Page 21 - Klinika nr 23 (28)/2017

debata środowiskowa

Wobec różnorodnych wysuwanych przez doktrynę możliwości § 1 pkt 1 KC, prowadzić do przerwy biegu terminu wskazanego
rozwiązania tej kwestii na uwagę zasługuje fakt, że w ostatnich w art. 1015 § 1 KC.
latach także Sąd Najwyższy w sposób diametralny uelastycznił Wyżej wskazane, najnowsze rozwiązanie wysunięte przez Sąd Naj-
swoje stanowisko. Punktem wyjścia było twierdzenie, że wobec wyższy należy uznać za właściwe i pożądane po pierwsze dlatego,
występowania luki w prawie dotyczącej wpływu pewnych zdarzeń że pozbawione jest wad, którymi cechują się przytoczone rozwią-
na bieg terminów zawitych dopuszczalne jest stosowanie w tym zania alternatywne, wysuwane przez doktrynę. Po drugie za opisa-
zakresie w drodze analogii określonych przepisów o biegu terminu ną zmianą stanowiska przemawiają też względy słuszności − wła-
36
przedawnienia . Uzasadnione jest to doniosłymi racjami społecz- ściwie nie ma żadnego dobra godnego ochrony, poza ewentualną
37
nymi oraz podobieństwem przedawnienia i prekluzji . Początko- teoretyczną konstrukcją terminów, aby obciążać osoby reprezen-
wo Sąd Najwyższy wysunął pogląd, zgodnie z którym od czasu towane przez przedstawicieli ustawowych skutkami opieszałości
wystąpienia ze stosownym wnioskiem do sądu opiekuńcze- działania sądów opiekuńczych . Wręcz przeciwnie − konieczne
44
go aż do uzyskania prawomocnego postanowienia tegoż sądu jest uprzywilejowanie osób niemających pełnej zdolności do czyn-
udzielającego zgodę na odrzucenie spadku termin na złoże- ności prawnych, co usprawiedliwione jest potrzebą ich szczegól-
nie oświadczenia o przyjęciu bądź odrzuceniu spadku nie bie- nej ochrony. I choć może wzbudzać pewne wątpliwości, czy uprzy-
gnie . Opowiedział się zatem za stosowaniem do terminu prze- wilejowanie to nie jest nadmierne , nawet jeśli tak przyjąć, jest
38
45
widzianego w art. 1015 § 1 KC przepisów o zawieszeniu biegu to niewielka ofiara, którą można ponieść w celu ochrony osób nie-
terminu przedawnienia w drodze analogii, choć nie wskazał prze- mających pełnej zdolności do czynności prawnych . Ewentualne
46
39
pisu stanowiącego podstawę prawną dla takiego zawieszenia . celowe i podejmowane dla szykany zwlekanie z podjęciem dzia-
Można się jedynie domyślać, że miało ono następować na pod- łań przez osoby uprawnione może podlegać ocenie przez pryzmat
stawie analogicznie stosowanego art. 121 pkt 4 KC, tj. z powodu art. 5 KC . Ponadto przyjęcie omawianej koncepcji nie powoduje
47
„siły wyższej” . Nie wiadomo jednak, dlaczego siła wyższa miała- nieokreślonego wydłużenia przewidzianego terminu; po zakoń-
40
by zacząć działać dopiero w chwili złożenia przez przedstawicie- czeniu postępowania przed sądem opiekuńczym przedstawiciel
la ustawowego wniosku o zezwolenie na przyjęcie lub odrzucenie ustawowy jest ograniczony − podobnie jak inni spadkobiercy −
spadku , a poza tym stan ten byłby zainicjowany przez samego sześciomiesięcznym terminem zawitym z art. 1015 § 1 KC, który
41
uprawnionego, co generalnie pozostaje w sprzeczności z założe- zaczyna biec na nowo.
niami obiektywnej teorii siły wyższej . Ostatnio Sąd Najwyższy pochylił się jednak także nad pewnym ry-
42
Wśród racji uzasadniających przyjęte stanowisko Sąd Najwyższy zykiem, które może rodzić zbyt duża analogia do przepisów do-
wskazał między innymi na to, że możliwość złożenia oświadczenia tyczących zawieszenia bądź przerwania biegu przedawnienia .
48
o odrzuceniu spadku w imieniu małoletniego nie zależy wyłącznie Zwrócił on uwagę na możliwość nadmiernego przedłużania po-
od woli jego przedstawiciela ustawowego. Ponadto w uzasadnie- stępowań o stwierdzenie nabycia spadku, które może się wiązać
niu stwierdził, że każda osoba uprawniona do odrzucenia spadku ze szkodliwym dla innych podmiotów rozregulowaniem porządku
powinna mieć możliwość wykorzystania całego ustawowo prze- dziedziczenia. Ponadto zbyt liberalne stosowanie przytoczonych
widzianego terminu. W związku z tym przedstawiciel ustawowy przepisów może wywoływać pokusę nadużycia prawa po stronie
nie powinien się znaleźć w gorszej sytuacji niż inny spadkobierca, przedstawiciela ustawowego małoletniego. W związku z tym Sąd
który w celu złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku nie musi Najwyższy podkreślił, że złagodzenie skutków niezachowania ter-
dokonywać dodatkowych czynności. minu z art. 1015 § 1 KC nie może eliminować wymogu niezwłocz-
W późniejszym orzeczeniu Sąd Najwyższy, mając na uwadze nego działania przedstawiciela ustawowego po uzyskaniu przez
43
podobne względy i podkreślając zwłaszcza konieczność realiza- niego zezwolenia sądu opiekuńczego. Dodatkowo stwierdził,
cji konstytucyjnej zasady równości wobec prawa wszystkich oby- że w przypadku wydania przez sąd opiekuńczy zezwolenia przed
wateli, także opowiedział się za stosowaniem w drodze analogii upływem sześciomiesięcznego terminu termin do złożenia oświad-
przepisów o przedawnieniu roszczeń. Za właściwe uznał jednak czenia o przyjęciu bądź odrzuceniu spadku biegnie dla przedstawi-
nie zawieszenie biegu terminu przedawnienia, a jego przerwę, po- ciela ustawowego nie od nowa, lecz od momentu dowiedzenia się
nieważ konieczność złożenia przez przedstawiciela ustawowego przez niego o tytule dziedziczenia. Odmienne stanowisko, według
spadkobiercy wniosku do sądu opiekuńczego nie odpowiada żad- Sądu Najwyższego, powodowałoby nadmierne uprzywilejowanie
nej z przyczyn zawieszenia biegu terminu przedawnienia wskaza- małoletniego i jego przedstawiciela ustawowego.
nych w art. 121 pkt 1−4 KC. Stanowi ona natomiast przeszkodę Podsumowując, należy stwierdzić, że elastyczna wykładnia przepi-
dla wykonania uprawnienia przewidzianego w art. 1015 § 1 KC, su art. 1015 § 1 KC w orzecznictwie sądów powszechnych, oparta
zaś złożenie przez przedstawiciela ustawowego wniosku do sądu na najnowszych poglądach Sądu Najwyższego, może niewątpliwie
opiekuńczego o udzielenie zgody na odrzucenie spadku przez ma- zmierzać do eliminacji występującego w praktyce problemu. Do-
łoletniego powinno powodować podobne skutki jak wszczęcie puszczenie przerwania biegu terminu zawitego z jednoczesnym
postępowania zmierzającego do uzyskania prejudykatu umożli- wymogiem stosowania tej konstrukcji do przypadków wyjątko-
wiającego dochodzenie roszczenia, a zatem, zgodnie z art. 123 wych i niezależnych od przedstawiciela ustawowego małoletnie-
go wydaje się rozwiązaniem słusznym. Jest to istotne zwłaszcza
z tego względu, że problem ten dotyka bezpośrednio osób, które
36 G. Matusik, Glosa do postanowienia SN z 28.5.2015 r., III CSK 352/14, OSP 2016,
Nr 9, poz. 82. powinny się znajdować pod szczególną ochroną prawa.
37 Ibidem.
38 Por. post. SN z 20.11.2013 r., I CSK 329/13, OSNC 2014, Nr 9, poz. 93.
39 P. Księżak, Glosa do postanowienia SN z 20.11.2013 r., I CSK 329/13, Rejent 2014,
Nr 5, s. 111. 44 G. Matusik, op. cit.
40 G. Matusik, op. cit. 45 P. Księżak, op. cit.
41 P. Księżak, op. cit., s. 110. 46 G. Matusik, op. cit.
42 G. Matusik, op. cit. 47 Ibidem.
43 Por. post. SN z 28.5.2015 r., III CSK 352/14, OSNC 2016, Nr 5, poz. 63. 48 Por. post. SN z 28.9.2016 r., III CSK 329/15, OSNC 2017, Nr 5, poz. 61.

www.edukacjaprawnicza.pl 1(169) rok akademicki 2017/2018 17

KLINIKA 23(28) 2017.indd 17 06.11.2017 14:49