             12  Ibidem, s. 537.
            7   Ibidem.                                         13  Ibidem.
            8   W  praktyce często podaje się przykład, kiedy to  osoba nabyła wprost spadek   14  Por. E. Skowrońska-Bocian, J. Wierciński, Komentarz do art. 1032 Kodeksu cywilne-
             po swoim małżonku, z którym pozostawała w wieloletniej separacji faktycznej.   go, [w:] J. Gudowski (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Tom VI. Spadki, Warszawa
             Por. stan faktyczny w uchwale SN (7) z 22.9.1972 r., III PZP 12/72, OSNCP 1973,   2017.
             Nr 2, poz.22.                                      15  E. Macierzyńska-Franaszczyk,  Odpowiedzialność za  długi spadkowe, Warszawa
            9   B. Kordasiewicz, op. cit., s. 535.               2014, s. 61−62.
            10  G. Gorczyński, op. cit., s. 142.                16  Ibidem, s. 62.

            14 KliniKa nr 23 (28)/2017                                                            www.fupp.org.pl



       KLINIKA 23(28) 2017.indd   14                                                                          06.11.2017   14:49
   13   14   15   16   17   18   19   20   21   22   23